Melkorka - 01.10.1951, Blaðsíða 14
Húsgögn í 3000 ár
Eftir Svein Kjarval húsgagnaarkiteht
MeÖ þessu hefti Melkorku hefst greinaflokkur eftir Svein Kjarval husgagna-
arkitekt uni sögu husgagna og notagilcli þeirra gegnum aldirnar. Grcinaflokk-
ur þessi var fyrst fluttur sem erindi á vegum Ma'ðrafélags Reykjavikur og
vakli mikla athygli. — Með þessurn greinaflokki fá lesendur blaðsins yfirlit
yfir merkilegan menningarþátt i sögu þjóðanna frá upþhafi og fram til vorra
daga.
Fyrst ætla cg að bregða npp myntl úr sögtt húsgagn-
anna, til þess að hægt sé að gera sér svolitla grein fyrir
þeirri þróun, sem hefur átt sér stað á þessu sviði.
Fyrstu húsgögnin, sem menn með fullri vissu vita utn,
eru upprunnin í Egyptalandi um 2500 árum fyrir
Kristsburð. Sum egypzk húsgögn, sem til eru á söfnum
víðs vegar um heim, voru smíðuð á tímabilinu 2000—1000
árum fyrir Kristsburð, og þó að undarlegt megi virðast,
er grunnmynd þessara húsgagna ekkert frábrugðin nú-
tímahúsgögnum. T. d. stóllinn á mynd 1, sem maður
gæti hugsað sér að væri búinn að vera í notkun í 20—30
ár, og upphaflega vcrið smíðaður af laghentum gerfi-
smið. En það er síður en svo, að svo sé; stóllinn er smíð-
aður um 1800 árum f. Kr. Hann er sem sé 3750 ára gam-
all, og er á British Museum í London. Ég held að ég
ntyndi frekar kjósa hann en margan þann stól, sem
hægt er að kaupa í verzlunum hér fyrir 200—300 krón-
ur, og ég myndi treysta styrkleika gamla stólsins betur.
— stóllinn á mynd
2, sem hver úrvals
iðnaðarmaður í
dag ga'li verið
stoltur af. Meira
að segja eru bak-
og sætisrannnar
spónlagðir með
hnotuspón. Lapp-
irnar eru útskorn-
ar í massíva hnotu
og „reliefskreyt-
ingin" gyllt með
hreinu gulli. Vér
sjáum að nútíma
iðnaðarmaður
hefur fátt fram
yfir fornaldariðn-
I. mynd. aðarmanninn,
2. mynd.
annað en það, að hann tilheyrir mjög gamalli stétt.
Ég tek hér til samanburðar á smíðaaðferð og mótun
tvær myndir (mynd 3). Takið eftir hvað allar línur eru
mjúkar og öll samskeyti vel mótuð. bað má greinilega
sjá, að stóllinn er unninn af manni með mjög næmt
auga fyrir formi og styrkleika viðarins. A þessum stól.
sem er 3ja ára, sést enginn munur á mótun og meðferð
viðarins. I’annig getur maður rakið hvert stíltímabilið
af öðru upp gegnum aldirnar, land úr landi, allt eftir
valda- og menningaraðstöðu þjóðanna. ítalir og síðar
Frakkar og Englendingar hafa sérstöðu um nýsköpun á
þessu sviði.
Nú ætla ég i stuttu máli að gera grein fyrir þeirn
ýmsu stíltímabilum í Evrópu, sem hvert um sig eru ný-
sköpun frá fyrra tímabili. Þar kemur Grikkland fyrst
til sögunnar. Hafa fundizt fornleifar frá blómaöld
Grikkja, er stóð í um 1000 ár. Á mynd 4 er legsteinn af
grafreit fyrir utan Aþenu, gerður um 410 f. Kr. Stóll-
inn er af sérstakri gerð, sem var einkennandi fyrir
Forn-Grikki. Það, sem fagmaðurinn mun fyrst veita at-
hygli, eru hinar mjög sveigðu lappir. Hann mun efast
um styrkleika þeirra. En þar kemur aftur glöggt dæmi
þcss, Iivað smíðaaðferðir hafa lítið breytzt fram á vora
daga.
Hjá forngríska skáldinu Theophrastos stendur: ..alla
jafna eru seigar viðartegundir létt beygjanlegar og eru
þess vegna venjulegast notaðar til smíða á leikstólum."
Það sýnir að gufubeyging var ekki óþekkt fyrirbrigði,
og að notuð var nákvæmlega sama aðferð og nú á dög-
40
MELKORKA