Dagblað - 20.11.1925, Blaðsíða 1
„Sjáandi sjá þeir eigi“ etc
Blindingaleikur og Molbúa-pólitík.
STOFNUN barnahælis er eitt
af þeim nauðsynjaraálnm
þessa bæjarfélags, sem þurfa
bráðrar úrlausnar. Öllum mun
vera ljóst, að meira þarf að
gera fyrir börnin, en átt hefir
sér stað bingað til, og ekki má
lengur dragast að eitthvað sé
gert, sem um munar.
Pað er öllum vitanlegt, að
appeldi barna er eitt mesta vel-
ferðarmál hvers þjóðfélags, og
ekkert getur eins miklu valdið
um hvert hlutskifti þjóðarinnar
verður í framtíðinni. Er því
mikils um vert, að til uppeldis-
ins sé vandað sem bezt, og er
seint um of að þeim máium
hugað. — Hlutskifti barnanna
er ærið misjafnt, og er uppeldi
sumra þeirra mjög bágborið.
Fram hjá þeirri staðreynd verð-
ur ekki gengið með opin augu,
og jafnframt kemur greinilega í
Ijós þörfin á einhverjum úrræð-
um til umhóta. Auðvitað eru
þar til mavgar leiðir að sama
marki, en einhver auðsæasta er
stofnu barnahælis, sem tekið
getur á móti munaðarlausum
hörnum og veitt þeim fullkomið
uppeldi. Þessi hugsjón hefir
lengi vakað fyrir þeim, sem
mest hafa látið sig skifta þetta
nauðsynjamál, og hefir Barna-
uppeldissjóður Thorvaldsensfé-
lagsins verið ákveðnasta tilraun-
in, sem stefnt hefir verið í þá
®tt. — í nærri 20 ár hefir fé-
lj»gið unnið að sjóðsmyndun í
Þessu augnamiði, og hefir því
orðiö svo vel ágengt, að um 60
þós. kr. voru þar saman komn-
ar. Nú hefir nýtt átak verið gert
til að hrinda stofnun barnahæl-
'sins í framkvæmd, þar sem
^horvaldsensfélagið hefir gefið
k^öum fimmtíu þúsund krónur
ll1 stofnunar barnahælis. Er
Þetta sv0 myndarlega gert, að
a®dáun vekur, og má telja víst,
a. ^laginu verði þakkað á við-
sigandi hátt, en þag verður
ezt gert meg þvj ag koma jjUg.
sjon þess sem fyrst í.framkvæmd.
Allflestum sæmilega skynbær-
um mönnum og athngulum —
að andbanningum undanskild-
um — er fyrir löngu Ijóst orð-
ið, hvílik óhemju breyting varð
á miklum hluta þjóðanna á ó-
friðarárunum og næstu árunum
á eftir. Þegar snemma á ófrið-
arárunum varð þess sorglega
varl, að öll hin beztu og mikil-
vægustu siðmenningar- og menn-
ingaráhrif margra alda voru
sem þurkuð burt á skömmum
tíma. Og kristindómur 19 alda
flagnaði af »kristnu þjóðunum«
eins og mislingahreistur. Menn
urðu nýir menn og verri. Þeir
gerðu sjálfa sig að Guði, þ. e.
trúðu á sjálfa sig og tilbáðu og
ekkert annað. Lifslögmálið var:
nautnir. Sálarþörfin: peningar.
Alt annað var fánýtt og einkis
virði. — Þetta verður mönnum
að skiljast, er þeir ætla að gera
sér grein fyrir því, er gerðist á
þessum árum* og gerist enn að
nokkru leyti þann dag í dag. —
Heiðvirðir menn og trúnaðar-
menn þjóðanna gerðust glæpa-
menn (t. d. fjöldi bankastjórn-
enda), og sitja margir hverir í
fangelsi enn. Allskonar lögbrot
urðu fjöldanum siðferðisleg nauð-
syn, þar eð lögin öll voru »höml-
ur á athafnafrelsi manna«. [Og
þetta er einnig vígorð andbann-
inga, þótt furðulegt sé!J Synir
hlutlausu landanna — svo mað-
ur tali nú eigi um ófriðarlöndin
— gerðu sér leik að því að
svíkja land sitt og þjóð á sví-
virðilegasta hátt, ef um sæmi-
lega mikinn gróða var að ræða.
— Líf og heilsa annara var að
vettugi virt, ef gróði var i boði.
AUskonar ósómi þroskaðist gif-
urlega. »Hvíta mansalið« óx
t. d. iskyggilega, og margt ann-
að engu betra. Allskonar toll-
smyglun varð »gentlemansport«
karla og einnig kvenna. Alls-
kyns óhóf varð lífsnauðsyn. Sið-
leysi og margvísleg svívirðing
varð »heldri manna bragur*.
Allskonar villimenska varð »fín
og moderne«, — í danzi, listum
o. fl. Tízkudanzarnir voru sniðnir
eftir fyrirmyndum í villimanna-
danzi og lægstu tegund danza
á illræmdum knæpum og vænd-
iskvenna-stöðvum. — Og enn
þann dag í dag telja sumir hér
á landi Jazzband og negradanza
»reglulega fínt«. Málaralistin
varð svo háfleyg, að enginn ó-
vitlaus maður sá þar neina
mynd — nema málarinn sjálfur.
Og samkvæmt hans listaeðli
átti þar alls engin mynd að
sjást. Það gat hver og einn séð
í málverkinu, það sem honum
sjálfum þóknaðist. — Það var
hámark hinnar sönnu listar. —
Sömu reglur giltu einnig um
tíma fyrir aðrar listir, svo sem
músik, skáldskap o. fl. — Frá
þessum sömu tímum stafar einn-
ig sú ringulreið fjármálanna,
sem nú ætlar að ganga milli
bols og höfuðs mörgum þjóð-
um. Það breytir eigi staðreynd-
um, þótt fjármálafræðingar reyni
að útlista orsakir og verkanir á
ýmsa vegu. Upptök og undir-
staða þessa þjóðarmeins eru
nákvæmlega hin sömu og að
öllu hinu: Siðferðishnignun,
gullgræðgi, fjármálabrask og á-
byrgðarleysi.
Um þessar sömu mundir hófst
sú hörmungaröld óhóflegrar og
óhemjulegrar áfengisnotkunar,
sem menn eigi þektu dæmi til
áður á neinn hátt. Hið taum-
lausa villimannseðli manna, sem
um þessar mundir komst í al-