Skutull - 25.02.1956, Blaðsíða 4

.4
SKUTULL
Sjimannafélagið 40 ðra
Framh. af 1. síðu.
Isfirðinga, en það nafn hlaut fé-
lagið í fyrstu og hét svo til ársins
1921, en þá var nafninu breytt á
fundi 23. okt. og nefnt Sjómanna-
félag Isfirðinga, eins og það heitir
enn í dag.
Þegar lög félagsins höfðu verið
samþ. og undirrituð, var fyrsta
stjórn félagsins kosin og hlutu
þessir menn kosningu:
Eiríkur Einarsson, form.
Sigurgeir Sigurðsson, varaform.,
Jón Björn Elíasson, ritari,
Jónas Sveinsson, gjaldkeri og
Páll Hannesson, varagjaldkeri.
Ég geri ráð fyrir, að sumum
kynni að finnast bragðdauft að
lesa sögu félagsins, eins og hún
er skráð í gjörðabókunum þessa
fjóra áratugi.
Tíðast f jallar þessi saga um mál-
efni, sem eru svo hversdagsleg og
sjálfsögð frá okkar sjónarmiði í
dag, að þau verða nærri því bros-
leg í fljótu bragði í hugum okkar
yngra fólksins a. m. k., sem ekki
höfum tíma til þess að hlusta á
eða lesa sögu genginna kynslóða í
landi voru, af því að við erum svo
upptekin af okkur sjálfum og öllu
því, sem við erum að afreka.
Það er varla von, að svoleiðis
fólk hafi tíma til að hlusta á lit-
lausa frásögn gamla fólksins um
eitthvað dauðans basl fyrir sjálf-
sögðum mannréttindum og ennþá
sjálfsagðara brauði.
En ég álít ekki réttlætanlegt
á þessum tímamótum í sögu fé-
lagsins, að gengið sé framhjá því
umhverfi, sem fyrstu spor verka-
lýðshreyfingarinnar liggja um, án
þess að numið sé þar staðar ör-
litla stund og skyggnzt um, slíkt
væri að vanvirða frumherjana.
Við skulum bregða okkur
snöggvast á fund í Sjómannafélag-
inu. Það er 12. febrúar 1916. —
Félagið er viku gamalt og stend-
ur nú í sínu fyrsta samningabasli.
Það hafði verið kosin samninga-
nefnd á stofnfundinum til að semja
við útgerðarmenn um kjör sjó-
manna.
Nefndin er búin að ræða við út-
gerðarmennina öðru hverju alla
vikuna. Árangurinn er enginn, og
nú er hún mætt á fundinn og segir
sínar farir ekki sléttar.
Okkur finnst það kannske bros-
legt, að svo virðist, sem ein aðal-
krafan hafi verið sú, að útgerðar-
menn greiddu kolin á skakskipun-
um að hálfu á móti skipverjum.
En svona sjálfsögð og eðlileg
krafa frá okkar sjónarmiði var
ekki jafn sjálfsögð 12. febrúar
1916.
Samninganefndin er alveg orð-
in vonlaus um það, að takast megi
að fá útgerðarmenn til að fallast
á þessa kolakröfu.
Þegar svo er komið, samþykkir
fundurinn að falla frá henni, —
en gegn pví — að enginn sjómað-
ur sé rekinn úr skipsrúmi, án
gildra ástæðna.
En hér fara atburðirnir að hætta
að vera broslegir. Bak við þessa
orðfáu og látlausu samþykkt,
hvíldi djúp alvara.
Átakanlegt umkomuleysið grúf-
ir yfir þessum hópi fátækra sjó-
manna, sem standa upp af fundi
sínum eftir slíka samþykkt og
dreifast um götur bæjarins, unz
þeir hverfa einn og einn inn um
sínar lágu dyr í allsleysið heima.
Það eru viðsjálir tímar. Það vof-
ir yfir þessum mönnum að missa
atvinnuna, — að vera reknir úr
skiprúmi — fyrir það — í fyrsta
lagi að vera búnir að stofna félag
eftir kokkabókum erlendra óaldar-
seggja og vera síðan fárnir að gera
kröfur, — meira að segja um það,
að útgerðin borgi helminginn af
kolunum.
Það var alvarlegt á þessum tím-
um að lenda í ónáð hjá atvinnu-
rekendavaldinu.
Þá var ekkert að flýja. Þá var
engin vinnulöggjöf, — enginn
verkfallsréttur, engar almanna-
tryggingar, — ekkert sjúkrasam-
lag, — engin mannréttindi, — ekk-
ert öryggi fyrir því að geta dreg-
ið fram lífið í sér og sínum frá
degi til dags.
En við, — við höfum þetta allt
og margt fleira.
Við getum því verið horsk og
djörf, — og eigum líka að vera
það.
, En það er hættulegt glapræði, ef
við stöndum í þeirri meiningu, að
mannréttindi og félagslegt öryggi
nútímans séu einhverjir forngrip-
ir, -— eða jafnvel að atvinnurek-
enda- og peningavaldið á Islandi
hafi einn góðan veðurdag komið
með þetta allt saman til okkar í
blómakörfu á handleggnum.
Það eru frumherjar alþýðusam-
takanna á íslandi, sem með fórn-
fýsi, þrautseigju og þrotlausri bar-
áttu lögðu grundvöllinn að lífs-
kjörum og mannréttindum nútím-
ans og arftakar þeirra, er héldu
baráttunni áfram til sigurs. Þeirra
er heiðurinn og þeirra eigum við
að minnast með miklu þakklæti og
mikilli virðingu við svona tækifæri.
Á fyrsta ári sínu gekk Sjó-
mannafélagið frá fyrstu aukalög-
um sínum, er það samþykkti
ákvæði um kjör sjómanna hér á
ísafirði. Ekki undirrituðu útgerð-
armenn þó þessi ákvæði, en samt
var skráð eftir þeim, þótt hins
vegar væri reynt af hálfu margra
útgerðarmanna að sniðganga þau
og hafa að engu, þegar tækifæri
gafst.
Heillaskref.
Á fundi í Hásetafélaginu 5. apríl
1917 hreyfði Sigurgeir Sigurðsson
einu merkilegasta máli þessa fé-
lags. Lagði hann þá fram tillögu
þess efnis, að félagið stofnaði
styrktarsjóð með 50,00 króna
framlagi úr félagssjóði. 50,00 kr.
hafa þótt allhá upphæð þá, enda
var tillagan felld, en samþykkt í
þess stað að stofna sjóð með frjáls-
um samskotum félagsmanna og
síðan kosin 5 manna nefnd til þess
að semja reglugerð fyrir sjóðinn.
Styrktarsjóður Sjómannafélags
Isfirðingar hefur síðan eflzt stöð-
ugt og aukizt og eru eignir hans
nú við síðustu áramót yfir 60 þús.
kr. Styrkur var í fyrsta sinn veitt-
ur úr honum 3. okt. 1923, þá 300,00
krónur. Milli 50 og 60 þús. krón-
ur hafa nú verið veittar úr sjóðn-
um frá byrjun.
Það er að vísu ekki mikið á löng-
um tíma, en þó mun enginn félags-
maður draga það í efa, að styrkir
þeir, sem veittir hafa verið úr
sjóðnum, hafa oft komið inn á
heimili ekkna og sjúkra sjómanna
eins og ofurlítill sólargeisli í
skammdegismyrkrinu, ekki hvað
sízt fyrir jólin, en þá eru venju-
lega aðalstyrkveitingarnar.
Hika ég því ekki við að fullyrða,
að með stofnun styrktarsjóðsins
hafi sjómannafélagið stigið eitt af
sínum mestu heilla sporum.
Þungur róður.
Á árunum 1918 og 1919 dofnar
mjög yfir félagsstarfinu, fundir
eru aðeins 3 fyrra árið og 2 hið
síðara og innköllun árgjalda geng-
ur mjög treglega.
Árið 1920 færist svo aftur dá-
lítið líf í félagið, og eru þá margir
fundir haldnir og mikið rætt um
kjarabætur.
Snemma á því ári eru gerðar
breytingar á aukalögum (kjara-
ákvæðum) félagsins og þær lagð-
ar fyrir útgerðarmenn, sem voru
þá hinir erfiðustu viðureignar.
Þegar svo út séð var, að samkomu
lag myndi ekki nást, var samþykkt
á félagsfundi 30. apríl að gera alls-
herjarverkfall þá þegar. Fóru svo
félagsmenn grunnreifir af fundi og
staðráðnir í því að standa vel sam-
an um hagsmuni sína.
Daginn eftir, eða þann 1. maí,
er aftur haldinn félagsfundur
vegna þess, að þau tíðindi höfðu
gerzt þegar á fyrsta degi verkfalls-
ins, að útgerðarmenn höfðu gert
tvær tilraunir til þess að svara með
líkamlegu ofbeldi í stað þess að
reyna samningaleiðina.
Að undirlagi útgerðarmanna
hafði sem sé einn sjómaður verið
fluttur með lögregluvaldi um borð
í skiprúm sitt. Annan sjómann
hafði einnig átt að leika á sama
hátt, en hann átti hreysti sinni og
fótum fjör að launa og slapp.
Atvik þessi stöppuðu stálinu í
félagsmenn þarna á fundinum um
að standa vel saman um kröfur
sínar og koma í veg fyrir ofbeldis-
verk útgerðarmanna.
En daginn eftir, 2. maí, kom það
áberandi í ljós, að félagsskapurinn
var enn ungur og félagsþroskinn
því eðlilega ónógur, því á fundi í
félaginu þann dag kom í ljós, að
félagsmenn höfðu allir gugnað á
verkfallinu utan 4 menn, sem
greiddu atkvæði gegn því, að hætt
væri við það. Þessir 4 menn voru
Kristján Kristjánsson, Magnús
Stefánsson, Guðni Jóhannesson og
Jóhann H. Sigurðsson.
Útgerðarmenn höfðu þá með for-
tölum sínum slökkt á svipstundu
allan eldmóðinn og fleygað í sund-
ur eininguna.
1 þessu sambandi verðum við að
hafa í huga alla þá mörgu byrjun-
arörðugleika, sem alþýðusamtökin
áttu í höggi við í upphafi. Nú á
tímum hefði þetta verkfall ekki
fengið svona sviplegan endi að lítt
athuguðu máli.
Eftir þennan ósigur leggst fé-
lagsstarfið aftur í hálfgerðan dvala
og segja eldri félagar, að á þess-
um árum um 1920 hafi það ein-
göngu verið styrktarsjóðurinn, sem
hélt líftórunni í félagsskapnum og
kom í veg fyrir, að hann lognaðist
alveg útaf.
Á árinu 1922 munu þó hafa ver-
ið gerðar einhverjar tilraunir til
þess að þoka kjörum sjómanna í
réttlátara horf, en allt án árang-
urs. Félagið var ennþá utan Al-
þýðusambands íslands, enda þótt
upptaka þess í sambandið væri þá
fyrir nokkru komin til umræðna í
félaginu, meðal annars fyrir at-
beina Finns heitins Jónssonar
fyrrv. dómsmálaráðherra, sem
mætti á sjómannafélagsfundi 23.
apríl 1921 og talaði fyrir því máli.
Á þessum árum náði félagið
heldur ekki til allra starfandi sjó-
manna hér í bæ, og hefir það auð-
vitað fyrst og fremst torveldað að-
stöðu þess gagnvart útgerðarmönn-
um.
Enda er svo komið árið 1922, að
félagið leggur beinlínis árar í bát
í bili á fundi í félaginu 14. nóv.
með ályktun þess efnis, að allar
tilraunir til kjarabóta séu gjörsam-
lega þýðingarlausar sökum þess,
hve samtökin séu veik. Aftur á
móti ályktaði fundurinn að stefna
bæri að því að efla félagið á allan
hátt, safna sem flestum sjómönn-
um og helzt öllum undir merki
þess, gera fundi þess fjölbreytta
og skemmtilega o. s. frv.
I beinu framhaldi af þessu var
meðal annars gefið út handritað fé-
lagsblað árið 1925 og lesið upp á
fundum, en það lognaðist þó útaf
að vörmu spori, því miður.