Dvöl - 01.10.1941, Blaðsíða 13

D VÖL
251
Leirufjörð að sunnan. Þar er tví-
býli og fráfærur. Um 70 ær voru 1
kvíum á báðum búunum. Túnið er
brattlent, þýft og grýtt. Ræktunar-
skilyrði slæm. Á Dynjanda er sím-
stöð og vindknúin rafmagnsstöð til
hleðslu á rafgeymum og til lýsingar
í húsi Hallgríms.
Útsýni er fagurt frá Dynjanda.
Fyrir miðjum botni Leirudals blasir
við hábunga Drangajökuls, 925 m.
Þaðan gengur skriðjökullinn niður
í botn Leirudals.
Allmikil umbrot hafa átt sér stað
í jökli þessum, svo að sögur fari af.
Sagt er, að bær hafi staðið um
miðjan dal að sunnan, er Öldugil
hét. Gil með þessu nafni er þar í
hlíðinni. í jarðabók Árna Magnús-
sonar er sagt, að rústir sjáist af
Öldugili (þ. e. 1710) og séu þær rétt
hjá jökulsporðinum. En býlið mun
hafa farið í eyði á 14. eða 15. öld.
Undan Öldugili er jökulalda all-
mikil, þvert yfir dalinn. Utan við
hana eru grösugar eyrar, innan við
hana aurar og eyrar gróðurlitlar.
Þorv. Thoroddsen segir, að jökull
hafi náð að þessari öldu um 1840/50.
En árið 1887, þegar Thoroddsen
var þarna á ferð, hafði jökullinn
stytzt um röskan km., en lá þó all-
langt fram á sléttlendið í botni
dalsins. Þorvaldur klappaði þá
krossmark á klöpp eina rétt við
jökulsporöinn og sést það ennþá.
Árið 1931 mældi ég frá merki
þessu upp að jökulsporöi. Reyndist
það þá 2056 m. Frá 1840/50 til
1931 hefir jökullinn því alls stytzt
um 3 km.
Eftir 1931 hélt jökullinn áfram
að styttast, og var kominn langt
upp á hjallana fyrir botni dalsins.
Árið 1936 stóð hann alveg í stað,
en styttist um 200 m. á næsta ári,
og 35 m. árið 1935. En árið 1939
lengdist hann um 540 m., 1940 um
150 m. og i ár um 272 m. Alls hefir
hann því lengzt um 960 m. á þremur
árum.
Þegar jökull er að rvðjast fram,
bólgnar hann upp að framan og
má með nokkrum rétti líkja honum
við regndropa, sem rennur hægt
niður eftir gleri.
Þegar ég kom að Leirujökli í
sumar, var jökulsporðurinn nærri
kominn fram á brún á lægsta hjall-
anum fyrir botni dalsins, eða h.u.b.
að sama stað og 1913, þegar land-
mæling var gerð þarna. Sporðurinn
var víðast 20—30 m. hár að framan,
en við áropið um 60 m. Jökullinn
er mjök klofinn að framan. Djúpar
sprungur og geilar skipta ísnum í
turna og súlur, sem sindra í sól-
skininu, en inni í geilunum skiptast
á litir frá ljósbláu — grænu — mó-
grænu yfir í kolsvart myrkur. Svo
er þunginn mikill af skriði jökuls-
ins að stórgrýti — Grettistök —
sem verða á vegi hans, ýtast saman
og mynda fláandi hleðslu, líkt og
í hafnargarði. En svo verður mót-
staðan of mikil og ísinn þrýstist
fram yfir hrúgaldið, eða ísveggur-
inn snarast fram yfir sig og hryn-
ur. —