Nýja stúdentablaðið - 23.02.1935, Blaðsíða 5

JNÝJA SIÚDENTABLAÐIÐ
5
Eiríliiir Magainssoii:
Um hókmeimtir og bókmemitamat.
Iramhald. III.
Séra Benjamín Kristjánsson hefnr skrifað. En hvern-
ig eiga þá aðrir að skrifa, svo að liið fagra og nytsama
gangi samfeta? Nú telur liann að vísu, að böl sé til í
heinii þessum, menn, sem Htið eiga nema bágt. En þó
að sumir séu víst þannig gerðir, að þeir komist við af
þessu, þá er þó full ástæða til að líta eftir og gefa vel
meintar bendingar, að þessi viðkvæmni — vandakind,
eins og Breiðfjörð gal í skyn að hún væri, er hún leit-
aði inn á við — færi eigi rangleiðis, verði ekki of al-
vörumikil, þegar hún leitaði út, beinist að »margvíslegu
böli«. Ekki nú að tala urn, er hún gerist svo jarðbund-
in og skriðul, að tala bara um fátæktina, glatar sínum
liáfleyga uppruna í umfjöllun öreigalífsins, aðeins og
einungis. Ef viðkvæmnin leiðir skáldin út í þær gönur
að fjölyrða um þau efni, eins og þau liggja fyrir óhjúp-
uð, þá lieitir það á máli benjamínízkunnar »langar og
ömurlegar útlistanir á eymd og vesaldómi Iílsins«. Þegar
svo er komið, verða skáldin fyrir alla muni að sjá að
sér vegna skáldsins í sér eins og áður er bent á — og
þó einkum vegna öreiganna sjálfraf!!). Of mikill realismi
getur orðið þeim svo anzi liættulegur og benjamínizkan
ber svo mjög fvrir brjósti, það sem þeim þénar bezt.
Þessvegna gefur hún út hina frómu yíirlýsingu að »ör-
eigunum er betur þént ineð litlu sólskinsbjörtu ljóði«,
ekki stóru, öreigunum er ekki þént með stóru, bara
»litlu sólskinsbjörtu«.
Sjáið og lilustið íslenzku skáld og nemið af bók-
menntamati benjamínzkunnar, livernig yrkja ber fyrir
íslenzka öreigann! Hún er prúðbúin leiðbeiningin, »góð«
og »fróm« og »fögur«, laus við allan »ömurleik«!
En ef ykkur dytti í, hug að brjóta til mergjar inni-
hald hennar, þá liafið pið benjamínízkuna í felum l>ak
við snotur, velþekkt, vinsæl orð. Þar stendur reaktionin
gegn þróun bókmenntanna, andspyrna, sem veit hve
málstaður hennar er illur og ómenningarlegur og fer því
í leikaragerfi bókmenntalegs áhuga og vandlætingasemi.
Benjamínízkan er staðreyndafælin, einkum ef staðreynd-
in er skilin út frá ræðn og raunhæfu sjónarmiði. Hún
er gahhið, blekkingin, viljinn til að l'riða óróleg öfl
»mjúku masi«. Steinar fyrir branð er of grófgert liátt-
erni á bólcmenntasviðinu. Benjamínízkan skilur auðvit-
að nauðsyn þess að fylgjast með tímanum. Hún hefir
móderniserast, lært aí' reynzlu skyldra fyrirrennara. Sól-
skinsbjört Ijóð lieitir það núna, sem öðru fremur á að
bera á borð fyrir öreigann. Með þessháttar bókmenntum
er honum vel »þént«. Sólskinsbjört Ijóð eiga að lauga
sál hans, ef brauðið skyldi vera af skornum skammti
og i'riða hann ef lífskjörin eigi samsvara draumunum
um vöxt eg fegurð sér eða sínum (ii handa.
En hver séu hin sólskinsbjörtu Ijóð, skýrist við lof
það, er séra B. K. veitir Jóhannesi úr Kötium fyrir
tvær fyrstu ljóðabækur hans. Og á »þénustunni« í öreig-
ans garð þarf enginn að villast, sem ekki er blindur
fyrir félagslegum öflum.
Benjamínízkan ann bókmenntunum á meðan þær
fjalla um fuglasöng og lækjarnið, rómantiskar ástir í
sælu og sorg, trúarþel, fallega orðað vonleysi, sem ekk-
ert skilur í sjálfu sér, abstraktan fögnuð, sem tekur
hinn margbannsungna ömurleik, sem fjarlægt og synd-
ugt fyrirbrigði. Hún er ást hinnar tryggðu stéttar á
þeim hugsunum og skoðunum, sem útganga al’ hennar
munni og svífa umhverfis hásæti hennar.
Sín skilgetnu afkvæmi ein kallar hún skáldskap. Ann-
að tilheyrir róttækum bókmenntum eða öðrum slíkum
ruslakistum. Benjamínízkan er óvinur hinna reellu lýs-
inga, sem afhjúpa «ömurleikann» sem sósielt fyrirbæri
og láta sér detta í hug raunhæfa útrýming lians. Því
titlar hún hinn sósíala realisma í bókmenntum síðari
tíma sem sóðaskap, langar útlistanir á ömurleik, andúð
á skáldskap í von um að ógeð manna á sóðaskap ásamt
ást þeirra á skáldskap geri þá fyrirfram afhuga hinum
nýju bókmenntum, ef verða mætti að kippti eitthvað
úr vexti menningar svo að benjamínítarnir gætu villt á
sér heimildir stundu lengur.
Að dómi þessara manna eru skáldverk í bundnu o<r
óbundnu máli því aðeins góð og gild vara, að hann
snúist sem mest um þá hluti, sem lokka og laða hugs-
anir manna frá fullkomlega raunsærri og jákvæðri lífs-
athugun. Og þá auðvitað um leið að snéia hugum
manna frá þeim rökréttu áhrifum, sem slík athusun
liefir óhjákvæmilega í för með sér fyr eða seinna á
hugsanalíf og athöfn. Höfundar, sem fara aðrar götur, eru
jafnvel, að dómi eins þessara manna, komnir svo langt
afvega, að þeir eru hættir að skilja »borgaralegt fólk«.
— Þessir menn hrópa á orð og hugtök sér til aðstoðar,
svo sem hið góða, fagra, sólskinsbjarta, vongóða — sem
væru þessi góðkunnu orð algild að innihaldi, fælu í
sér raunverulegan heim út af fyrir sig, sem spilling
tímans væri að loka fyrir fullt og allt rétt einu sinni.
»Raunsæi« þeirra hirtist meðal annars í þeirri afstöðu
til öreigastéttarinnar að leita fyrst þeirrar lausnar á
vandkvæðum hennar að yrkja fyrir þá um sólina, feg-
urðina og gleðina. Orsakirnar fyrir ástandi þeirra eiga
ekkert erindi fram á sjónarsviðið í bókmenntum og
eigi heldur nærtæk lýsing á kjörum þeirra, nema þá til
að sýna von þeirra og auðmýkt. Krafa benjamínítanna
um góðar skáldbókmenntir er meðal annars í því fólg-
in, að þær dragi ekkert óþægilegt eða ófagurt inn á
sjónarsviðið, rumski sem minnst við óánægju eða gagn-