Skutull - 16.09.1932, Blaðsíða 2

a
SKUTULE
Bmmæli anðstæðings
om Isafjnrð.
Eftirfarandi grein er brot úr
langri ritgerð, er framsóknarmað-
urinn Jón Sigurðsson á Yztafelli
reit um Vestfirði og birti í 25.
árgangi Samvinnunnar.
Nú á dögum er Isaíjörfiur træg-
astur fyrir þaÖ, aft vera álitinn af
mörgum nokkurskonar „Litla-Rdss-
land", ríki í líkinu þar sem hinir
voöalegu „boisaiu rafia öllu.
írafjarðarkaupstaður er risinn upp
viö miðin góðu úti á Djúpinu, þau
sem setti Þuríður Sundafyllir. Saga
bæjarins er lík og annara þorpa
vestra, nema að vöxturinn hefir
verið hraðari. Um eitt skeið var
öll atvinna og veizlun í höndum
örfárra manna. En eftir stiíðið fór
eins og víðast, að stofnanir þessar
tóku að hallast og hrynja. Voðaleg
dýitíð var á fsafiiði, einkum á
mjólk og húsaleigu, og svaif tnjög
að fólkinu á ýmsan hátt. Styijöld
var um bæjarmál og viðjár með
mönnum. Annarsvegar voru ihalds-
menn, er vildu lát.a skeika að
sköpuðu og láta allt lafa á gömlu
honiminni. Hinsvegar voru jafnað-
armenn, er áttu þar óvenju kröft.
uga foringja og vildu mörgu breyta.
Nokkur ár voru flokkarnir líkir, unz
jafnaðarmenn komust í meirihluta,
er sifellt hefir farið stækkandí.
U n alla Vestfliði hefir auðiæðið
yflr þoipunum beðið herfilegt skip-
brot. Allt var í rústum.
Ekki var hugsanlegt að hverfa
aftur algerlega til smáiekstrar, þar
sem hver baukaði með sitt bnt-
kríli. ,Um þrent var að gera : Að
íeisa aftur nýtt auðræði með nýjum
lánum og gjaldþtotum með braski
og brángsi. Að hefja atvinnu á
samvinnugrundvelli, eða þá, að htð
opnbera íæki starfsemi.
ísfitðingar hafa yfiileitt farið sam-
vinruleiðina. — Þeir hafa stofnað
voldugt kaup'élag, sem reisir á
þessu ári stórhýsi. Þeir hafa sam-
vinnubrauðgerð, og loks er aðal-
atvinnuvegurinn, fiskveiðarnar, rek-
inn af „Samvinnufélagi fsflrðinga".
— Ef eigi kemur einhver óvænt
óaran í mannfólkið á ísafirði, verð-
ur eftir skamman tima öll atvinna
þar rekin af samvinnufélögum
þeirra, sem vi.nna. Þeir eiga tækin
í félagi og stjórna þeim með lýð-
læðissniði. Eftir hlutarins eðli ætti
þá öll stéttastyrjöld og kaupdeilur
að falla ' niður, þegar verkamenn-
irnir veiða sínir eigin vinnugjafar.
ísfirðingar þeir, sem nú ráða,
stefna hvergi að auðræði. En á
margan hátt byggja þeir á miklum
bæjarrekstri. Hinar verðmætustu
lóðir í kaupstaðnum og aðalbryggj-
an er nú bæjareign. Bærinn heflr
reist myndarlegasta spítalann á
landinu, annan en landsspítalann.
Bærinn á hæli fyrir gamalmenni
og rekur eina kvikmyndahúsið, sem
þar er. Bærinn styrkir og eflir
ágætt bókasafn. Og að síðustu
hefir bærinn tekið mikið land til
ræktunar, reist fjós og hlöður og
stofnað kúabú. Er það hin mesta
þjóðlygi, að búið svari ekki kostn-
aði. Sá reikningur var fenginn með
þvi að reikna allan stofnkostnað
sem reksturskostnað.
Allt, þett.a, sem ég nú hefl nefnt,
er gert á fáum árum, án þess að
hagur bæj irsjóðs hafi h dlast. Hinar
miklu eignir bæj irfélagsins hafa
verið „af*krifaðar“ og útsvörin eru
lægri en í sumum brjum, þarsem
minna er gert.
Viða á landinu stendur líkt á
og á ísafirði, þegar „bolsai* t.óku
við. Manni verður að spyija, hvern'g
eigi að endurreisa Seyðisfjöið. A að
fá þangað nýjan Stefm 9 E’ia á að
fá þangað leiðtoga líka nbolsunum“
á Tsafirði.*)
Aknreyrarbíer sjetugnr. Arið 1882,
þann 29. ágúst, fékk Akureyri kaup-
Btaðaréttindi, og var 70 ára afmæli bæj-
arins þvi þann 29. ágúst sl.
Árið 1804 voru á Aknreyri 2ó íbtiar,
1850 voru þeir orðnir 187 og 1862, þeg-
ar þorpið fékk kaupstaðarréttindi roru
þar 280 manneskjur. Um aldamót voru
þar 1300 íbúar, 1910 voru þeir orðnir
2084 og 1930, 4000.
Fyrir 80 árwm voru á Akureyri. 38
timburbús, nokkur með torfveggjum og
-þaki auk einstakra algerðra torfhúsa.
Þar var þá enginn skóli og engin
kirkja. Lengdin á þorpinu er 600 faðm-
ar, segir blaðið Norðri, en breiddin
sumstaðar svo lítil, að ekki verður- höfð
nema einsett húsnröð. rTeimilioráðendur í
þorpinu telur Norðri, að þá hafi verið
40 á Akureyri, og eru þar af taldir upp
fjórðungslrekniiinn, apotekarinn 3 kaup-
mannafulltrúar, 1 borgari og 1 borgara-
inna
Sveinbjörn Egilsson:
Fei ðamlniiiiigar 2. bindl.
Nýlega er útkomið seinasta heft-
ið að öðru bindi „Ferðaminninga*
Sveinbjarnar Egilssonar — og þar
með allt ritið.
Fáar bækur munu vera eins vin-
sælar hjá karlmönnum hér í bæ
og þessar. Ber margt til þess.
Sveinbjörn hefir viða farið og maigt
séð. Og hann veit sannarlega, hvað
flestum finnst fróðlegt og skemmti-
legt. Hann kann líka að segjt svo
frá því, sem fyrir augum ber, að
það veiði í senn : L fandi og
við hvers manns hæfi. Þrátt fyiir
þið, þó hann ieyni lítt að finna
frumleg eða Dý^tárleg orð, þá
veiður honum engin skotskuld úr
því að lýsa mönnum þannig, að’
lesandinn sjái þá og viiðist sem
hann hafi kynnst þeim. Þi er það,
að þrátt fyrir hispursleysið, er ger-
samlega laust við, að Sveinbjöin
reyni að læða inn hjá lesendunum
nokkurri aðdáun á því, sem skað-
legt geti talist eða miður sæmandi.
Á frásögninni er yfirleítt látlaus
veruleikabiær, þrátt fýrir það, að
oft er .lýit því, sem stendur okkur
fjærri og vekur þessvegna fo vitni
og eftirvæntingu. S/einbjörn skilur
auðsjáanlega fólkið, sem Aiann lýsir,
skilur það með kostum þess og
göllum, skilur aðstæður þess og
vald umhverflsins. Að minni hyggju
þatf enginn að fælast þessar minu-
ingar hans vegna þess, hve þar er
að möigu misjöfnu vikið svona
annað veifið.
* (
Sveinbjörn hefir löngum sýnt
áhuga sinn á velferð isletzkra sjo-
manna og íeynzt áeætur -litstjóri
sjómannablaðsins „Ægis*. — Mtð
„Fjiðaminningunum" hefir haun
sýnt allmikla hæfileika sem iithöf-
undur, gefið okkur kost á skemmti-
riti, sem heflr ekki syo lít.inn fróð-
leik og lifsreynslu að flytja.
Og eg er ekki í vafa um, aö
einkum íslenzkir sjómenn s-ýna
honum þakklæti sitt í því að kaupa
og lesa bókina.
Guðiiiiindnr Gfsluson Ilugnlín.
*) Eftir að þetta var ritað skoruðu Seyð-
firðingar á Harald Guðmundsson til
þingmeiinsku fyrirsig, ogfengu sér
þannig einn af ísfireku bolsunum
til foringja.
KYHDILlL.
er timarit alþýðunnar.