Melkorka - 01.05.1958, Blaðsíða 12

Um barnabækur og fleira
1' Í! i] Stefán Jónsson
í öndverðum scptembermánuði 1957 skrifaði Jónas
Arnason, rith. grein í Þjóðviljann um haus þann, scm
fór til tunglsins og fleira nokkuð út frá iiausi þeim.
Grein Jónasar fæddi af sér aðrar greinar margar, vakti
mikla eftirtckt og umtal mikið. Meðal margs þess, er
bar á góma í grein Jónasar, varð þar séð, að tómlátir
um íslenzkar bókmenntir höfðu honum þótt gamlir
skipsfélagar sínir og lásu þó mjög. Ástæðuna fyrir tóm-
lætinu taldi Jónas þá einkum, að íslenzkir höfundar og
séstaklega hinir yngri þeirra væru vaxnir frá lífi al-
þýðunnar, þekktu ekki lífsviðhorf hennar og kynnu því
ekki að skrifa að liennar skapi.
Síðan komu þeir hinir, urðu margir og andmæltu
þessari kenningu Jónasar, sumir með þykkju, aðrir af
steigurlæti, nokkrir af hógværð. Til voru þeir, sem með
upptalningu vildu sanna, að skoðun Jónasar væri röng.
Bentu þeir á þennan og hinn meðal ungra skálda og
rithöfunda, unz flestir voru taldir, sögðu, sem satt var,
að allir þessir hefðu unnið fyrir brauði sínu í sveita
sfns andlitis með alþýðunni og hlytti að þekkja sjónar-
mið hennar og lífskjör. Þetta sögðu þeir satt, en skoðun
Jónasar varð ekki röng vegna þeirra sanninda. Skoðun
hans er röng að því leyti, að það er ekki fyrst og fremst
alþýða manna, sem sýnir íslenzkum bókmenntum tóm-
læti. Stéttaskipting hér á landi er fremur óljós, og
ekki eru það nein ný sannindi. í andlegum efnttm
hefur hún af eðlilegum ástæðum ávallt verið einhver,
en ekki takmarkast þar við ytri kjör. En þegar talað
er um alþýðu landsins, skilst mér, að fyrst og fremst
sé átt við þá, sem erfiðisvinnu stunda, þá, sem ekki hafa
lagt fyrir sig langskólanám og þá, sem ekki hafa rýmri
fjárhag en svo að nægi til hnffs og skeiðar. Skipsfelagar
Jónasar kunna að hafa tilheyrt þessari stétt manna, en
dæmi þeirra sannar ekkert um hókmenntamat alþvð-
unnar, því að scm slíkir hafa þcir ekki verið fulltrúar
hennar. Af frásögn Jónasar er ljóst, að þcir voru full-
trúar miklu stærri hóps. Þeir voru fulltrúar almennings,
fólks allra stétta, fjöldans. Nú er ekki fyrir það að synja,
að i röðum almennings kunni, hvað viðvíkur þeim
skoðunum, sem félagar Jónasar höfðu, að finnast flest
fólk úr alþýðustétt. Það væri mjög eðlilegt, en er önnur
saga.
Það er næstum barnalegt af talsmönnum ungra höf-
unda að fara að telja upp, hve margir þeirra hafi unn-
48
ið í sveita síns andlitis fyrir brauði sínu. Það breytir
engu. Eins og sakir standa, vinna Jreir ekki að ritstörf-
um fyrir almenning. Ástæða þess er tnjög skiljanleg og
einföld. Þeir geta ekki sætt sig við það, geta ekki gert
svo lítið úr sér. Listrænar kröfur alinennings eru ekki
á því stigi, að ungur höfundur, sem nokkurs metur list
sína geti orðið við þeim. Ungir höfundar kjósa fremur
að reyna krafta sína og hæfileika á öðrum sviðum, Jró
að samkeppnin sé harðari Jrar. Enda Jjótt tilburðir
jx'irra við að vekja þar á sér athygli, séu stundum æði
broslegir, jafnvel fáránlegir, skyldi það engan undra.
Ungir höfundar skrifa ekki fyrir almenning. Það er
staðreynd. Ef til vill hugsa Jrcir sumir hverjir ekki svo
mjög um líf hins almenna manns, að þeir fái notað það
í verk sín, en Jró að svo væri, myndi Jiað ekki stoða.
Almenningur er Jjeim nefnilega fjandsamlegur. Sann-
leikurinn er sá, að almenningur les hvorki bækur Jón-
asar Árnasonar né greinar hans. Það gerir aðeins viss
hópur manna og sá hópur er úr öllum stéttum. Vcl veit
ég Jrað, að Jónas Arnason mun eiga sér stærri lesanda-
hóp en flestir aðrir ungir höfundar, en ]>ó takinarkast
sá hópur af þeim aðeins, sem hafa yndi af velskrifuð-
um bókum. Sjálfur þekki ég fjölda fólks, sem ekki hef-
ur veitt Jjví athygli, hve góður stílisti Jónas er og aðra,
sem ekki vita, að hann hefur gefið út bækur. Þannig er
almenningur.
Ég átta mig annars illa á þessu með hausinn, sem fór
til tunglsins. Ég held, að eitthvað annað í sögunni hafi
komið illa við piltana. Ef ég þekki þá rétt, held ég, að
Jrað hafi getað átt prýðilega við smekk þeirra, að haus
færi til tunglsins. Illa þekki ég líka vikuritin, sem þeir
l.ásu, hafi ekki þar verið meiri fjarstæðu að finna. Eftir
því sem eitthvcrt efni er fjarstæðufyllra og sett fram af
meiri lágkúruskap er meiri von til að almenningur
gefi Jrví gaum. Vel á minnzt. Vikuritin. Hvers vegna
skyldi slíkur fjöldi þeirra vera gefinn út hér? Vegna þess
eins, að þau eru mikið keypt og mikið lesin. Efni þeirra
svarar til bókmenntasmekks almennings, það er að segja
Jress hluta hans, sem yngri er að árum. Sá eldri hlut-
inn finnur sína Guðrúnu frá Lundi og hennar líka.
En Jrað er fleira en Jjetta tvennt, sem er til vitnis um
smekk almennings eða Jress hóps, sem fjölmennastur cr
f hverri atvinnugrein. Mætti í því sambandi minna á
kvikmyndirnar. Mikill meirihluti fólks virðist ekki aðr-
MELKORKA
J