Dagblað - 09.01.1926, Síða 1

Laugardag
9. janúar
1926.
I. árgangur.
287.
tölublað.
IDagBlaé
ROSNINGIN til Alþingis, sem
fer fram í dag i Kjósar-
og Guilbringusýslu getur
valdið meiru um stjórnarskipun
landsins en virðast mætti, þar
sem aðeins er um einn mann
að ræða, sem komist getur á
þing. Kosningunni er lika fylgt
með meiri athygli um land alt
en venja er til um einstakar
kosningar, og er það af þeim
orsökum, sem að framan grein-
ir. — Öllum er kunnugt um,
hvernig flokkaskiftingin er í
þinginu, og jafnframt er það á
allra vitorði að stjórnin stendur
þar höllum fæti þvi hún heSr
engan eindreginn meiri hluta að
styðjast við. — þetta festuleysi
stjórnarinnar er mjög viðsjárverð
staðreynd, þvi hverri stjórn er
það nauðsynlegast, að hafa sterk-
an og ákveðiun meiri hluta að
baki sér ef hún á nokkru veru-
legu að gela áorkað.
Sú stjórn, sem á tilveru sína
undir geðþólta einstakra manna,
sem ekki eru bundnir neinum
ákveðnum flokksböndum getur
aldrei orðið sterk né áhrifamikil
og gætir þessarar staðreyndar
mjög í stjórnarfarssögu vorri á
siðustu árum. Fálmið og festu-
leysið hefir verið helzta sérkenn-
ið ýmsra stjórnarstarfa, og enn
er ekki séð fyrir endann á þvi
ástandi. En þegar svo er komið,
að stjórnin á e. t. v. tilveru sfna
undir eins manns atkvæði, þá
er aðstaða hennar orðin svo slæm
að hún getur ekki verri verið.
Við kosningar koma andstæð-
ur flokkaskiftingarinnar skýrast
í ljós og þá fá menn sérstakt
tækifæri til að neyta þegnréltar
sins og hafa áhrif á framgang
þjóðmálanna og hverjum falið
er að fara með æðsta umboð
rikisheildarinnar. Kosningarélt-
urinn er ekki ábyrgðarlaus sér-
réltindi, sem fara má með á
alla vegu, þólt virðast mætti að
svo væri, jafuoft og hann er
misnotaður. —■, Flestum réttind-
um fylgja skyldur og kosninga-
rétturinn er einmitt sérstaklega
ábyrgðarmikil yfirráð, sem kjós-
endum eru lögð í hendur, því
þeir ráða mestu um, hvernig
þjóðarbúinu er stjórnað, og hverj-
ir eru þar forráðamenn. En oft
er það svo í þingræðislöndum,
að þjóðarviljinn fær ekki notið
sín vegna margskiftingar um
stefnumálin en venjulega verða
þó úrslitin eins og menn hafa
unnið til. —
Nýí Sáttmáli.
i.
Merkasti viðburður þessa ný-
byrjaða árs mun óefað talin
verða hin nýja bók Sigurðar
sýslumanns Þórðarsonar frá Arn-
arholti, er hann kallar Nýja
Sáttmála. Og óefað er »some-
thing rottencc í þjóðlífi voru og
stjórnarfari, ef bók þessi vekur
eigi háværar og langvinnar um-
ræður opinberlega í blöðum og
á mannfundum út um land alt.
Höfundur deilir svo þungt á
stjórnarfar íslands og réttarfar
og allmarga nafngreinda stjórn-
málamenn, að með öllu er ófært
mennskum mönnum að liggja
þegjandi undir þvf, hvort sem
satt væri eða logið.
Eigi mun ástæða að gera ráð
fyrir, að höfundur þessi viti eigi
fótum sinum forráð. Hér er eng-
inn unggæðislegur angurgapi á
ferðinni, heldur gamall og vel
virður lögfræðingur með langa
og merka lífsreynzlu að baki.
Færir hann enda svo sterk rök
fyrir þungum ásökunum sínum,
að erfitt mun sum, reynast að
fá þeim hrundið.
Víðsvegar út um Iand mun
margur maðuriun hrökkva upp
við vondan draum og verða að
orði: Já, var það ekki þetta,
sem mig hefir grunað árum
saman, og eg hefi óttast, þótt eg
þyrði varla að trúa sjálfum mérl
— Þykist eg þess fullviss, að
bók þessi muni verða mörgum
hollur »barnalærdómúr« gegn
þeim skæða stjórnmálafaraldri,
sem nú gengur um landið.
Eg ætla mér eigi að rökræða
bók þessa, enda er það eigi á
mínu færi, og óefað stendur það
líka öðrum nær en mér. Er það
nánast tilviljun ein, að eg leyfi
mér virðingarfylst að drepa á
eitt sérstakt atriði í bók hins
háttv. höfundar, þar eð segja
mœtti, að það snerti mig sjálf-
an. — Annars mun óþarfi að
ýta undir bók þessa. Orðstír
hennar er þegar orðinn land-
fleygur, að eg hygg, og hér í
borg var kapphlaupið um hana
til bóksala fáum dögum eftir að
hún kom út. Með tveimur stutt-
um tilvitnunum má gefa allskýra
hugmynd nm efni bókarinnar:
»— — — Þessi friðaði reitur
eru afglöpin í stjórnarfari og
réttarfari. Og hér er þá komið
að kýlinu. Sjúkdómurinn erþögn,
almenn þögn um alt hið skað-
vænlegasta, sem gerist í opiu-
beru lífi þjóðarinnar.------------
(bls. 8).
»------En þessi íslenzki frið-
ur er friður rotnunar. Hér er
alt friðað, sem á að vera ófrið-
að. Enginn bærir á sér, þó að
i hvert verðmætið á fætur öðru
slái, þangað til það er ekki oið-
ið til annars en að auka hið
eitraða andrumsloft. — —« (bls.
150). -— Annars skýrir efnis-
yfirlitið vel frá. Það er á þessa
leið:lnngangur. — Þjóðarverkefni
fslendinga. — Einveldi og ráð-
gjafarþing. — Löggjafarþingið.
— Sögur af stjórnarfari og rétt-
arfari. — fsland fullvalda ríki.
— Niðurlag. — Er bert af þessu
að háttvirtur höfundur ræðir
um tilveru og h7uerurd/f islenzku
þjóðarinnar.
Mér þykir vænt um að fá
tækifæri til að ge^a athugaspmd
við eitt atriði í Nýja Sáltmála,
og það því frekar, sem eg er háttv.
höfundi íyllilega sammála um