Dagblað - 02.12.1925, Síða 1

Miðvikudag
2. desember
1925.
I. árgangur.
254.
tölublað.
HÞagBlaé
ÆNDAMENNINGIN ístenska
hefir verið ljúfasta umræðu-
efni nokkurra blaða undau-
farnar vikur. Þykir Dagblaðinu
því hlýða, að láta það mál
ekki með öllu afskiftulaust.
Er þá hendi næst að láta þá
fá orðið sem mest þykjast hafa
til brunns að bera í þessum
efnum og birtist þá bér sem
sýnishorn eftirfarandi greinar-
stúfur eftir Halldór Kiljan Lax-
ness (Vörður III 49 tbl.):
— Sú tíð er liðin, að bóndinn
sé burðarstoð íslenskrar menn-
ingar. Hins ber að krefjast af
nútíðarbóndanum, að hann kosti
kapps um að ala svo upp sonu
sína og dætur, að þau verði sem
hæfusl til að veita þvi viðtöku
sem menningarlindir nýrrarald-
ar megna best að veita. Alþýð-
an íslenska, bændastéttin, legg-
ur efniviðinn af mörkum, manns-
efnin, en þyggur að launum
það sem synirnir eru menn til
að miðla, er þeir hafa lagt að
baki sér þjálfun mentanna, stig
af stigi, og koma fram á sjón-
arsviðið með krafta sína beizl-
aða, auknu manngildi; þeir
koma og hrinda nýjum skipum
af stokkunum. Nú á dögum
hvílir íslenzk menning á herð-
um mentaðra vitsmunamanna,
vísindamanna og snillinga til
°rðs, myndar og tóns. — Fjas-
‘ð umdásemdiríslenzkrarbænda-
1Tienningar á vorum tímum, er
ekki annað en samvizkulaust,
pólitiskt skjall.
f*etta ber eigi svo að skilja,
sem standi íslenzkt bændafólk
endilega á lágu stigi um vits-
1Tiuni eðaþekkingu;þeirsemkynst
hafa ýmsum þjökuðum stéttum
erlendra þjóðfélaga, vita að ís-
!enzki bóndinn er í vitsmunatil-
hh konungborinn samanborið
við þær Hitt væri fjarstæða að
halda þvj franij hann væri
yfirleitt betur gefinn en aðrir
evrópiskir stéttarbræður hans,
og tek ég þ& sérstaklega til
dæmis bændur á Norðurlöndum,
en svo vill til að ég taia þar
eigi af ókunnugleik, með því
að ég dvaldi eigi allskamman
tíma bæði meðal sænskra
bænda og danskra, einmitt í
því skyni að bera, saman
við landann. Par sem mér virt-
ist eigi hnífur gefandi milli
gáfnafars manna 1 íslenzkum
sveitum og skandinaviskum,
duldist mér hitt eigi, að þekk-
ing Norðurlandabóndans er yf-
irleilt víðfeðmari, ekki að eins
á búskaparefnum og búhags,
heldur einnig á almennum svið-
um. Að Norðurlandabóndinn ber
á sér augljósari menningarblæ,
en hinn islenzki, stafar af því
að velmegun bans er meiri, —
skilyrði lögð í hendur hans til
að veita sér hluti, sem íslenzk-
um vanhag tjáir ekki að láta
sig dreyma um, auk heldur
meir.------
Málverkasýning.
Um þessar mundir hefir Finn-
ur Jónsson opna málverkasýn-
ingu i litla salnum hjá Rosen-
berg. Sýning þessi er hin eftir-
tektaverðasta og merkileg fyrir
margra hluta sakir. Par gefst
bæjarbúum kostur á að kynn-
ast nýtlzku »Expressionisma«,
þroskaðri en hér hefir sést áður.
Myndir þær, sem Finnur sýn-
ir, eru aðallega tvennskonar og
allólfkrar tegundar. Þar eru
landslagsmyndir, mannamyndir
o. fl. þessháttar. Pessar myndir
eru málaðar með föstum og á-
kveðnum tökum, og sýna ljós-
lega, að þar hefir ekki viðvan-
ingur að unnið. Litirnir eru
yfirleitt sterkir og hreinir, og í
ágætu samræmi. Mætti nefna
t, d. olíumálverkið úr Hamars-
firði, Ziguiner »portrait«, »Sól-
arlag við Djúpavog* o. fl. Hin
síðastnefnda er einmitt ágætt
sýnishorn af landslagsmyndum
Finns. Þar eru allir litir svo
sterkir og skærir sem frekast
má verða, en svo vel samstiltir,
að það raskar ekki samræmi
myndarinnar, eða gerir hana
»grell« og grautarlega, eins og
oft er hætt við, þegar mjög
sterkir litir eru notaðir. Annars
er ekki ástæða til að fjölyrða
um þessar myndir. Pær eru
samskonar og hér hefir áöur
verið sýnt, en eru með því
bezta í sinni röð.
En það, sem sýning þessi
hefir nýtt að bjóða, eru »Com-
positionirnar«, og þær eru það,
sem flestum, er þangað koma,
mun verða mest starsýnt á.
»Moderne Kunst« er afar óvin-
sælt orð í eyrum margra hér.
Menn eru fullir andúðar og
fyrirlitningar á öllu, sem því
nafni nefnist. — Petta stafar ef-
laust af vanafestu og afturhalds-
semi fólksins, og er ekki hægt
að hallmæla neinum fyrir það,
þó hann felli sig ekki við nýj-
ungar sem hann botnar ekkert
í, En það stafar líka af mis-
skilningi ýmsra, er við slíkt
hafa fengist. Það er t. d. hinn
mesti misskilningur, þegar menn
mála »Composition«, að gefa
henni nat'n, sem táknar eitthvað
ákveðið (sögulegan atburð,»Sym-
ból« eða þ. h.). það er ekki
hægt að tákna slíka hluti
með allavega litum þríhyrning-
um og hringjum. Er því meir
en von að þeim, er sér slíka
mynd og les nafnið, sem alls
ekki getur átt við myndina, þyki
lítið til koma. Nafnið bendir til
þess, að ætlun málarans hafi
verið að sýna sem bezt það,
sem myndin heitir, og þegar
gengið er út frá þvi, eins og
flestir hljóta að gera, verður
myndin ekki annað en vitleysa,
þó hún geti ef til vitl verið góð
og gild sem »Composition«.
»Composition« er ekki mynd
af neinum sérstökum hlut, og
hvorki »IlIustration«, »Symbol«
né neitt af því tagi, en tilgang-