Dagblað - 29.01.1926, Page 1

Föstudag
29 janúar
1926,
/. árgangur.
304.
tölublað.
FJÁRMÁL og viðskiflamál eru
nú alstaðar efst á baugi og
er eðlilegt að svo sé, því þau
eru í raun og veru undirstaða
allra framfara og bættrar afkomu
almennings. Um verulegar um-
bætur á núverandi ástandi er
ekki að ræða nema þeim mál-
um sé fyrst komið í viðunandi
horf og að því keppa nú allar
þjóðir hver eftir sinni getu, en
með nokkuð ólíkum aðferðum.
Merkur brezkur rithöfundur
og bankafróður, Mr. J. F. Dar-
ling að nafni, reit um jólaleitið
eftirtektaverða hugvekju um
bankamál sem birt er í »National
Re-wiev«. Kemur hann þar all-
óþyrmilega við kaun hinna skað-
legustu manna viðskiftalífsins,
»stórspekúlantanna« eða manna
þeirra sem lifa á svívirðilegum
gróða, með alskonar brögðum
og peningaeinokun. — Eins og
vitanlegt er skapa mannfýlur
þessar óeðlega hátt verð á mörg-
um nauðsynjavörutegundum með
því að safna þeim saman í
hauga og hlöður fullar, unz eft-
irspurnin er orðin svo gífurleg
að alt ætlar að springa. Er þá
tækifærið notað og aflsmunar
neytt óspart við þá sem minni
máttar eru. Af þessu ókri leiðir
svo verðhækkun, atvinnuskerð-
ing og alskyns böl.
þessu vill höfundur afstýra
með því að hvetja bankastofn-
anir heimsins til þess að veita
þeim einum peningalán, sem
raunverulega framleiðslu stunda
og þeim sem koma annara landa
framleiðslu á opinn markað, því
þetta miði fil atvinnubóta og
blessunar. Hinum vill hann láta
bankana synja um allar lánveit-
ingar, sem nota vilja peningana
til annars en þess er stendur í
sambandi við frjálsa og heil-
brigða starfsemi og vinnubætur,
eða til heilla fyrir þjóðíélagið.
Mr. Darling heldur því hik-
laust fram, að skylda hvers
heiðarlegs bankafyrirtækis ætti
að vera sú, aö neita þeim um
peningalán, sem ætla sér að
»spekúlera« í hækkun einhverr-
ar vörutegundar eða gera glund-
roða á markaðinum, eins og oft
á sér stað með kornvörur t. d.
— neita harðlega um lánið hve
mikil vilyrði og vextir sem í
boði eru, og þetta á að vera
bláber skylda bankanna.
Þrátt fyrir það þótt höfundi
yfirsjáist að því leyti, að pen-
ingar geta farið aðrar leiðir en
til var ætlast frá þeim er upp-
haflega tóku þá til iáns í heið-
arlegum tilgangi, og orðið verð-
hækkunar »spekuiöntum« að
bráð, er ráðlegging hans og skoð-
un athyglis og virðingarverð.
Og þólt greina beri glögglega
milli þeirra gróðamanna, sem
geyma byxgðir uppskerunnar til
þess að fullnægja nauðsynlegri
og heilbrigðri viðskiftaþörf all-
an ársins hring, og hinna sem
eingöngu nota aðstöðu sína til
bölvunar fyrir heildina, er hug-
vekja Mr. Darling þess verð að
bankastofnanir um heim allan
veiti henni athygli og brautar-
gengi, því með því móti koma
þær í veg fyrir mikla neyð og
margkyns öfugstreymi.
Peningastofnauirnar eiga að
vera siðbætandi menningartæki,
opnar sölubúðir þar sem heið-
arlegum mönnum einum er veitt
áheyrn. Pannig verða þær mann-
kyninu að mestn liði.
Benedikt Jóusson frá Auðn-
um í Pingeyjarsýslu varð áttræð-
ur í gær. Benedikt hefir um margt
verið einn af merkilegustu
mönnum samtíðar sinnar. Mun
enginn óskólagenginn alþýðu-
maður vera viðlesnari en Bene-
dikt enda er hanu fróður með
afbrigðum. Hann er nú búsett-
ur á Húsavík og er enn við
góða heilsu.
Siglingar Dana.
Mörg skip liggja nú á höfnum
inni í Danmörku, og eru hætt
siglingum um ófyrirsjáanlegan
tíma. Eykst fjöldi þeirra dag
frá degi. Um áramótin var tala
eimskipa þeirra, er inni lágu og
tilheyra félagi danskra eimskipa-
eigenda 47 þús, samtals rúmlega
58 þús. smálestir, eða nær 89 þús.
rúmlestir. Auk þess mesti sægur
seglskipa. Eru þetta ærið ískyggi-
legar horfur, og er um kent ó-
eðlilegri hækkun dönsku krón-
unnar samfara alt of miklum
vexti skipastólsins, einkum Die-
sel-mótorskipa, sem daglega hefir
verið hleypt af stokkunum víðs-
vegar um heim síðustu misserin.
Frá 1913 — 1925 hefir skipastóll
heimsins aukist um 20 miljónir
smál., þar af helmingur í Banda-
rikjunnm. Séu 5 milj. smál.
dregnar frá Bandaríkjaflotanum,
sem telja má úr sögunni og til
engra nota, verða samt eftir 15
milj. smálesta. 1913 var ágætt
ár fyrir siglingar, og flutnings-
gjöld álíka há og nú, en sá var
munurinn, að þá voru útgjöldin
nál. 200 pct. lægri. — Skipaeig-
endum er þetta mikið áhyggju- i
efni, sem von er, þótt þeir megi
sjálfum sér að nokkru um kenna,
þar sem er aukning verslunar-
flotans. Rikið á þó sinn þátt í
bölinu, að því er virðist, því
miklar álögur hvíla á skipaeig-
endum og þeim íþyngt með alls-
konar neyðarráðstöfunum, svo
sem þeirri skyldu að hafa að-
eins danska þegna í þjónustu
sinni, og með allskonar fyrirskip-
unum og dýrum »statutum«. —
Á þeim árum er alt gekk greið-
lega, voru skipaeigendur skyld-
aðir til að byggja ný skip í stað
þeirra sem fórust, þrátt fyrir
ránverð stríðsáranna. — Rikið
hafði á þeim árum nær 320
milj. kr. beinan hagnað af
dönskum siglingum, og nú eru
samanlögð flutuingsgjöld danska