Dvöl - 01.10.1941, Blaðsíða 18

256
DVÖL
l>óiii!iirlijaii í í§kálIiolti
Eftir Jónas Jónsson, alþin.
Skálholt var annað af tveim
andlegum höfuðsetrum íslands frá
því ísleifur setti þar biskupsstól og
þar til biskupssetur og skóli var
lagt þar niður eftir móðuharðindin.
Ef íslendingar hefðu á þessu
tímabili haft efni og kunnáttu til
að reisa stórbyggingar úr steini,
myndu enn vera í Skálholti miklar
byggingar og nokkrar rústir. Úti í
löndum, á meginlandi Evrópu og í
Englandi, eru enn til frá þessum
tíma sumar allra glæsilegustu
byggingar þessara þjóða. En hér á
íslandi var byggt úr timbri, torfi
og lítt tilhöggnum steini. Þessar
byggingar urðu mjög haldlitlar,
einkum á Suðurlandi. Rigningar
og frost unnu tiltölulega fljótt á
torfveggjunum, og torfþökin voru
sjaldan alveg held. Timburkirkj-
urnar brunnu oftar en góðu hófi
gegndi. Ófullkominn ljósaútbúnað-
ur í kirkjunum leiddi af sér tíða
kirkjubruna.
í Skálholti var öldum saman
kominn saman meiri auður en á
nokkrum öðrum bæ á íslandi. Þar
var löngum afar fjölmennt heimili,
auk skólapilta. Byggingar voru
eftir íslenzkum mælikvarða stór-
miklar á þessu biskupssetri. Öld
eftir öld sýndu mestu valdamenn
íslands skörungsskap sinn í því að
byggja þar fagrar höfuðkirkjur og
bæjarhús.
En nú er þessi dýrð löngu horfin.
í Skálholti er enn hin glæsilega
útsýn yfir allt Suðurláglendið, með
fögrum jökulkransi umhverfis
byggðina. Túninu hallar móti suðri
niður að Hvítá og Brúará. Beint á
móti bænum, í suðurátt, er Vörðu-
fell. Árnar liðast um Skálholtsland
eins og breiðir silfurstrengir.
Heima í Skálholti er nýlegt timb-
urhús, klætt bárujárni, eins og
flestar eldri timburbyggingar á
Suðurlandi. Auk þess fátækleg
timburkirkja, meö öllum þeim ein-
kennum, sem kirkjur hafa hjá
flestum fámennum og fátækum
söfnuðum. Að öðru leyti sjást engar
menjar í Skálholti eftir átök mann-
anna fyrr á tímum, að frátöldum
einum mikið notuðum hestasteini.
Það situr illa á þeirri kynslóð,
sem nú byggir landið, að líta smá-
um augum á meðferð forfeðranna
á Skálholtsstað. í margar aldir var
í Skálholti sú rausn,andleg og fjár-
hagsleg, sem þjóðin gat framast
veitt. Enginn getur sakað forfeður
okkar, þó að fylking þeirra svignaði
undan hörmungum Skaftárelda.
Þrátt fyrir allt björguðu íslend-
ingar lífi sínu og margháttaðri
menningu í gegnum orrahríð við