Dagblað - 13.01.1926, Blaðsíða 1
Miðvikudag
13 fanúar
1926.
I. árqanqur.
290.
tölublað.
FLESTIR íslendingar eru dulir
í skapi og svo lundstirðir,
að talsverðum átökum þarf
að beita, til þess að mýkja þá
og liðka og fá þá til að varpa
undirhyggju-grímunni, svo hinn
sanni maður þeirra komi í ljós.
Landinn ber með sér þessi arf-
gengu einkenni, hvar sem hann
fer og fiækist, og fáa gerir hann
að trúnaðarmönnum sínum.
Tryggur er hann í lund og vin-
fastur, ef honum tekst að eign-
ast vin, en tortrygginn er hann
með afbrigðum og myrkfælinn
við menu og málefni.
Gamall vani og vesaldómur
forfeðranna, einhliða uppeldi í
foreldrahúsum og skuggaþankar
I skammdegislandinu sýkja hug-
arfarið, skapa tortrygni, bæla
lundina og höggva allar skarp-
ar brúnir af skapgerðinni. Ein-
urðin þverr og einhæfni ættar-
mótsins og tíðarandans heima
fyrir, kemur í staðinn. Einlægnin
er falin undir huliðshjálmi hinn-
ar íslenzku varúðar, sem segir:
»Gáttir allar áðr gangi fram
um skygnast skyli, um skoðast
skyli, því at óvíst es vita hvar
óvinir sita á fleti fyrir«.
Óttinn við árekstur verður
einurð þeirri yfirsterkari, sem
lætur engar torfærur setja sér
kyrstöðureglur. Afskiftaleysið og
hin svokallaða miskunsemi með
mönnum og máiefnum eykst.
Enginn þorir að segja meiningu
sína óbrjálaða, enginn vill gera
á annars hluta, þvi þá kynni
jafnvægið að raskast og gull-
hringar almenningsálitsins að
glatast. Og það er þó altaf skárra
að skömminni til, að wvirðast en
vera ekki« hér í þessum synd-
uga heimi. — Undantekningar
frá þessari meginreglu hins
myrka lundarfars íslendinga eru
vitanlega til, en djúpt er á hjart-
anu hjá öllum þorra manna.
T. d. eru Norðlingar taldir lund-
léttari en aðrir, og mun svo vera.
Veldur þar nokkru um hreinna
ioftslag en vlðast annarstaðar,
— Jarðskjálftar, eldgos, land-
farsóttir og slysfarir lyfta sem
snöggvast huliðshjálminum af
mönnum hér, en stórviðburðir
erlendis hafa lítil áhrif. Ræður
prestanna minnast fáir á, hversu
merkar sem þær kunna að vera,
og skeri einhver úr að rökfestu,
röggsemi og brennandi vand-
lætingu, leggja menn að vísu
betur eyrun að en endranær,
kinka kolli og hnippa í þann
sem næst situr — og þar með
búið. Hjartaskelin er hörð og
köld og hana tekst seint eða
aldrei að þýða til fullnustu frek-
ar en jökul-bungurnar íslenzku
— en komi það fyrir, að það
takist, mun það meir að þakka
eldinum, sem innifyrir býr en
utanaðkomandi áhrifum.
Menningarrit og skólar koma
og sjaldan því róti á hugi manna,
að þeir slíta af sér hlekki þess
vana, sem sættir sig við alt, en
einkum þó deyfðina.
Baráttan við harðsnúin nátt-
úruöfl hefir kent mönnum að
láta sér hvergi bregða, þótt eitt-
hvað á bjáti, jafnvel ekki við
sár né bana. — Það er því ekki
að furða, þótt menn kippi sér
ekki upp við ýmislegt sem við
ber í daglegu lífi þjóðarinnar.
— Öðru máli gegnir hið opin-
bera,líf. f*að á sér langa sögu.
Og íslendingar eru söguþjóð.
Trúin á feðranna frægð hefir
verið þeim innrætt frá barnæsku,
maun fram af m|nni. — Alþingi
hið forna var hjarlastaður lands-
ins. — Alþingi hið nýja hefir
tekið að erfðum þann ljóma
sem stóð af hinni fornu lög-
gjafarsamkomu þjóðarinnar. —
Petta er arfur, en hvernig hefir
Alþingi ávaxtað hann? Um þetta
atriði fer tvennum sögum. —
Þess vegna fer andlegur jarð-
skjálftakippur um landið, þegar
helgasta samkundan, sjálft þjóð-
þingið, er tekið til bænar í fullri
hreinskilni og einurð, af manni
þeim, sem heiðarlegur er talinn
i alla staði, sem staðið hefir
ofan og utan við islezk stjórn-
mál nær fjórðuDgi aldar, svo
sem áhorfandi, og þó einkum
síðan fsland varð fullvalda ríki.
Nýí Sáttmáli.
II. Nl.
Grænlandsmálið.
Ég hefi þá skýrt frá, hvað
fyrir mér vakir með Grænlands-
málið, og hvers vegna ég tel oss
íslendingum brýna nauðsyn á
að fylgjast með því, sem þar er
að gerast, og reyna af alefli að
sporna við, að það geti orðið
oss að tjóni.
Nú munu þá sumir spyrja,
hvort nokkrar líkur sé til þess
að vér íslendingar getum nokkru
áorkað um það mál til að girða
fyrir þessa hættu. Tel ég það
óefað, a. m. k. ef vér hefðum
sint þvi í tíma, — og ef til vill
enn. — Lítum snöggvast á mál-
ið eins og það liggur nú fyrir:
Danir telja sér eignarrétt og yfir-
ráð yfir öllu Grænlandi. Norð-
menn og íslendingar(?) véfengja
þetta. Samkvæmt hnattstöðu
landanna, náttúruskilyrðum öll-
um] og lifnaðarháttum þjóð-
anna sjálfra eru það norrænu
þjóðirnar sem standa næst og
bezt að vígi um alla hagnýtingu
á sjó og landi í Norðurhöfum.
Þar liggja lífsskilyrði og aðal-
atvinnuvegur fjölda Norðmanna,
og hefir svo gert um langan ald-
ur. Eykst sjósókn þeirra í Norð-
urhöfum með ári hverju. Það
mun þvi eigi þurfa að telja
neina forspá, þótt maður telji
nokkurn veginn sjálfgefið, að
sömu leið muni haldið hér á
landi, er fólksfjöldi eykst að
mun bæði til lands og sjávar,
Efiaust á næsta mannsaldri, en
þó að likindum fyr. Hefi ég
bent á sumar ástæður fyrir þessu
í fyrri kafla greinar minnar.