Dagblað - 29.12.1925, Blaðsíða 1
Þriðjudag jfc I. árgangur
29. desember T/ J ^ 57«.
1925. Mr &WWW V rMv tölublað.
MENTASTOFNANIR þjóðar-
innar eiga eftir eðli sínu
að vera einskonar andleg-
ur aflgjaíi landsmanna, þar sem
hugsjónir fæðast og þroskast og
málefni mótast, áður en þau
koma til afskifta keiidarinnar.
Veltur því á miklu hverir eðlis-
þættir manna eru mestu ráðandi
um efnismeðferð og stefnuval,
því þar eftir myndast afstaða
almennings, en hún veldur mestu
um hver áhrifin verða til fram-
búðar. — Yfirleitt hafa menta-
stofnanir vorar skilað illa þessu
hlutverki sínu, og hefir áhrifa
þeirra að litlu gætt til balnandi
þjóðlífs. Starfsemi þeirra hefir
að mestu leyti verið fólgin í
einhliða og þurri fræðslu um
iögbundnar námsgreinir, en þess
.minna gætt, sem gefur aukið
manngildi og andlegt víðsýni
yflr menn og málefni.
Fræðslumáliu eru í raun og
veru höfuðmál hverrar þjóðar
og ætti því alstaðar að skipa
þeim í öndvegi og leggja mesta
rækt við urlausn þeirra.
Hlutski fti þjóðanna fer að
mestu eftir því hvernig fræðslu-
málum þeirra er fyrirkomið, því
eins og flestum er vitanlegt, er
lærdómurinn undirstaða allrar
menningar og á þeim hyrningar-
steinum öðrum freinur byggist
ríki framtimans. Öll starfsemi
til mannfélagsbóta verður afilaus
og og árangurslaus, ef óheft við-
sýni og rótföst menning stendur
ekki að baki. Og efnaleg afkoma
einstaklings og heildar fer að
mestu eftir því andlega verðmæti
sem hvep þjóð er hluttæk um.
Hingað til höfum við mjög
utn of kastað höndunum til
frseðslustarfseminnar og sú hátt-
semi hlýtur að hefna sín enn
greinilegar en ltomið hefir fram,
ef gagnger umskifti verða ekki
þar á, fyr en seinna.
Mentamálin eru réttnefnd mál
málanna, og í raun og veru
aðal-nppjstaaa byggirigar þjóð-
iélagsins. Er því aldrei um of
til þeirra vandað né ofmikill
sómi sýndur. Hér eftir verðum
við vel að gæta þeirrar stað-
reyndar og hafa fræðslumálin
efst á blaði, þegar tekin eru til
yfirvegunar helztu þjóðmálin,
sem bíða hagkvæmrar úrlausnar.
í stórum dráttum hefir oft hér
í Dagblaðinu verið vikið að ein-
stökum atriðum menningarstarf-
semi vorrar, þeim sem helst er
ábótavant, en mest erundir kom-
ið að vel sé ráðið um. Er ekkert
nauðsynlegra en að koma fræðsl-
umálum vorum og mentastofn-
unum í það horf er orðið ,geti
«1 verulegra umbóta á mentaþörf
vorri og andlegu heilbrigði.
Bannið á Finniandi
og sannleiksást „Morgunbl.“
Af einhverjum dularfullum
ástæðum hefir það fallið í mitt
hlutskifti allmörgum sinnum
síðustu 4 árin að andmæla ýms-
um verstu öfgum Morgunblaðs-
ins í látlausri sókn þess á hend-
ur banntnálsins og bannlaganna
islenzku, og leiðrétta ýmsar
skæðustu missagnir þess og
rangfærslur um þessi mál er-
lendis. Síðast var það — að
mig minnir — æfintýrið sænska
um norska stórþingisforsetann
Lykke. Hann krafðist þess, að
sænsk og norsk blöð leiðréttu
ummæli þau, er höfð voru eftir
honum, þar eð hann vildi eigi
kannast við að hafa sagt þau.
En Mgbl. gleymdist alveg þessi
sjálfsagða skylda og virðing fyr-
ir sannleikanum. Það leiðrétti
ekki ranghermi sitt, og svo varð
ég að gera það. Stendur það þó
nær ýmsum öðrum heldur en
mér, að hafa gát á þessháttar.
En satt að segja er mér það þó
ætíð óblandið gleðiefni, að geta
lagt góðu málefni liðsyrði og
leiðrétta auðsæjar og vitanlegar
rangfærslur eða missagnir. —
Þann 14. nóv. síöastl. iutái
Mgbl. grein um bannið á Fiua-
landi. Var það talin vskýrsla.
lœkna/élagsins i Vasa«*) um 10
ára reynzlu áfengisbannsins þarí
landi. Kvaðst blaðið hafa skýrsl*
þessa eftir norsku læknablaði.
Fótti Mgbl. þetta heldur en ekki
hvalreki á fjörur sínar. Ég yar
í þann veginn að leggja á stað
í ferð, er grein þessi barst mér
í Mgbl., og gat ég því ekki sint
henni neitt í svip. Öll var grein
þessi mjög grunsamleg, og var
bersýnilega farið mjög óráð-
vendnislega með sannleikann,
bæði af hálfu »finska læknafé-
lagsins í Vasa«, og þá eigi sið-
ur af hálfu Mgbl. Bjóst ég við,
að réttir aðiljar myndi bráðlega
leiðrétta verstu missagnirnar og
skýra nánar frá málinu við
fyrstu hentugleika. En svo hefir
þó eigi orðið til þessa.
þann 19. þ. m. birti svo Mbl.
á ný ummæli um sama málið.
Var það stillilega rituð grein,
en fremur á huldu, eftir Snorra
lækni Halldórsson á Breiðabóls-
stað á Síðu. Af eðlilegum ástæð-
um var lækninum auðsjáanlega
eigi kunnugt um það, sem Mbl.
álti að hafa vitað fyrir Iöngn,
og átti að vera búið að skýra
frá, um uppruna og gildi þess-
arar »finsku skýrslu«. Það hefir
nfl. reynst, að hvalreki blaðsins
var ekki steypireyður, heldur —
»7 álna andarnefja, og ekki vit-
und meir«. — En Mbl. hirðir
eigi um þessbáttar smámuni.
Hvalreki var það samtl
Manni verður á að spyrja,
hvaðan Mbl. hafi haft þessa
»skýrslu« stna, þótt það skifti
annars eigi miklu máli. Það
sagðist hafa hana eftir norsku(?)
læknablaði, en norsk og sænsk
andbanningablöð, þau, er gleyptu
þessa flugu, fengu fregn sína úr
sœnska blaðinu »Social-Medi-
cinsk Tidskrift«. — —
1) Allar leturbr. eru mínar.
H. Y.