Skutull - 18.11.1949, Page 1

Næsta viðfangsefni útgerðarinnar.
Ég svaraði blaðinu Vesturlandi
litillega í síðasta Skutli, í tilefni af
árásum þess á Samvinnufélag Is-
firðinga, og hefir svar mitt til blaðs
ins orðið til þess, að það vill nú
gjarnan láta ósagt sumt það, sem
áður var sagt, og er það út af fyr-
ir sig vel. Þó reynir blaðið ennþá,
að flíka sumum kenningum sínum,
í viðeigandi búningi rógs og mann-
orðsskemmda, en ég kann mér ekki
geð til að eltast við fyrrur þess að
sinni. Þó vil ég aðeins nefna eitt at-
riði, sem ég af ásettu ráði lét vera
að undirstrika í fyrri grein minni,
en það atriði kollvarpar til fulln-
ustu þeirri kenningu Veslurlands,
að liægt sé að „auka framleiðslu“
skipa S. 1. með því að fá þau í hend
ur einstakra manna, t.d. skipstjóra
eða vélstjóra. Samvinnufélag Isfirð-
inga er nefnilega eign þess fólks,
sem lijá því vinnur og hefir unnið
á liðnum árum. Þar eiga ekki að-
eins skipstjórar og vélstjórar hlut
að máli, heldur einnig liásetar og
verkafólk. Það er þetta fólk, sem á
Samvinnufélagsbátana, og keypti
þá hingað til bæjarins, eftir að
„einkaframtakið“ hafði gefizt upp
á mestallri útgerð héðan, og skipa-
stóll bæjarbúa, sem þá var í ein-
stakra manna eigu, hafi verið
seldur burt úr bænum fyrir atbeina
lánsstofnanna.
Stofnun Samvinnufélagsins var
nauðvörn vinnandi Isfirðinga til
sjós og lands gegn þeim afleiðing-
nin af aflaleysi og verðfalli afurð-
anna, sem einkaframtak dugmikilla
útgerðarmánna gat ekki við ráðið,
og þaö liggur ekkert fyrir urn það,
að einkaframtakið sé nú færara um,
eða fúsara til, að mæta aðsteðjandi
örðugleikum vegna aflaleysis og
dýrtíðar síðustu ára, en það var á
árunum 1925—1927. Þvert á móti
hafa þeir einstaklingar, sem hér
liafa á undanförnum árum átt skip,
ýmist lagt þeim, selt þau úr bæn-
um, eða strokið með þau til annarra
heimsálfa frá skuldheimtumönnum
og veðhöfum.
Á sama tíma hefir útgerð Sam-
vinnufélagsins verið rekin af full-
um krafti, eins og ég sýndi fram
á í fyrri grein minni og Vestur-
land treystir sér ekki til að mót-
mæla.
Ég læt þar með lokið í bili þeirri
fraiðslu, sem ég hefi talið nauðsyn-
legt að veita Vesturlandi um þessi
mál, en skal nú, eins og ég hét í
síðasta Skutli, ræða nokkuð um
þau úrræði, er ég tel, að komið
geti að baldi í tilhögun útgerðar-
innar héðan, með það fyrir augum,
að fyrirbyggja taprekstur, eða a.
m.k. að draga úr honum. Það
breytta fyrirkomulag, sem ég liefi
í huga, útheimtir fyrst og fremst
samstarf við sjómennina, og því
beini ég einkum máli mínu til
þeirra.
Svo sein kunnugt er, voru eldri
bátar S. 1. gerðir út í útilegu fram
til liaustsins 1945, en síðan hefir
þeim verið róið úr landi héðan.
Meðan bátarnir voru í útilegu
fengu þeir aðalveiði sína á fjar-
lægari miðum, og á ég þar við Jök-
ulfiskiríið síðari hluta vetrar og á
vorin. Fiskiríið við Jökulinn brást
svo að segja aldrei, en ástæðurnar
til þess, að dró úr sókninni á þau
mið, voru þær, að á stríðsárunum
var ekki liægt að salta aflann, en
hinsvegar voru góð slcilyrði til að
losna við hann í skip hér á Isafirði,
eða í liraðfrystihús hér eða vestur
á fjörðum, og eftir að þau ákvæði
voru sett í matslög, að ekki mætti
koma með eldri afla en tveggja
sólarhringa gamlan til ísunar, eða
liraðfrystingar, fór að verða ógern-
ingur að sækja suður undir Jökul.
Jafnframt þessu hélzt fiskverð á
árunum 1943—1945 að mestu ó-
breytt, á sama tíma sem dýrtíð
hækkaði stöðugt, en þetta þýddi
fyrir sjómenn á útilegubátum, að
tekjur þeirra uxu ekki að sama
skapi og fæðiskostnaðurinn, og
loks var svo komið, að fjölskyldu-
inenn töldn sér mun liagkvæmara,
að stunda sjó á landróðrabátum
héðan, lieldur en að vera í útilegu,
jafnvel þó brúltó þénusta þeirra
væri minni en í útilegunni. Nú er
fæðiskostnaðurinn orðinn það hár,
að margir sjómenn liafa sagt við
mig, að það sé fyrir þá sama og að
hafa tvö heimili, að vera i skip-
rúmi upp á það, að eiga að greiða
fæði sitt sjálfir, og veit ég, að þetta
er rétt hjá þeim, ef gert er ráð fyr-
ir, að aðeins aflist fyrir kaupti’j'gg-
ingu eða þar um bil. Væri aflur
á móti hægt að ganga út frá svo
miklum afla, að hlutur færi til
muna fram úr kauplryggingu, þá
mundi þetta breytast, og útilegan
borga sig betur fyrir sjómennina.
Nú vitum við það, að afli á mið-
unum hér heiina hefir á síðustu ár-
um farið minnkandi, og brugðist
hrapalega á síðuslu tveim vertíð-
um. Hvort hér er um varanlegt á-
stand að ræða, skal ósagt látið, en
margt bendir til þess, að sívaxandi
togveiðar hér út af Vestfjörðuin séu
þegar búnar að höggva skarð í fiski
stofn okkar. A.m.k. er það víst, að
fiskigöngurnar komast ekki eins
nærri landi og áður var, og fiski-
hlaupjiér við Djúpið eru nú orðin
óþeklct fyrirbrigði.
Skrap togaranna á gQ'nningun-
um á vorin er sérstaklega varhuga-
vert, því þá drepa þeir ungviði í
stórum stíl, sem ekki er svo hirt,
og einnig telja margir, að fiski-
stofninum stafi hætta af dragnóta-
veiðum, sem mjög liafa aukizt á síð
ari árum, en um það eru skiptar
skoðanir.
-— Þessa þróun, sem nú hefir
verið stuttlega lýst, getum við ekk-
ert ráðið við, en fyrir þá, sem línu-
veiðar stunda, er nú orðið tíma-
bært að reyna að einhverju leyti að
komast á önnur mið, þar sem afla-
von er meiri, til þess að útgerð okk-
ar sé ekki öll háð hinum stopula
afla og gæftaleysinu hér heima við.
Og þá er ég kominn að því, sein
ég vildi segja: Við eigum að gera
nýsköpunarbátana sænskbyggðu út
í útilegu, og salta fiskinn um borð.
Saltfiskmarkaðurinn hefur nú aft-
ur opnast, og er markaðsverðið á
saltfiski hærra en á hraðfrysta fisk-
inum, Það þýðir, að ef krafan um
styrkjalausan atvinnurekstur, sem
mjög var liöfð á oddinum í nýaf-
stöðnum alþingiskosningum, yrði
framkvæmd með því að afnema
fiskábyrgð ríkissjóðs, þá mundi
vera liagstæðara fyrir framleiðend-
ur að eiga saltfisk heldur en hrað-
frystan fisk.
í útilegunni á þessum bátum
mundi vera meiri aflavon, heldur
en á landróðrabátunum hér heima,
og aulcin vinna sjóinannanna við
aflann mundi gefa þeim meiri hlut.
Fyrir útgerðina er þessi veiðiað-
ferð á hinn bóginn kostnaðarminni
með því að viðlegugjald sparast,
og ekki þarf að kaupa eins mikið
af veiðafærum. Ég tel þó, að koma
verði til móts við sjóinennina,
livað fæðiskostnaðinn snertir, enda
þótl útgerðin sé engan veginn fær
um að taka þann kostnað á slg til
viðbótar þeim gjöldum, sem hún
á að greiða, en getur ekki staðið
undir. Ég vil fyrir mitt leyti vara
sterklega við því, að bæta auknum
kvöðuin á úlgerðina, meðan liún er
í mestum þrengingum, því slíkt get-
ur orðið til þess að loka öllum
sundum. Fæðiskostnaðinn verðum
við þessvegna að lijálpast að við að
fá lækkaðan með öðrum ráðum, t.d.
með niðurgreiðslum, eða eftirgjöf
á tollum af matvælum eða öðru
slíku.
Með tilliti til þess, að togaraflot-
inn og verzlunarskipaflolinn hafa
þau hlunnindi, að geta birgt sig af
ódýrri matvöru erlendis, væri ekki
ósanngjarnt, að vélbátaflotinn fengi
að njóta svipaðra fríðinda.
Þessi tillaga mín, um línuveiðar
á útilegubátum, er engin nýjung,
heldur set ég hana fram vegna þess
að ég tel, að nú séu ýmsar aðstæð-
ur orðnar svo breyttar, að þessi út-
gerð muni vera, eftir atvikum, eitt
það skársta, sem hægt sé að ráðast
í. Ýmsir fleiri eru á sömu skoðun,
þeirra á meðal hinn duglegi og
aflasæli skipstjóri hjá h.f. Nirði,
Framhald á 3. siðu.
-----------------------------
Álit sjómanna:
Eftírfarandi áíyktun var
samþykkt í einu liljóði á
sj ómannafélagsf undi:
„Fundur, haldinn í Sjó-
mannafélagi Ísfirðinga 14.
nóv.4949, vítir harðlega þær
tilefnislausu og ómaklegu á-
rásir á Samvinnufélag Is-
firðinga, sem hvað eftir ann-
að hala birzt í blaðinu Vest-
urland.
Fundurinn lítur svo á, að
þessar árásir á Samvinnuíe-
lagið séu um leið árásir á ís-
firzka sjómannastétt, þar eð
Samvinnufélagið hefur allt
frá stofnun þess verið stærsti
og traustasti grundvöllurinn
undir afkomu ísfirzkra sjó-
manna og bæjarbúa yfir-
leitt, auk þess sem það hefur
ævinlega sýnt góðan skiln-
ing á kjaramálum sjómanna
stéttarinnar.
Fundurinn vill i þessu til-
efni þakka Samvinnufélagi
Isfirðinga fyrir þann ómet-
anlega skerf, sem það hefur
fyrr og síðar lagt fram til
eflingar atvinnulifsins í hæn
um, og fyrir þrautseiga bar-
áttu í útgerðarmálum á erf-
iðleikatimum, þegar aðrir út
gerðaraðilar hafa ýniist gef-
izt upp eða flúið af hólmi.
Þá lýsir fundurinn því
ennfremur yfir, að hann
telji, að dylgjur „Vestur-
lands“ í áðurnefndum skrif-
um, um það, að sjómenn
vinni sviksamlega, þegar
þeir starfa á samvinnu- og
félagsútgerð, sé rakalaus
rógur um ísfirzlca sjómenn“.