Skutull - 28.11.1932, Blaðsíða 2

2
SKUTULL
Menntamál.
Lcjíffja Islcndins'ar Iilntfnllaleg’a mclra
til nieniitauála en nOrar þjóðir?
Það er ekki Dýtt að heyra
þann són, að óhótlega só eytt til
nienntamála hér á landi, og það
þrétt fyrir þá alkunnu staðreynd,
að allt það mesta og bezta,
sem gert hefir verir til hagsbóta
þjóðinni, er að þakka aukinni
fræðslu. Ekki dregur það heldur
úr þessum sóni þeirra manna, er
einmitt sjálfir hafa fengíð of litla
fræðslu til að geta metið bætt
skdyrði i þassu efni, að það er
menntun, sem við IslendÍDgar
eigum það að þakka, að vjð erum
metnir sem merkileg þjóð.
Nýlega skrifaði Guðjón Guð-
jónsson, skQlastjóri í Hafnarfirði.
athyglisverða erein í Menntamál,
blað íslenzkra kennara. GreÍDÍn
heitir Skólarnálin og þjóðfélagið.
Þar segir meðal annars :
rI fjárlagaræðu á Alþingi 1928
skýrði Tryggvi Þórhallsson fiá
því, að hann hefði Istið gera
yfirlit yfir Ijárframlög úr lauds-
sjóði og ríkissjóði Islauds tii
menntamála mn allangt skeið
undanfarið. Tek ég úr yfir-liti
þessu aðeins nokkrar tölur. Sarn-
kværnt þvi. sern þar segir, voru
þes--i framlög úr landssjóði 1880
17.8 pCr. af öllum gjöldurn lands-
ins það ár. Arið 1910 voru sömu
framlög orðin 19,5 pCt. af gjöld-
unrim, og komúst þau það ar
hæst að hundraðstölu. En svo
fer heldur að balla undan fæti
1928 - eða það ár, sem yfirlitið
er gert, eru framlögin til menota-
mála kornin niður i 9,9 pCt. af
öllurn gjöldum landsins. Samkv.
skýrslu fjarmálaráðhórra um tekjur
og gjöld rikisins síðastliðið ár,
hafa þessi ftamlög enn lækkað,
svo, að þau nema hér um bil 8.8
pCt. af ríkisgjöldunum. Þanm'g
hafa þá framlög ríkisins til mennta-
mála lækkað að hundraðstölu á
rúmum 20 árum siðastliðnum um
ineira en helming. Mun það vera
þveröfug þróun við það, sem gerst
hefir í flestum öðrum menningar-
ríkjum Evrópu á sama tíma.u
Þá kemur yfirlit yfir, hvað
ýmiss ríki i Evrópu greiða af
öllum rikistekjunum til mennta-
mála. Er það tekið eftir The
Bulletin of tho International Bu-
reau of Educatioo, jan. 1931, sem
gefið er út i Genf:
Sviss 19.8 pCt., Danmörk 19.6,
Sviþjóð 15,8, Noregur 14 8, Bret
land 10,6, ítalia 7,2 Nú ieggja
allar þessar þjóðir rnikið fó til
hermála, og seu herútgjöldin dreg-
in frá ríkitútgjöldum þeirra, og
síðan athugað, hve stór hundraðs-
hluti menntamálaútgjöldin sóu af
þvi, sem eftir verður, þá verður
samanburðurinn á okkur og þeim
okkur ennþá óhagstæðari en töl-
urnar að ofan sýna
Að a skýrslu flytur greinin, og
sýriir hún, hve miklu á mann
ríkisútgjöldin í ofantöldurn löod-
um nema, og hve rnargar krónur
af þvi. sem hver og einn geldur
til ríltisþarfa, fara til mennta-
málanna :
Tölumar eru fengnar ár ritinu
„Die AVelt in Zahlu, og eru
þannig:
Útgjöld Brer.a á mann eru alls
(tsl. kr.) 365.00. Af því greiðir
hann til menntamála kr. 26.40.
Útgjöld Norðmanna á matin alls
kr. 158 00. Af þvi ganga til
mennt.amála kr. 22.20. Útgjöld
Svía á marm alls kr. 149.00. Af
því gsnga til menntamála kr.
25.00 Útgjöld Dana á mann alls
kr. 126.00 Af þvi ganga til
menntarnála kr. 25.00. Útgjö'd ís-
lend'inga á mann alls 165.00. Af
þvi ganga t.il mennta-
m á 1 a k r. 1 4,60.
Þá skýrir höfundur greinarinnar
frá þvi að fyrir fétn árum hafi
það verið athugað, hvað framlög-
in til eins af liðum menntamál
anna, barnafræðslunnar, næmi mik-
illi upphæð á hvert, skólaskylt
barn i landinu. Reyndist sú upp-
hæð að vera aðeins 40 kr., en
annars staðar á Norðurlöndum er
hún frá 200 — 250 kr.
Að lokum segir höfundur :
„Það eru ekki meira en tíu ér,
síðan óg heyrði eitt meirihátt.ar
þingmannsefni lýsa því yfír á
þingmálafundi i áheyrn væntan-
legra kjösenda, að slikur hópur
manna, sem þar var mættur,
mundi hvergi i veröldinni eiga
sinn líka að menningu og allri
prýði, sem þeim væri meðfædd,
nema ef vera skyldi í úrvalinu af
enskum lávörðum. Og háttvirtir
Framh. á 3. sí<5u.
Bse líc*u.r.
Ii.it Jónasnr Hallgrimssonnr. II. hindi.
Sendibréf, umsóknir o. fl.
Við höfum löngum stært okkur
af þvi, íslendingar, að við vserum
mikil bókmenntaþjóð, og sumir
hafa haldið því fram, að við
væruru mesta bókmenntaþjöð
h^jmsins. En hvað sem þeirri of-
látungsfullyrðingu líður, þá er
það fullvist, að bókmenntirnar
hafa verið okkur meira en flestum
öðrum þjóðum og kann ske öllutn.
En samt sem éður eigum við
enga bókmenntasögu yfir bók-
menntir okkar eftir 14 hundruð!
Kennurum og öðrum, sem vilja
Dota bókmenntirnar í þágu hins
gróandi lifs í laudinu, er það
mjög illt og erfitt, meðau svo er
éstatt, að eDgin bókmenntásaga er
til. — Jónas Hallgrirnsson hefir
verið einhver áhrifamesti maður-
inn á andlegt lif Islendinga frá
þvi um miðja 19. öld, en ekkert
hafa fræðimenn okkar skrifað um
hanu að gagni, og nú fyrst er að
koma út aDnað bindid af ritum
hans Þetta sýnir ekki, að þjóðin
sé betur mennt en aðrar þjóðir
eða hafi meir áhuga um andlega
velferð sina.
I bindi þessu eru bróf Jönasar,
umsóknir og ýmiss rit og ritgerð-
ir, sem hann hefir þýtt eða frum-
sauiið. Af þessu öllu eru bréfin
skemmtilegust og eftirtektarverð-
ust, þó að þarna sé annars svo
merkileg og áhrifatik ritgerð á
sinni tið sem ritgerðin frægs,' er
drcp rimurnar. í bréfunum fáúm
við gleggsta mynd af mannin.uin
og allii hans baráttu fyrir þvi að
fá af náð að lifa fyrir það lifsstarf,
sem hefir oiðið eÍDna blessunar-
rikast þessari þjóð. Eru allátakan-
legar umsóknir lians um srná
styiki til danskra stjörnarvalda —
og hörmulegt að hugsa sér, að
vonir hans um betra líf og starfs-
skilyrði skyldu bresta. En hins
vegar er ánægjulegt að sjá, hve
vinarþel og mannkostir skina út
úr bréfum þessa merka manns og
hvernig hanD varpar til ^kiftis
blæju andríkis, bitrasta háð ða
hinnar notalegustu gaman«en yfir
harma sina. Oft og tiðum b* < v ur
hann á leik, og ekki er þ<ð
sjaldgæft, að hann láti þá •ihur