Melkorka - 01.05.1958, Blaðsíða 17

sem bókum ann, svo að útgáfan getur borið
sig. Tilviljanir verða nægilega margar í
fjölmenninu, svo að úrvalið skapast. Allt
öðru máli gegnir lijá okkur. Þegar okkur
hefur tekizt með nútíma uppeldisaðferðum
okkar að venja stóran hluta af æskufólki
okkar af bóklestri, en kennt lionum í stað-
inn að lesa vikuritin, þýddar glæpa- og saka-
málasögur og að gína við hverri flugu, sem
að honum er haldið til dægrastyttingar, þá
mun þyngjast hér fyrir fæti hjá peim bóka-
útgefanda, sem gefa vill út sígildan skáld-
skap og þjóðleg fræði. Eða hvers vegna
skyldum við ekki fara sömu leið og frænd-
ur okkar, ef við gerum ekkert til að koma í
veg fyrir það?
Meðan við, sem þykjumst unna góðnm
bókum og dýrum skáldskap, gerum ekkert,
koma aðrir með sín áhugamál og tala við
bernsku og æsku um sín áhugamál. Við ætt-
um að heyra til þeirra, ekki er hávaðinn svo
lítill. Ekki ern skemmtanaauglýsingarnar
svo fáar, ekki er aðsókn að kvikmyndum og
leikhúsum með öllu þögult vitni og ekki
tala óskalagaþættir óskýru máli. Þannig
mætti lengi telja. Allt talar sama máli: Það
er hending ein, það er tilviljun, ef ein og
ein ung sál gerist iineigð til þess að lesa
skáldskap eftir aðra menn.
Það er staðreynd, að barna- og unglinga-
bóka útgáfa áNorðurlöndum svo og í ensku-
mælandi lieimi hefur um þessar mundir lít-
inn uppeldislegan tilgang og alls ekki í þá
átt að kenna ungu fólki að meta skáldskap.
Og því miður virðist heldur ekki að því
stefnt að aia upp góðhjartaða menn og fél-
agsverur. Meira að segja hinn kunni barna-
bókaliöfundur Enid Blyton er næsta laus við
ábyrgðartilfinningu í þessu efni. Góðir
menn eru góðir og vondir vondir. Svo er
ekki meira um það lijá henni. Um hitt þarf
ekki að ræða, sem segir sig sjálft, að í þess-
»m löndum, sem liér eru nefnd, eru undan-
tekningar margar og góðar. En stefnan er
greinileg í höfuðdráttum og hún er áreiðan-
lega hættuleg. Það væri ekki nema sjálfsagt,
mf.lkorka
að íslendingar kæmu fyrstir auga á hætt-
una. Þeir eiga mest í húfi. Svo að enn sé á
vikuritin minnzt, þá er það um þau að segja,
að enn eiga þau að því er virðist allmarga
andstæðinga, sem halda uppi áróðri gegn
þeim. Hins vegar hef ég fáa liitt, sem sjá
nokkuð athugavert við allt það þvaður, sem
bernskunni er ætlað til lestrar í sagnaformi.
Margar þeirra sagna, sem hin illræmdu
vikurit flytja eru þó í nánu hugmyndasam-
bandi og eðlilegu framhaldi af unglingasög-
unum. Eða liver er annars munurinn? Nú
skal ég slá þann varnagla að láta þess getið,
að fram til þessa hafa fáir íslendingar frum-
samið þessháttar sögur, en þeir liafa ýmsir
þýtt þær. Auðvitað eiga þýðingarnar líka
sína góðu undantekningar. Ég mundi t. d.
telja bók Björns Rongen „Bergteken í rise-
hola“ mjög jákvæða bók, en þá bók hefur
ísak Jónsson skólastjóri nýlega þýtt. Ég get
þessarar bókar, vegna þess að hún er ágætt
dæmi um það, hvernig góðir höfundar fara
með efni sitt, enda þótt það gefi ekki tæki-
færi til skáldskaparlegs meistaraverks. Björn
Rongen er nefnilega mjög snjall höfundur
og liefur skrifað margar skáldsögur fyrir
þroskaða lesendur. Þó telur hann ekki eftir
sér að skrifa fyrir börn og unglinga. Hvar
eru verk okkar fremstu iiöfunda unglingum
og börnum ætluð?
Ungir, íslenzkir höfundar skrifa ekki fyr-
ir almenning. Það er áður sagt. Þeim finnst,
að með því tækju þeir niður fyrir sig. Það er
rétt hjá þeim. En þeir skrifa heldur ekki
fyrir börn og unglinga. Þeim finnst, að með
því tækju þeir einnig niður fyrir sig. Það er
ekki rétt hjá þeim. Að vísu fylgir Jrví starfi
enn sem komið er lítil virðing hinna eldri,
en aðeins vegna þess ófremdarástands, sem
ríkir í heimi barnabókmennta. Það ófremd-
arástand á sínar rætur meðal annars í því, að
Jrar getur hvaða klaufi sem er þotið fram á
ritvöllinn átölulaust, en góðir höfundar láta
ekki sjá þig á þeim velli. Vilji ungir höf-
undar stækka lesendahóp sinn, verða þeir
Framhald á bls. 64.
53