Skutull - 24.12.1949, Blaðsíða 4

4
S K U T U L L
Þórleifur Bjarnason, námsstjóri:
Jólagjöf böðulsins
(Brot úr sögu frá 17. öld)
Þórarni Halldórssyni hafði tekizt, þrátt
fyrir setu sína í tilbreytingarlausu
myrkri, að fylgjast með dagatalinu. Og
ef honum skjátlaðist ekki var aðlanga-
dagur jóla í dag. Hann skynjaði jólahá-
tíðina í einhverri órafjarlægð. Hún kom
ekki til hans heldur var umhverfis hann
utan þeirra moldarveggja, sem umluktu
hann og bjuggu honum myrkrastofu. Og
kannske yrðu þetta hans síðustu jól, sem
kæmu þó aldrei til hans. — Það var geng-
ið um skemmuna og Guðmundur vinnu-
maður rétti honum matarskammtinn inn
um gættina. Hann var sterkasti vinnu-
maður sýslumanns og trúandi til að ráða
við mann í járnum.
— Hérna kem ég með jólamatinn til
þín — sagði hann.
— Kemurðu ekki líka með kolu, svo ég
sjái jóladýrðina — spurði fanginn —
Kertisskar býst ég ekki við að fá.
— Hvað slcalt þú með jólaljós — sem
jagar hoðskap jólanna út af þinu hjarta
og ákallar sálfan myrkrahöfðingj a.nn ?
En á morgun færðu kannske að sjá jóla-
ljós, ef þín forblinduðu augu mega sjá
þau. Hér verður messað, og sýslumaður-
inn er miskunnsamur.
— Á ég kannske að fá að fara í kirkju?
— spurði fanginn — og heyra guðsmann-
inn frá Svarfhóli?
— Auðvitað villt þú ekki heyra guðsorð.
Þú hatar presta og hefur þegar fyrirkom-
ið einum.
Þarna kom ný ásökun, sem hann hafði
ekki heyrt áður —
— Hef ég nú líka sálgað prestum? —
spurði hinn járnaði.
— Það vita allir kristnir menn, að sá
sálugi séra, Sigurður Jónsson deyði fyrir
þínar galdra konstir.
— Það er svo — Og þetta er þinn jóla-
boðskapur. En komdu inn fyrir, Gvend-
ur, ekki drep ég þig hér i járnum, þar
sem ég get engan staf krotað. Þú getur
sagt mér einhverjar fréttir.
— Ekki sit ég hjá galdrahundum á
sjálfan jólanóttina.
— Þig bíta engir galdrar — Þú ert
fæddur í sigurkufh — Gefðu mér ljós,
greyið mitt, svo ég sjái til að horöa á
sjálfa jólanóttina •- Það er nóg af iýsis-
kolum á Eyri.
— Sit þú í þínu myrkri — nóg færðu af
eldinum síðar meir. Og Gvendur sterki
fór — dró fætur eftir gólfi og þreifaði sig
út úr skemmunni.
Þórarinn sat eftir í myrkrinu, sem hoji-
um hafði verið úthlutað jafnt á jólum
sem á öðru tímum. Hann þreifaði eftir
matnum á trédiskinum, og þarna kom
jólahátíðin til hans í þunnri sneið af
hangnum magál — Þvílík veizla — Innan
, lítillar stundar hafði hann hroðið diskinn
og setti liann frá sér á gólfið, þá þreifaði
hann eftir vatnskönnu, sem alltaf stóð á
syllu fyrir ofan hálk hans, svalg vænan
sopa af langstöðnu vatni, rumdi við og
lagðist svo á bálk sinn. Það glamraði í
járnunum og honum heyrðist aumkunar-
legur tónn í þeim núna. Svo starði liann
út í myrkrið, en það var sama, hvort hann
hafði augun opin eða ekki í þeim myrkra-
vegg, sem hann sat.
Svo hann átti að fá að l'ara í kirkju á
morgun — honum var svo sem sama um
það — og þó -— hann mundi fá að sjá
andlit, sem hann kannaðist við. En var
nokkur fögnuður í því að sjá þau? All-
flest hefðu sjálfsagt tekið sömu veikina
— þetta flögt augnanna og ógleðiviprur,
þegar þau sáu hann. En hann fengi að
koma undir bert loft og sjá dagsins Ijós
i fyrsta skipti siðan hann kom hingað.
Því fagnaði hann, þótt hann teldi sig að
mestu hafa sigrað myrkrið og einveruna,
þar sem hvert smáhljóð varð að nístandi
ópi og rödd sjálfs manns að undirheima-
öskrum. Nú orðið gat hann fundið hina
mjúku hvild i myrkrinu og þá gleymni,
sem flutti hann inn 1 lönd kynjalegra
fjarlægða.
Hann hrökk við og reis upp. Eitthvert
hljóð barst framan úr skemmunni —
snöggt og ofstopafullt í þeirri feiknlegu
kyrrð, sem umvafði hann -— En það hvarf
eins fljótt og það birtist — sjálfsagt lítil-
fjörlegt brak í viðum. Dauft hx-ísl á gólf-
inu kom honum aftur lil þess að lita upp
og gleyma því, hversu honum var varnað
að sjá nokkuð. En hann átti að þekkja,
þetta hógláta hljóð. Það voi’u vinkonur
hans, mýsnar — einu lifandi verurnar,
sem heimsóttu hann í kyrrðinni. Þær
sóttu að disk lians og leituðu að molum.
Stundum kornu þær allt upp á bálkinn til
hans — jafnvel hlupu yfir andlit lians og
fylltust ofboði, þegar þær fundu snöggar
hreyfingar hans. Mýsnar börðust um roð-
ið, sem var á diskinum lians — toguðu í
það á víxl og reyndu hver um sig að
koma því að sinni holu. Þannig var bar-
ist um hvert uggabein — af mýs og mönn-
um.
Hann féll í værð. Það var eins og
myrkrið klofnaði og mynduðust í það
geilar með fögrum litum. Þeir skýrðust
og deyfðust á víxl, runnu saman og urðu
að mynd, sem hann kannaðist við — sum-
argrænt land skyggt bláma mikillar fjar-
lægðar. Myndirnar hurfu og nýjar komu
í staðinn. Þær smá máðust út eða tættust
sundur, og nú sáust aðeins hvikulir litir,
sem urðu að dansandi eldrákum, þéttust
og þjöppuðust saman og urðu að ólm-
andi eldi. Hann deplaði augunum og reis
UPP, svo að hringlaði í járnunum og
mýsnar hlupu frá þrætumálum sínum í
holurnar.
Þórleiíur
Bjarnason,
námsstjóri.
Litirnir í myrkrinu hurfu og hann
lagðist aftur á bálkinn. Innan stundar
var hann sofnaður.
Næsta dag, sem hann vissi að var jóla-
dagur, rættist fyrirheit Guðmundar
sterka. Heyrn Þórarins var í myrkurset-
um og einveru orðin ofnæm fyrir öllum
hljóðum, sem til liann hárust. Hann
skynjaði mannsraddirnar löngu áður en
skemmudyrnar opnuðust, og hann vissi
strax, hvað þeir voru margir og þekkti
skóhljóð flestra þeirra.
Magnús sýslumaður talaði við Helga
Einarsson, höðul — Svo að hann var hér.
Sýslumaður spurði hann frétta vestan úr
fjörðum.
— Urðu þar nokkur sjóslys í haust —
spurði sýslumaður.
— Ekki getur það talizt — svaraði
Helgi í sínum venjulega kæruleysistón —
Það fórst batur í Haukadal með fimm
mönnum — Ég þekkti engan þeirra. Bát-
ur með þrem mönnum fórst í lendingu á
Ingj aldssandi. Þeir voru að koma úr
kaupstað í Dýrafirði. Menn sáu þann
fjórða með þeim i bátnum, áður en þeir
reyndu að lenda, og sa.t hann hjá for-
manninum. Menn telja víst, að það hafi
verið sending sem kom með faátnum og
grandaði honum.
— Hú — söng i sýslumanni — Engin
einkennileg veikindi? — spurði hann svo.
— O það held ég nu. Jón bóndi i Lamba
dal helur legið síðan á Mikjálsmessu í
haust haldinn æði og ofsóknum. Það er
kennt strák á Höfða. Hann vildi ólmur
fá Ingigerði dóttur Jóns en var synjað.
— Já, djöfullinn virðist ætla að verða
fengsæll á vorum dögum. En hafa nokkr-
ir vígabrandar eða önnur teikn á himni
sézt þar vestra í haust?
— Ekki lieyrði ég þess getið og spurði
cklci um.
— Spurðurðu ekki um það?
— Nei, ég hefi ekkert forstand á him-
inteiknum. En sýslumaðurinn hefur sjálf-
sagt heyrt um kaupskipið, sem sást á
Dýrafirði i haust og hvarf þar. Það sást
sigla inn fjörðinn — um höfuðdaginn var
það — Svo var það allt í einu horfið, og
úr þvi liefur ekki sézt tangur né tegund.
Þeir telja, að skipið hafi verið tómt og
svipað því, sem kom hér a,ð Skutulsfjarð-
areyri um sarna leyti.
Jú, sýslumaður hafði heyrt þetta. Og
nú hötðu þeir opnað dyrnar inn til fang-
ans. Sýslumaður dokaði sjálfur utan
dyra, en fékk Helga lykilinn að fjötrun-
um og hað hann að leysa hrotamanninn.