Vesturland - 30.01.1927, Blaðsíða 4

VESTURLAND.
Alvörumál.
I.
Allir kannast við orð biblíunn-
ar um það ríki, sem er sjálfu sér
sundurþykt.
Menn kannast og við þing-
bundna konungsstjórn og þing-
ræði.
Merkustu og gáfuðustu menn
Europu börðust fyrir þessu stjórn-
arfyrirkomulagi og vitrir menn
urðu þeim sammála — skildu hvað
þeir meintu — og að lokum sigr-
aði þessi hópur.
Frá því eg man fyrst eftir því,
að eg hafi hugsað um þjóðmál,
hefi eg dáðst að þeim, er komu
þessu þjóðskipulagi á.
Hinsvegar eru nú margir, sem
áður voru á þeirri skoðun, að
þetta fyrirkomulag væri heppilegt,
orðnir því fráhverfir.
Þetta er gamla sagan. Hvérsu
blómlegt sem tréð er, visnar það
og hrörnar séu rætur þess nagað-
ar. Séu sett í vél hjól, sem ekki
eiga þar heima, verður vélin ónýt.
Þeir, sem fyrir þessu börðust,
höfðu þá göfugu hugsjón, að á
þingið væru valdir vitrir menn,
svo víðsýnir að þeir sæu það, að
það, sem væri til heilla fyrir heild-
ina — alt þjóðfélagið — væri
happadrýgra, en stundarhagur
flokks eða einstaklings. Meirihluti
skyldi ráða úrslitum. En hér fór
sem vant er. Allar hugsjónir hversu
fagrar og góðar sem þær kunna
að vera — alt, hverju nafni sem
nefnist — fellur, visnar og verður
að hræðu vegna snlkjudýranna,
sem setjast að krásinni.
Að fáum meiðum hafa fleiri
þessara dýra setst, en hugsjón
þeirra manna, er stofnuðu til þing-
ræðisins.
Alt hefir farið öðruvisi, en til
var ætlast. í stað þess að á þing-
in veldust menn, er hugsuðu um
bag heildarinnar, hafa valist þang-
að þröngsýnir menn, er notuðu
sér vald sitt til þess, að bæta sinn
hag eða flokks þess, er þeir til-
heyrðu. Upphaflega var svo á-
kveðið að hver þingmaður væri
aðeins bundinn við sína skoðun.
Þessu ákvæði er að vísu haldið
enn, þótt það sé einkisnýtt vegna
þess, að nú er kosið eftir flokkum,
nú hefir þingmaðurinn skoðun
flokksins eða kjósenda sinna. —
Það er nú orðin hans skoðun.
Þingmaðurinn er orðinn bergmál
þess, er hann hyggur að falii þeim
í geð er kusu hann, í stað þess,
að honum var ætlað að vera I
upphafi sjálfstæð hugsandi vera,
er notaði heilann til þjóðþrifa, en
ekki til þess eins, að halda umboði
sínu, og gala það, er honuni
heyrðist hrópað af múgnum. Það
er komið ósamræmi í kerfið.
Samt sem áður gætu þessir
*phonographar“ verið nothæfir, ef
ekki væri aðeins sumu af þing-
ræðiskerfinu breytt — ef ný hjól
samsvarandi hvert öðru hefðu
allsstaðar verið látin í þetta nýja
þingræðisskrípi, þá væri það not-
hæft.
En svo er ekki.
Til þings er kosið með hlut-
fallskosnihgum m. ö. o. kosið
eftir meira og minna heimskuleg
um „stefnuskrám" og þingsætin
skipast eftir ákveðnum hlutföllum.
Hinsvegar þegar á þingið keinur
er því haldið fram enn — þótt
allir viti að það er hégóminn ein-
ber — að þingmenn séu aðeins
bundnir við sína skoðun, og meiri-
hluti atkvæða ræöur þar enn.
Afleiðingin af þessu ósamræmi er
það, að fyrirlitlegustu landsmála-
loddararnir ráða oft úrslitum mála
— komast jafnvel i ráðherrasess
— vegna þess, að þeir hafa sína
skoðun þegar á þing kemur, en
flokksins meðan verið er að kjósa
þá.
Þessu þarf að breyta.
Úr því að kosið er á þing eftir
hlutfallskosningum ogflokkummeð
ákveðnum steínuskrám, þá á auð-
vitað sá flokkurinn, sem hefir þá
„stefnuskrá" er flestir kjósendur
aðhyllast að hafa úrskurðarvald
á þinginu og geta stofnað tildög-
legrar stjórnar, án þess að þurfa
að kaupa sér fylgi andstæðinga
flestra kjósenda (þ. e. þeirra er
standa að baki fjölmennasta flokks
landsins).
Eg játa það, að hlutfallskosn-
ingar eru skynsamleg ráðstöfun,
vegna þess að eg tel það sjálf-
sagt, að hver sá flokkur, er fær
svo mörg atkvæði kjósenda, að
hann fái tilveruréit á þinginu, eigi
heimtingu á því að mega færa rök
fyrir máli sínu og með þeim sann-
færa hina flokkana á þingi eða
kjósendur, þegar til næstu kosn-
inga kemur, ef hann getur.
Aftur á móti er það andstætt
allri skynsemi að andstæður verði
summa er ráði. -j- og -f hlýtur
altaf að verða „differens* og get-
i ur aldrei oróið summa. Hafi 2
flokkar eða fleiri, mismunandi
„stefnur" þá eru þéir andstæður,
bæði við kosningar og á þingi,
og geta því ekki sameinað sig
nema eitthvað sé rotið við sann-
færinguna eða stefnuskrána. Fjöl-
mennasti flokkurinn hlýtur að telj-
ast meirihluti og á að ráða vegna
þess, að hinir flokkarnir hafa geng-
ið til kosninga sem andstæður —
ekki aðeins gegn honum heldur
einngi hver gegn öðrum. En hafi
fámennari flokkarnir ekki getað
sameinað sig í „summu" fyrir
eða við kosningar vegna þess, að
þeir voru *andstæður“ þá liggur
í augum uppi, að þeir geta það
ekki heldur þegar á þing er kom-
ið — nema eitthvað sé rotið i
efni.
Þingræðið verður að miðast við
það ástand er var þegar kosið
var til þingsins — kjósendur eiga
rétt á því, að þeir, sem þeir veittu
umboð til þess að fara með sinar
skoðanir, hviki ekki frá umboð-
inu.
Eg hugsa mér hlutfalisatkvæða-
greiðsluna á Alþingi t. a. m. þann-
ig:
Fjölmennasti flokkurinn hefir 1
atkvæði.
Aðrir flokkar flokksmannatölu
sína deilda með tölu þingmann-
anna.
Dæmi: 5 flokkar A. 17, B. 12,
C. 7, D. 4, E. 2, eða alls 42 þm.
A. hefði þá latkv., B. 21/42, C. 7/42,
D. *U, E. 2/« = 42/42 gegn »*/«•
Dæmið er valið af handahófi
og ýmislegt gæti komið fyrir t. a.
m. að flökkar væri jafnsterkir.
Þegar svo stendur á nú ræður
hlutkesti, en yrði það svo ættu
að fata fram nýjar kosningar eftir
þing. Annars verður hér ekki rætt
um smáatriði. Tviskiftingunar, í
kjördæma- og landkjörskosningu,
verður að afnem. Landkjörið var
dauðadæmt i hugum allra hugs-
andi manna þegar Hriflu-Jónasi
var skákað á þingbekk með þeirri
kosningabrellu.
Ef til vill verður því haldið fram
að andstæðingaflokkunum sé veitt
minna atkvæðamagn en hinum, en
það er lítið undir því komið vegna
þess, að sé fyrirkomulagið heil-
brigt, það að kjósendur velji þing-
menn, þá eru kjósendur færir um
að velja sér forystumenn og þá
er vafalaust að þeir finna að ein-
hver hinna flokkanna eigi að fá
heilt atkvæði við næstu kosning-
ar hafi hann heilbrigðari skoðun
en sá er áður réði.
Að endingu skal eg taka það
fram, að þetta er auðvitað ekki
eina lausnin á þvi að bæta ástand-
ið, sem er orðið óþolandi, Hafi
öðrum dottið annað betra í hug
vil eg fúslega lesa það og rök-
ræða, en eitt er vist, það verður
að reisa skorður við því, að flokk-
ur, sem maður hefir greitt atkvæði
neyðist til þess, að samlaga sig
landsmálaloddurum og stofna þar
með heilbrigðum skoðunum í voða
til þess í svipinn að forða því að
alt lendi í öngþveiti.
E. Kjerulf.
Heimsmet.
Það þykir jafnan tíðindum sæta,
þegar ný met eru sett. Á þing-
málafundi hér fimtudaginn 20. jan-
úar 1927, var eitt slíkt met sett.
Það var að sönnu með nokkur-
um óvenjulegum hætti og þannig
vaxið, að um það munu eigi finn-
ast ákveðnar reglur í íþróttabókum.
Keppinautar voru þarna fáir og
sá, er næstur gekk sigurvegaran-
um, gamall og hrumur, enda í-
þróttin eigi töm, og var sigurinn
því létt unninn.
A fundi þessum bar Finnur
Jónsson póstmeistari fram svo-
hljóðandi tillögu:
„Með því að alt útlit er fyrir að íslands-
banki œtli að hætta að lána fé til atvinnu-
rekstrar hér f bænum skorar fundurinn
á þing og stjórn að láta leggja útbú hans
hér niður hið allra fyrsta en hinsvegar
efla og styrkja Landsbankann svo hann
verði fær um að lána það fé er meðþarf
til útgerðar og atvinnurekstrar I kaup-
staðnum.
Finnur Jónsson".
Mælti hann síðan fram með til-
lögu þessari og var hugsun öll
og orðfæri í ræðu hans í fullu
samræmi við og álíka gáfulegt og
tillagan sjálf. Flutningsmanni var
bent á, að hann með tillögunni
gerði eigi aðeins sjálfan sig
að fffli, heldur og alla þá, sem
hann með flokksaganum neyddi
til að greiða henni atkvæði, þar
eð hún væri áskorun til þings og
stjórnar um að fremja bert laga-
brot. Væri-því ráðlegast að taka
hana aftur. En svo var mikið of-
urmagn heimsku hans, að eigi
var það umtals mál.
VESTURLAND
kemur út einu sinni í viku.
kostar 7 kr. um árið.
Gjalddagi 1. oktober.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður
Sigurður Kristjánsson.
Ritstjórinn til viðtals kl. 4-5
dagl. í Hafnarstr. 1. Sími 99.
Afgreiöslum. Loptur Gunn-
arsson Aðalstræti 11. Sími 37.
Bátamótor.
„Populer“-véI — 3‘/2 ha. —
nokknð notuð en í ágætu ástandi
til sölu með hálfvirði. — Til sýn-
is hjá
G. Andrew.
Undirrituð tekur að sér
að hreinsa gera við og pressa
karlmannaföt.
Kristín Kristmundsdóttir.
Hafnarstræti 17. ísafirði.
Stórt „beuffet" úr eik til sölu.
A. v. á.
Skóvinnustofa
mín gerir við reiðtýgi og ak-
týgi yfir mánuðina jan., febr.
og mars — aðra tíma helst
ekki. Sendið þvi strax reið-
týgi yðar.
Ó. J. Stefánsson.
Rúllugardinur
halda hitanum inni og
kuldanum úti. Fást í
mörgum lítum hjá
Finnbirni málara.
Þegar hér var komið reis upp
Guðmundur úr Gufudal. Smjattaði
hann lengi á tillögunni. gúlpaði
og lá við spýju. Síðan greip hann
mórauða milsnu úr pússi sínum
og stráði yfir tillöguna. Kvað svo
öllum óhætt að gleypa hana og
svelgdi sjálfur sinn skerf.
Það hefir eigi verið í hátnælum
haft að bolsalýðurinn hér stigi I
vitið. En þó fór svo í þetta sinn
að smáfíflin höfðu vit fyrir stóra
fíflinu og sátu kyr, þá er beðið
var um jákvæði við tillögunni.
Aðeins þeir svartheimskustu og
Vilmundur greiddu henni atkvæði,
og lognaðist hún því útaf.
Það var skaði að tillaga þessi
var eigi komin til atkvæða einni
stundu fyrri. Þá eru líkur til að
hún hefði verið samþykt með all-
mikluin atkvæðamun. Og hún er
svo glæsilegt blóm á þeim gróðri
sem óx þarna upp 3—4 fyrstu
stundir fundarins. En öllu má of-
bjóða, og fólkið „var blevet trött-
nad“. Tillaga þessi er eigi aðeins
met heitnsku þeirrar er kom í ljós
á fundinum frá Finni & Co. held-
ur vafalaust hámet heimsins í
heimsku.
Fundarmaður.
Prentsmiðja Vesturlands ísafirði.