Skutull - 19.04.1955, Blaðsíða 1

XXXIII. árgangur. ísafjörður, 19. apríl 1955.
4. tölublað.
Rafveitan tilkynnir.
Frá og með deginum í dag
er allri rafmagnsskömmtun
aflétt.
ísafirði, 18. apríl 1955
Rafveita ísafjarðar.
Ojaldeyrisfríðindi vélbátanna og fiskverðið.
0j aldev rifríðindin eru taæsti ntflutniugsstyrkur,
sem þióðin hefur orðiO að greita.
Tvö blöð hér á staðnum, ísfirð-
ingur og Baldur, hafa fyrir
nokkru síðan gert gjaldeyrisfríð-
indi vélbátanna að umtalsefni á
mjög villandi hátt, þannig að
undirritaður telur eftir atvikum
rétt að skýra þetta mál betur.
Ég vil þó taka fram í upphafi,
að þessar skýringar eru ekki fram
bornar vegna þess, að ég sé
hlynntur b átagj aldeyrisfyrirkomu-
laginu. Þvert á móti hefi ég frá
byrjun talið það vera meingallað,
en í áminnstum blaðagreinum eru
útvegsmenn bornir alveg ómak-
legum sökum, sennilega af þekk-
ingarskorti hjá greinarhöfundum
á málefninu, sem um er rætt.
1 blaðinu Isfirðing er talað um,
að bátagjaldeyririnn hafi „gengið
óskiptur til útgerðarinnar" og að
í upphafi hafi verið til þess ætl-
ast, að útvegsmenn keyptu veiðar-
færi, vélar og olíur fyrir báta-
gjaldeyri.
Blaðið Baldur segir m.a, að
bæði í Vestmannaeyjum og ann-
arsstaðar hafi útvegsmenn stungið
í sinn vasa nær helming af því,
sem sjómönnum beri af bátagjald-
eyri.
Forsaga gjaldeyrisfríðindanna.
Gjaldeyrisfríðindin svonefndu
Eins og menn muna var gengi
ísl. krónu fellt árið 1950 um
42,6%, og segir í athugasemdum
við gengislækkunarfrumvarpið að
„gengislæltkunin sé miðuð við það,
að bátaútvegurinn verði rekinn
án styrkja“. Þetta var sú höfuð-
röksemd, sem gengislækkunin
byggðist á, og þetta var það,
sem fyrst og fremst var talið
réttlæta gengisbreytinguna af
forvígismönnum hennar. — En
hvernig verkaði svo gengisbreyt-
ingin á þann rekstur, sem henni
var aðallega ætlað að rétta við,
og sem vissulega var þörf á að
rétta við?
Fyrir gengisbreytinguna var
talið, að fiskverðið, sem ríkisá-
byrgðin og niðurgreiðslur á út-
gerðarkostnaði gáfu, væri sem
svaraði kr. 0,75 fyrir kg. af sl.
þorski með haus, og í greinar-
gerð gengislækkunarfrumvarpsins
er gert ráð fyrir, að fiskverðið
verði 93 aurar eftir gengislækk-
unina. En reynslan varð allt önn-
ur. Fiskverðið stóð víðast hvar
í 75 aurum, og lækkaði jafnvel
sumsstaðar á landinu. Gengis-
fellingin olli hinsvegar strax
hækkun á veiðarfærum, vélum og
vélahlutum, olíum og öðrum er-
lendum rekstursvörum, og kom
er sá rekstursstyrkur, sem þjóðin sú hækkun með fullum þunga
greiðir r;ú til vélbátaútvegsins niður ■ á útgerðinni þegar í stað,
eins og bezt kemur í ljós, þegar eins og sézt t.d. af eftirfarandi
rakin er forsaga þeirra. samanburði ; á verði línuefnis:
1948 1950 Hækkun
Fiskilínur 220.80 pr. dús. 475.00 115%
Bólfæri 5.95 pr. kg- 12.00 102%
Lóðabelgir 25.35 pr. stk. 53.65 112%
Taumar 23.45 pr. þús. 50.00 113%
Önglar nr. 7 19.88 pr. þús. 60.00 202%
Önglar nr. 6 27.00 pr. þús. 65.50 143%
Olíuverðið hækkaði þegar eftir áður fyrist i eftir gengisbreyting-
gengisfellinguna um 53%, og ef una, einmitt sá rekstur, sem upp
miðað er við olíuverð nú er frá gengisbreytingunni átti að
hækkunin 85%, en mest varð geta starfað án styrkja. Vofði nú
hún á tímabili um 110%.
Eignaverðsbreytingar vegna
gengisfellingarinnar er önnur
saga, og skal ekki rædd hér, en
af framansögðu er ljóst, að
rekstur bátaútvegsins var komin
í meiri klípu en nokkurntíma
yfir alger stöðvun bátaflotans, ef
ekki yrði gripið til nýrra ráða,
og þá er það sem „bátagjald-
eyririnn“ kemur til sögunnar, þ.
e.a.s. NÝ GENGISFELLING,
sbr. eftirfarandi lýsingu á „Leið
hins frjálsa gjaldeyris“:
„Ekki er þó hægt að mæla með
þessari leið. Má fyrst á það
benda, að hún myndi hafa í för
með sér engu minni almenna verð-
hækkun en almenn gengislækkun.
Það liggur í augum uppi, að
eigi sjávarútvegurinn að fá
jafnmikið í sinn hlut með þessari
aðferð og með almennri gengis-
lækkun, þá myndi verða mjög
hátt verð á erlenda gjaldeyrinum,
hærra en það, sem yrði með þeirri
almennu gengislækkun, sem við
mælum með. Hækkun á almennu
verðlagi hlýtur að verða að mestu
hin sama með báðum aðferðunum.
Hins vegar myndi vísitala fram-
færslukostnaðar hækka minna, ef
þessi leið væri farin, þar sem
nokkrar nauðsynjavörur myndu
flytjast inn áfram á gamla geng-
inu. Vísitalan myndi enn síður en
nú sýna rétta mynd af hinu al-
menna verðlagi." (Letbr. Skutuls)
Þetta er tekið úr hagfræðilegri
álitsgerð dr. Benjamíns Eiríksson-
ar og próf. Ólafs Bjömssonar með
gengislækkunarfrumvarpinu, bls.
33, og verður að nægja hér sem
skilgreining á almennum ókostum
þessarar aðferðar til gengislækk-
unar.
Ennfremur verkar þessi aðferð
til styrktar bátaútgerðinni þann-
ig, að þeir bátar, sem mest afla,
fá tiltölulega mestan styrk, þótt
hinir, sem minna afla, hafi vissu-
lega meiri þörf fyrir aðstoð. Þetta
er ranglátt, a.m.k. gagnvart lands-
hlutum eins og Vestfjörðum, þar
sem aflatregðan er óviðráðanleg,
og stafar m..a. af aukinni á-
gegni togara vegna friðunar tog-
veiðisvæða annarsstaðar, og er
því einn af höfuð ókostum báta-
gjaldeyris fyrirkomulagsins.
Skal nú aftur vikið að því,
hvernig bátagjaldeyririnn verkar
til styrktar útgerðinni, og þá
jafnframt til hækkunar á fisk-
verði til sjómanna, en þeirra hlut-
ur var rýrður, engu síður en hlut-
ur útgerðarinnar, þegar fiskverðið
stóð í stað í 75 aurum fyrst eftir
gengisbreytinguna, í stað þess að
hækka í 93 aura, eins og lýst
hefir verið að framan.
Hækkun fiskverðsins vegna
gjaldeyrisfríðiiulanna.
Hvert mundi fiskverðið vera nú,
Ávarp
frá MinnisvarOanefnd
Jóns Siourðssonar.
Stofnaður hefur verið sjóður,
er hefur það markmið, að reisa
á Isafirði minnismerki um Jón
Sigurðsson forseta. Er ætlast til
að Isafjarðarsýslur báðar og
kaupstaðurinn standi að þessum
sjóði og verði minnismerkið eink-
um helgað minningu Jóns Sigurðs-
sonar sem fyrsta alþingismanns
fyrir þetta svæði.
Sjóðnum hafa borizt tvær mynd-
arlegar peningagjafir, hvor um
sig 1000 krónur.
Kosin hefur verið 5 manna
nefnd til að vinna að eflingu
sjóðsins og framgangi málsins.
Hefur hún hugsað sér að hafa
árlegan fjáröflunardag í því skyni
og hefur augastað á 13. aprií,
sem er fyrsti kjördagur Jóns
Sigurðssonar (1844). En á þessu
ári hefur nefndin ákveðið að beita
sér fyrir almennri fjársöfnun
fyrir sjóðinn og verði leitað sam-
skota í ísafjarðarsýslum og kaup-
staðnum, Hefur nefndin snúið sér
til einstakra manna í öllum hrepp-
um svæðisins og beðið þá að
annast þessa fjársöfnun.
Jafnframt hefur nefndin leitað
til ísfirðingafélagsins og Vestfirð-
ingafélagsins í Reykjavík um
fjárframlög til sjóðsins.
Nefndin væntir þess, að almenn-
ingur taki þátt í þessum sam-
skotum og efli sjóðinn, svo að
hann verði sem fyrst fær um að
vinna verk sitt, og reist verði í
ísafjarðarkaupstað veglegt minn-
ismerki um fyrsta þingmann Isa-
fjarðarsýslu og frelsisbaráttu
hans.
ísafirði, 6. apríl 1955.
Hólmfríður Jónsdóttir,
Matthías Bjarnason,
Marías Þ. Guðmundsson,
Bjarni Sigurðsson,
Guðmundur Ingi Kristjánsson.
ef engin gjaldeyrisfríðindi fengj-
ust? Þessari spurningu er ekki
auðvelt að svara af fuliri ná-
kvæmni, vegna þess að einn af
göllum gjaldeyrisfríðindanna er
sá, að mjög erfitt er að vita,
hvaða fiskverð útflutningurinn
Framhald á 2. síðu.