Skutull - 12.08.1932, Page 2

S K D T U I. r.
Samkeppnin daaðadæmd.
Hugsjónir jafnafiarmanna um sam-
vinnu og sameign er eitur í bein-
um islenzka .íhaldsins.
Allir íhaldssamir flokkar, hvar
sem eru í heimiDum, hafa fram a8
bessu tiúaft á viðskiftakenningu þá,
sem á íslenzku nefnist „fijálB sam-
keppni*. íhaldsmenn hafa hald.8
þvi fram, a8 í ílikri samkeípni
fengi hver, þa8 sem honum bæri,
a8 einstaklingainir fengju þá best
að njóta hæfileika sinna á öllum
sviðum, og þess vegna yrði mann-
kyninu Jokað btzt áfiam á þioska-
bi&ut sinni með því að fylgja þeirri
stefnu, sem ýtti svo vel undir ein-
staklingsframtakið.
En nú eiu skoðanirnar a8 breyt-
ast, tiúin að minnka á blessun
samkej-i ninnar, og augu manna
að opnast fyiir því, að einstaklings-
fiamtak mikils meiri hluta mann-
kynsins er einmitt tioðið niður í
skitinn af samkeppnisstefnunni. —
Menn sjá nú, að þar hefir aðeins
venð hlaðið undir framtak öifarra
einstaklinga, sem betii aðstöðu hafa
ferg;ð á kostnað allra annara. Þetta
hefir knúið fram lágar hvatir rg
litt þioskavænlegar. Eigingimi og
miskunnarlaus haiðdiægni hefir
hjáli að bt zt til sigurs í samkejpn-
inni. Að veia að hugsa um aðia
gat tafið svo fyrir, að aðiir kæm-
ust á urdan, og þá var bölvunin
vis. Á þennan hátt hefir hin hálof-
aða fijálsa samkeppni veiið sið-
spillandi og mannskemmandi. Allir,
hvoit sem þeir voru sólarmegin eða
forsælis kepptu að þessu sama —
að komast fram hjá sem flestum
samfeiðamönnum, og til þess vaið
að beita öllum biögðum, allt fiá
ofuigmðgi úlfsins til lævísi kaltar-
ins. Að veiða aftailega, hvott sem
það rú var vegna heiðaileiks og
hjálpiýsi^við aðra, eða af hæfileika-
skoiti, gaf ekkert í aðra höud
annað en fyiiilitningu og fátækt,
eymd og eyðiieggingu. Og að verða
aítastur var sama og eilif útskúfun
í riki samktppninnar.
öil þessi einkenni samkeppninuar
hafa lika komið fram í viðskiftum
þjóðanna. Þær attu lika að keppa
saman. Þai hefii verið beitt b ögð-
um og haiðneskju á vixl til þess
að komasfc í ef.stu sætin og til
þess að knésetja og kyikja athafna-
líf afburðaþjóða. Slikur hildarleikur
hófst' á roilli heimsþjóðanna 1914.
Þá var Þýzkaland að y^rvinna aðr-
ar öndvegisþjóðir í samkeppninni,
en það var ekki þolað. Þá er grimd
úlfsins hleypt lausri. Herskari þjóða
sameinast um að koma keppinautn-
um á kré. — Það tókst. og því flakir
heimuiinn ennþá i sarum. í það
skifti vsr aðeÍDS um að læða end-
uiteknÍDgu eögunnar í slærri stil
og meiia sbeiar.di en nokkiu sinni
fyr. Þfað átti svo sem sð dylja það,
að heimsófiiðuiinn mikli heíði verið
viðekiítastnð og þannig tákn þeirrar
dýislegu fpillirgai og ti kmaikalausu
toitín irgar, eem j ostular. hinnar
írjahu samkfppni helðu leitt yfir
mannlynið. Oitökin til alls þessa
átti að veia sú, að það hefði venð
dnpirn maður — einn einasti
maður — suður í Balkamkfga, Og
til þess að geia það gott, átti að
diepa miljðriir manna. Hver tiúir
þessu nú? Jöfnaðain enn tiúaþvíað
mirnsta kosti ekki, og fiestir íhalds-
menn mutu gefast. vpp við að
mótn æla því nú oiðið, að heims-
styijöldin hafi veiið úislitaglima
aðalsamkeppnisþjcðannaummaikaði.
Slíkt, iyiiitæri veialdaisögunnar,
sem heimsófriðurinn var, er þvi e:n
af n örgum afleiðingum miskunnai-
lausiar Sfamkeppni milli bjóðanna,
og má auðvitað hið sama segja
um hveiskoDar skæiur milli stétta
irman samkeppnisþjóf íé'; gsins.
Kenningin um blessun hinnar
fijálsu samkeppni er gTundvöllurinn
undir stetnu allia ihaidsfiokka.
Nú nðar þessi svíkagiundvöllur.
Þeim fjölgar óðum, sem sjá spíll-
andi ahiif samkfppninnar, og að
sama skapi hiynur fylgið af íhalds-
flokkum allia larda. Er nú svo
feomið, að íhaldsflokkamir hér á
Noiðuilöndum eiu otðnir smáflokkar
samanboiið við það, sem þeir voru
fyrir einum áratug stðan. íslend-
ingar eiu eins og fyiri daginn einna
seinastir til að átta sig, en þó er
hnignun íhaldsins hér einnig sýni-
leg.
VerkefDin, sem nú liggja fyrir
einstaklingum og þjóðum, eru stór-
felldari en nokkru sinni fyr. Þau
heimta sameiginlega kiafta. Við-
skiftin, einstaklinga og þjóða á milli
veiða daglega margbiotnari og vtð-
tækari. — Þessi þróun kiefst
samvinnu í stað samkeppni. Srm-
staifs í stað fjardskapa einstak-
lings-keppn’nnar.
Mlchall Sjuloclioff:
Stille flyder Dod.
I.
Á 19. öld og bytjun þeirrar 20;
lögðu Rússar svo mikiDn skeif til
heimsbókmentaDna, að þeir uiðu
vtðurkenndir sem stórveldi í andans
heimi. Kunnastir rússnesku sksld-
anna frá þessum tíma voiu þeir
Dostojefski, Tuigerjew, Leo Tolstoj
og Goiki. En auk þeiira voiu al'-
möig önnur mssnesk skfald sem
voiu mjög mikils metin mtfal bók-
mentamanna um viða veiöld. Og
fahrif þau, er lússneskar bókmentir
hafa haft á heimsbókmentirnar
veiða ekki iakin eða metin. Jafnvel
hingað ttl íslar ds naðu þau áhiif.
Gestur Palsson og Emar Kvaran,
uiðu íynr auðgandi áhiifum frá
Tuigenjtw, baði beint og iyiir til-
stilli ágætra Noiðuilandaskalda,sem
höiðu læit af hinum mikla Rússa.
Leo Toistoj haíði bein áhiif i æði á
isknzka menntamenn og mennta-
fúsa aljýðu, t. d. með Opnu brtfi
til kleika og kennimanna og End-
urreisn helvítis. Hnhver tilþiifa-
mestiskaldsagnahöfut dui inn ísler zki,
Halldór Kiljan Laxtess, hefir auð-
sjáankga lesið 1 ostojefski fér tii
gagns (Sjá sumar sálarlifslýsingarnar
í Vefaranum mikla fiá Kismir) og
ennfremur Goikí. Guðmuudur skald
Guðmunds.'on vaið á seinni áruin
fyiir áhrifum fiá þýðingum Tnor
LaDge á lússneskum þjóðkvæðum
og sömuleiðis frá þ.ýskum þýðinguin
a kvæðum Alcxtj Tolstoj. — Auk
þess hafa ýmsir skárri íithöfundar
og skáld okkar í seinni tið ausið
að meira eða minna leyti, beint
eða óbeint, af lindum þeirra Vest-
urlandaskálda, sem eiga lússneskum
bókmentum mikið upp að unna.
II.
Eft.ir heimsstyrjöldina og bylt-
inguna hafa losnað úr læðingi ný
ötl í lússueskum bókmentum. Skap-
andi frummáttur, alþýðunnar b'ýzt
út i litrikum, fjölbieyttum og ólg-
Framtíðin heimtar því samvinnu,
en með sameiginlegri framleiðslu
skapast líka nauðsynin á sameign,
Þess vegna er j ifnaðarstéfnan oiðin
sú nauðsyn vorra tíma, sem eDginn
getur spornað við.