Vesturland - 12.01.1926, Blaðsíða 1

VESTURLAND
Ritstjóri: Sigurður Kristjánsson.
III. árgangur.
ísafjöröur, 12. janúar 1926.
2. tölubl.
Bækur.
Guðniundur Friðjónsson :
KVÆÐX.
Og
HÉÐAN OG HANDAN.
(sögur).
Það eru merkisdagar fyrir íslensku
þjóSina, þegar úrvalshöfundar lieun-
ar gefa út rit sin. Bækur þeirra eru
eins og skíuangdi perlur á bók-
mentaþræðinum — bláþræSinum, sem
miSlungsmeun og þaS’au af minni
spiuna. —
Vesturlandi er þaS fjarri skapi,
er þaS getur um skáldrit G. F., aS
sæta því færi til aS líta bækur ann-
ara höfunda í orSum. Fyrst vegna
þess, aS ekki þurfa bækur aS vera
eiukis verSar þó til sóu aSi’ar betri;
og svo cr altaf óviSkunnanlegt aS
hafa þaS saman, aS hæla einum, þóbt
vel sé verSskuldað, en lasta anuan,
sem þó ekki var beint í vegi manns.
Bu ekki er því að' neita, að við lest-
ur úrvalsbóka verður manni ósjálf-
rátt fyrir aS bera saman áhrif góðra
rita og lelegra. En með lélegum ritum
er liór ekki átt við gallaðar bækur
fyrst og íremst. Þær eru oft mikils
virði; og sóu þær frumsmíði, boSa
þær oft komu ágætra bóka frá sama
höfundi. Gallai’nir hverfa oftast,
þegar andlega skyguum manni eykst
dómgi’eind og leikni.
Lóiegar bækur eru liugsauaþoka
dáðleysingja. Máttvana og óljósri
liugsun veljast ósjálfrátt dofin orð í
vansköpuðum órökróttum setning-
um.
Lestur þessara bóka heimskar
þjóSina.
Illar eixx þær bækur, sem læða inn
spillingu hjá lesendunum, giuna
menn til sviksemi og ómensku og
kveikja hjá þeim öfund og mann-
hatur, AS búningi til hafa þær oft-
ast eitt eiukenni lólegu bókanna,
rakaleysið, en hin bligðunarlausa
nekt er annars lxöfuð búniugsein-
kennið.
Þessar bækur eru álcaflega mikið
lesnar fyrst er þær koma út, bæSÍ
af því, að nelct þeirra vekur lesgræðgi
grunnúSugra manna; og svo eru þær
kæi’komnar öllum þeim, sem hafa
skrílmenskutillineigingar. Mai’ga
heftir ekki annaS en almennings-
álitið og hegningarlögin frá því að
liaga sér eins og svín, og þeir hrína
af fög-nuSi, hvert sinn sem sveðja er
að þeim böndum reidd.
GóSar bækur erfiða á móti áhrif-
um þeirra bóka, er nii var lýst.
Þær leiða hugi manna inn á brautir
manndygða og speki, stæla menu
andlega, og kenna þeim að lmgsa
röki’ótt, en þar af leiðir, að menn
haga oi’Sum rótt og sómasamlega í
ræðu og riti.
MeS þessu er bókum G. F. í fám
orðurn lýst.
Það eru 20 ár síðan G. F. gaf út
ljóSabók, en sögur hefir hann gefið
út síSan, að minsta kosti fjórum ,
sinnum.. Og fjöldi einstakra kvæða
fyrirlestra og ritgerða hefir birst
eftir hann bæði í blööum og tíma-
í'iturn, og stundum sérstakt.
Þegar GuSmundur hóf ljóðagei’S
sína, var hanu ungui’, en ekki var
erfitt að sjá að þar var skáld að
færast á legg. Vit og málsnild sindr-
aði af nær því hverri setningu.
En ekki voru kvæði hans öli líta-
laus. HiS íbui’Sarmikla sérkennilega
mál fóll á ^tundum eigi vel við
hugsunina og varS að sxnekkleysu.
Svo var og um likingar lians snrnar.
Nýxitkominni ljóðabók G. F. hefir
vei’ið likt við mikla elfi. ÞaS er rótt
liking. Kvisl sii, er fram braustfyrir
20 áruni liefir breikkaS og dýpkaS
farveg sinn; en lnin er líka hreinni.
Ekki svo að skilja, að þar væi’i nokk-
urntíma sori í hugsun, en allir sam-
líkiugakekkir og sói'yi'Sakrap alt
er þaðan. burt. Það er djiipur og
hreinn straumur, en vel skygn til
botns úr hæfilegri hæð. —
Eius og áður var sagt, er ákjósan-
legustu kostum skáldrita fiestum
lýst, ef í’étt er sagt frá Ijóðum G.
F. Hann er í skáldskap sínum stað-
lyndur talsmaðar mannkosta og
manndygða. Hinn alvai’legi boðberi
kailmensku og di'engskapar. Á skáld-
skapai’sviði lians birtast rnenn og
konur, sem ltggja alla stund á aS
vera meira en þau sýnast, men’u,
sem eru fáoi’ðir en þykkjuþungir,
kaldir á yfii'boi’ði, en lilýir við
lijartai’ætur og raxxngóðir.
Laxisxxng öll og óti’ximenska og
klækir kaldrifjunga, svo og tildur
alt og gleiðgosaháttur eiga hirtinga-
vönd ti lofti vísan, þar sem G. F.
er. Hefir þetta bakað lionum tals-
vei'ða óvild þeirra manna, sem þar
eiga hlut að máli. Hefir þaS berlega
komið í Ijós, að ýmsir taka upp
þykkjuna fyrir Hildiríðarsyni. —
Vit og mannkostir þykja dýrmæt-
ar gáfxxr hvoi’t fyrir sig. Skáldskap-
ui’ G. F. sýnii’, að hann liefir lilotiS
báðar, og hvorxxga við nögl skorna.
En þar aS axxki er liouiim gefin mikil
snilli. Fær hann því hxxgsun sinni
hinn vii’Sulegasta bxxning, og þarf
því eigi nánar að lýsa, því liann er
löngu frægur ixm laud alt fyrii
meðferð íslenskrar txxngxx.
í ljóðabók G. F. erxx 113 kvæSi;
mörg þeirra alllöng. Kemur ekki til
mála að tala sórstaklega um neitt
Jæirra, því þar er lxvert kvæðið ööru
spaklegar og betur oi’t. Er þar skjót-
ast af að segja, að þar er ekki eitt
einasta lólngt kvæði; þvei’t á móti
er hvert einasta þeii’ra vandaður
smíðisgripui', sem sýnilega hefir veriS
xxnnið að af alxxS og vandvirkni,
þótt þar megi aS sjxilfsögðu mun á
gera.
Best njóta vitsmunir og djxxpsæi
skáldsins sín á eftirmælunxxm sum-
um. En málsnild er þó mest á sum-
um hinna kvæðanna.
Ljóðagerð er rnikil liér á landi á
síðustu ái'um. Hafa komið út marg-
ar ljóðabækxxr, sumar eftir þekta
liöfxxnda, aðrar eftir nýja. Flestar
þessar bækxxr eru góðai', og sxxmar
stórgóðar. ÞaS eru sórstök góð’æri
liór á landi í ljóSagerS. En tvö skáld-
in eru þó höfði hærri og stórixm
gildari öllum liinum. ÞaS eru liinn
goðxxm líki Einar Benediktsson og
GxxSmundur FriSjónsson. LjóS þessara
mauna eru sjálfsagt lesin miklu
minna eu Tarzausögur og Alþýðu-
blaðið, en þau munu vei'Sa óbornum
xxppspretta visku og snilli.
Einstaka maðxxr liefir lialdiS því
fi'am, að G. F. muni smám saman
leggja IjóSageiSiua á hilluna, og
fæi’a sinn andlega auS í skrúða sögu-
stílsins ; þar muui frægð lians verSa
mest.
Þetta er ekki líklegt. G. F. er
snilliugxxr í ljóðagerS, og það lilýtur
lxanu að vita sjálfur. Og þó sögur
lxans hafi sömu höfuSlcostina og kvæð-
in: xxrvalsefni, og stafur hver og
stytta af snilli telgd, þá er haun
ekki slíkur byggingameistari í þeini
stíl, sem í Ijóðstílnum. Þó eru síðari
sögxxr lians traustar bygðar en þær
fyrstu. Kom og þar stundum fyrir,
aS höfuudui’inn tók að prédika eða
halda fyrirlestur sjálfxxr. —
ÞaS sem lielst má finna að sögxun
G. F. er þaS, að liann leggur mönn-
um ekki ætíð eðlileg oið í rnxxnn.
Ber mest á þessu hjá þeim, sem
skxíldiö þó þekkir best, sveitafólki,
dulir meun og einlyndir verSa stxxnd-
um alt of mælskir og tískulegir í
orðum. SkáldiS, sexu heiir svo mikl-
ar mætur á hinxxm fáorðu ólxverf-
lyndxx kjaxnámönxxum, hlýtur að
þekkja það vel, að slikir menn eyða
ekki mörgum oi'Sum, eu skiljast ]>ó
vel, ef þeir tala við vitiborna menn.
Og á liina eyða þeir varla heldur
möi'gmn oi'Surn.
ÞaS er líka alt of mikiS af stór-
hxíSuin í sögxun G. F. Ekki svo
að skilja, að hann só illviðra-
ki’áka, því ekkert íslenskt skíild til-
byður sólina af xneiri einlægni en
hann. En þó er eins og stafi kulxfx
af þessxxm eilífxx stórhríðum, og sumir
lesondxxr villast jafnvel í þeim og
finst skáldið vera að yikja sig xxpp.
MeS þessum tveim bókum : HéS-
an og li an d an og K v æði lxef-
ir GuSmundur FriSjónsson gefið ís-
lensku þjóðinui stóigjafir á einu ári,
og muuxx þær seiut verða endur-
golduar svo sem veit væx’i.
1"
Snorri Sturluson
verslunarma'Sur.
Hann var fæddur á ísafirSi þ. 6.
juní 1895. Foreldrar lians vorix
Sturla Jóusson skipstjóri á ísafirði
og koua lians Arnfríður Ásgeii's-
dóttir.
Snorri sál. ólst upp hjá foreldr-
um sínum á ísafirði, þar til haun
fluttist til Flateyrar á vegum Krist-
jáns Ásgeii’ssouar verslunai’stjóra
Á. Ásgeirssouar verslunar, árið
1910. — Var lianu í þjónustu’versl-
xxnarinnar til 1918, er liún var seld
Hinum sameinuðu ísl. verslunum. —
Þá fór Snorri sál. til Reykjavíkur
og var um tíma bóklialdari hjá
Gai’ðari Gíslasyni stórkaupmanni,
og átti lieiiua þar syði'a upp fi’á
því.
Um tíma í'ak hann versluu jafn-
liliða skrifstofustörfxxnum.
Þ. 28. mai 1924, giftist hann eft-
ii’lifandi ekkju sinni Jakobínxx Gríms-
dóttur, ágætri konu, uppeldisdóttur
fi'ú GuSrxxuar Torfadóttur á Sól-
bakka.
Stóð brúðkaup þeirra hjóna á
heimiii fxxi Guðrúnar og lmgheilar
hamiugjuóskixv fylgdu ungu hjón-
xxnxxrn þegar þau lióldu hóðau til
liins uýstofuaSa heimilis síus í
Reykjavík.
En því miður yarð sambúS þeirra
ekki löng. Snorri sál. veiktist í nóv-
ember sama ár og varð aldrei frísk-
ur aftur. Lá hanu veikur heima í
allann fyrravetur og síðastliðiS
sximar fór liann á Heilsxxhælið á
Vífilsstöðum. — Virtist lieilsa hans
fara batnandi á liælinu og liöfðu
viuir lians góðar vouir um bata. En
svo versnaði honmn aftur. Var liaun
þá fluttxxr á Landakotsspítala og
þar dó hann þ. 13. þ. m., nokkrum
dögum eftir árangufslausan upp-
skurS. Banamoin haus var talið aS
vera krabbamein.
Snoi’ri sál. var sérlega myndar-
legur maSur, svipmikill og svipfag-
xxr, lipxxr og aðlaðandi í allri xxm*
gengni og framúrskarandi skapgóð*
ur. Þó var liann mjög viljafastur
og fór síuar leiðir og mau eg ekki