Dagblað - 12.12.1925, Blaðsíða 1

HERSKYLDA er ekki til í
hinu islenzka ríki, hvorki
að lögum né landsvenju.
svo sem kunnugt er, og eig-
um vér ekki fáa öfundarmenn
erlendis af þeim ástæðum. —
Ötlendingar lofa hástöfum þetta
friðsama land.friðsamra borgara,
sem lausir sé við það ok, sem
herskyldan leggur öðrum ríkis-
borgurum á herðar í hinum
mentaða heimi. — Öllum þeim
körlum, sem heilir eru og náð
hafa lögaldri, er skylt að hlýða
iögskipaðri skrásetning. Margir
reyna að smeygja af sér oki
þessu, og beita þá allskonar
brögðum, miður heiðarlegura á
stundum; er og slik aðferð illa
liðin af öllum þorra manna,
sem telur skylduna við föður-
iandið helgari en svo, að hana
megi rjúfa. —
Með flestuni þjóðum fylgir
landvarnarskyldunni áhætta. Þær
þjóðir, sem enga alþjóðavernd
hafa, verða að vera við öllu
búnar, ef til ófriðar kemur, og
er þá öllum voðinn vís, sem til
víga eru kvaddir. Petta er hin
dökka hlið herskyldunnar, sú
er veit að stríði og blóðugum
styrjöldum. Pessu böli er með
réttu reynt að létta af þjóðun-
um. Öflugri samtök um það
hafa aldrei til verið fyr en nú
ettir ófriðinn mikla.
En, — hefir þá herskyldan
engar bjartari hliðar?
Pessari spurningu er þeim
rinum fært að svara, sem reyusl-
Qna hafa. Eru þeir teljandi hér
® landi, sem gengið hafa á mála
með öðrum þjóðum, og geta af
eigin reynd sagt sitt álit. En ef
dæma skal eftir vitnisburði þeirra
tnanna erlendra, sem landvarn-
og herskyldu hafa gengt
skemri eða lengri tíma, þá verða
vísu margvíslegar siðferðis-
^egar og likamlegar hættur á
ve8* þeirra, sem í herskólum eru
°g herskyldu gegna, bæði á landi
°8 sjó, en sá agi og það upp-
eldi, sem herskólar veita viða í
siðuðum löndum verður mörg-
um sá styrkur til menningar,
líkamlegrar og andlegrar, sem
seint fyrnist í lifinu og sem ger-
ir menn hæfari til margvíslegra
starfa en ella. Petta er staðreynd,
sem ekki verður á móti mælt.
Nú vaknar sú spurning, hvern-
ig vér fáum notið þeirra hags-
bóta, sem herskyldan veitir, en
séum um leið lausir við það
böl sem henni er samfara, og
verður næst að því vikið.
Leikir ogleikhús.
Frh.
Þá vildi svo til, að Handiðna-
mannafélagið Reykjavik fór að
koma sér upp húsi, sem kent
var við þá og kallað Handiðna-
mannahúsið. Reykjavíkur orð-
hepnin hefir kallað það »Iðnó«,
og það nafn hefir þann kost-
inn að vera fjórum sinnum
styttra en hið eiginlega nafnið á
húsinu. Iðnaðarmenn þurftu að
leigja húsið öðrum, og bygðu
það því svo, að þar er fast
leiksvið, og stærra en nokkurt
leiksvið áður hafði verið, og
rúmgóður salur fyrir áheyrend-
ur. Pegar þetta var í vændum,
höfðu þeir Einar Kvaran, Björn
Jónsson ritstjóri og fleiri gengið
í það að koma saman í eitt fé-
lag öllum þeim, sem áður höfðu
leikið, og sýnt að þeir gátu eitt-
hvað af hendi leyst. Leikfélagið
var stofnað 11. janúar 1897.
Leikfélagið lék í fyrsta sinni 18.
des. 1897,' »Ferðaæfintýrið« og
»Æfintýrið í Rósenborgargarði«,
eða 101 ári siðar en leikið var
í fyrsta sinni í Reykjavíkur-
skóla hinum eldri, og þetta fé-
lag hefir haldist við síðan með
ýmsum nýjum viðbótum, og leik-
ið hér i bænum frá því seint á
árinu 1897 og til þessa dags.
Þorvarður Þorvarðsson prent-
smiðjustjóri var form. félags-
ins fyrstu 7 árin. Næst honum
gengu í það fyrstu árin leiðbein-
arar félagsins. Indriði Einarsson
var það i eitt ár, Einar Hjör-
leifsson Kvaran í þrjú ár, Jón
Jónsson Aðils og Bjarni Jónsson
frá Vogi eitt ár, þá Jens Waage
eitt ár. og Jón Aðils aftur. Af
honum tók við Jens Waage, sem
var það lengstum, en þó hafði
Árni Eiriksson það starf með
höndum um nokkurt skeið,
þangað lil Jens Waage tók aft-
ur við af honum. Árum saman
réði hann hvað Ieikið var, og
annaðist allar framkvæmdir við
leikina, þó hann væri ekki for-
maður að nafninu nema stund-
um. 1921—22 og 1923—24 stóö
frú Stefanía Guðmundsdóttir
fyrir framkvæmdum félagsins
og var formaður þess; 1923—24
var það frú Guðrún Indriða-
dóttir, og nú er það Kristján
Albertson.
1904, þegar Þorvarður þor-
varðsson lét af formensku fé-
lagsins, gaf hann út allrækilega
sögu þess fyrstu 7 árin. Sögunni
fylgja 6 myndir af lrelztu leik-
endum þau ár, og eru þær af
Árna Eiríkssyni, Friðfinni Guð-
jónssyni, Gunnþórunni Halldórs-
dótlur, Helga Helgasyni, Krist-
jáni Ó. Þorgrímssyni og Stefaníu
Guðmundsdóttur. Báðir voru
þeir farnir að leika þá, Jón Að-
ils og .Tens Waage, og Guðrún
Indriðadóttir hafði leikið í »Es-
meröldu« en var þá ekki bú-
in að leika Glory Quate í »John
Storm«, og hún þótti leika sér-
staklega vel. Af leikendum, semt.
léku 1904, og nokkur ár síðar,
má sérstaklega nefna Guðmund
T. Hallgrímsson, sem var sér-
staklega falliun til að leika er-
lenda tlzkumenn. Um sama
leytið fóru að leika að jafnaði
Þuríður Sigurðardóttir og Emilía
Indriðadóttir, og af þeim sem
nú eru dánir, er skylt að nefna
Þóru Guðjohnsen og Andrés
Björnsson.