Vesturland - 06.02.1927, Blaðsíða 1

VESTURLAND
Ritstjóri: Sigurður Krisljánsson.
Næstu ferdii* liingad:
G„s. Island frá Kaupmh. 1. marz
Leith 5. Reykjavílt 9. ísafiröi 13. n >rt -
ur um iand til Kaupmh. 27. marz.
G.s. Botnía frá Kaupmh. 22. piarz
Leith 26. Reykjavík 30. ísaiiröi 3. april
Siglufirði 4. Akureyri 6. Sömu leið til
baka til Reykjavíkur ÍO. apríl, frá R.-
vík 11. apríl um Leith til Kaupmanna-
hafnar 19. apríl.
isafiröi, 1. fcbrúar 1927.
Jóh. Þorsteinsson.
t!«t l ' OiRn IBV 'HID *
Bráðapestin.
Eitt af blessunarrikasta og nyt-
sarnasta starfi visindanna er það,
aö fundist haia ýmsar bakteríur
er valda dauða og tjóni á mönn-
um og skepnum, og við það hef-
ir tekist að tilbúu ýms meðöl og
finna upp ýmsar aðferðir og ráð
gegn þeim, sem dregið hafa úr hinu
mikla lífs- og eignatjóni, sem þær
hafa valdið.
Sökum fjarlægðar okkar íslend-
inga frá urnheiminum, höfum við
til þessa, lítið og ekkert haft af
að segja ýmsum drepsóttum, sem
valda ógurlegu tjóni hjá nágranna-
þjóðum vorum, og sem þær, þrátt
fyrir mikla atorku og fé, sem lagt
er í allskonar varnarráðstafanir
gegn þeim, virðast litið ráða við.
Óhætt má fullyrða, að ef við
getum varist slikum drepsóttum,
sem. valda tjóni á búfénaði bænda,
sé það eitt hið mesta happ, sern
vér getum ákosið bændutn til
handa, þvi afkoma bóndans og
líf efnalega byggist á því, að bú-
fénaðurinn geti þrifist og dafnað
í landinu, því með arðbæri hans
fellur og stendur hinn íslenski
landbúnaður.
Þó að við íslendingar vegna
fjærstöðu okkar eigum hægra um
vik með varnarráðstafanir i þessu
efni, er ærin nauðsyn fyrir okkur
að gefa hinn mesta gaum að
þessu máli, og megum við hafa
mjög vakandi auga fyrir öllu því,
er mál þetta snertir, og okkur
getur að sk?.ða orðið. Er brýn
skylda þings og stjórnar og þeirra
manna, sem um þessi mál eiga að
sjá, að spara hvorki fé né fyrir-
höfn til varnar hinum erlendu
drepsóttum, sem valda tjóni á
búfénaði.
Ekki er þó svo vel, að land-
búnaður vor sé laus við alla kvilla
I búfé. Fjárkláðann höfum við
fengið að frá öðrum löndum, og
hefir hann valdið geisi tjóni hér
á landi fyr á timum og mun lifa
mjög góðu lífi í sumum bygðar-
lögum landsins enn þá, og veldur
þar tjóni þrátt fyrir allumfangs-
miklar herferðir, sem gerðar hafa
verið gegn honurn.
En vonandi eigum við að geta
þvegið þann blett af okkur með
öllu innan skams, því nógu lengi
höfum vér alið hann á sauðfénu
okkur til skaða og skammar.
Önnur veiki, sem veldur miklu
tjóni á sauðfénu, er bráðapestin.
Um uppruna hennar eða byrjun
er mér eigi kunnugt til fulls, en
fyrir 40—50 árum er hún þekt
hér á landi, og gerði á timabili
afarmikið tjón á sauðfé lands-
manna, og fyrst framan af voru
menn mjjög varnarlausir gegn henni;
leit út á timabili, að hún myndi
eyða sauðfénu að miklum mun.
En brátt tóku menn eftir ýmsum
háttum veiki þessarar. A henni
bar mjög misjafnlega mikið eftir
árferði, og aðallega lagði hún að
velli hinn yngsa stofn sauðfénað-
arins. Eigi getum við sagt að við
höfum lagt mikið í sölurnar, hvorki
fé eða fyrirhöfn, til þess að finna
lyf eða önnur varnartæki gegn
henni.
Á það mál kom eigi skriður fyr
en hinn danski próf. O. Jensen
af eigin áhuga tók málið að sér,
og fór að reyna að finna upp-
runa og orsök veiki þessarar. Hon-
um lánaðist fljótlega að finna
bakteriuna, sem veikinni veldur,
og jafnframt því fór hann að reyna
bólusetningu sem vörn gegn henni.
Árið 1897 var I fyrsta sinn bólu-
sett með efni þvi, er búið var til
að tilhlutun hins danska próf. í
Kaupmannahöfn. Ýms mistök áttu
sér stað i byrjun með bóluefnið,
meðan tilbúningur þess, og þá
sérstaklega styrkleiki þess, var á
tilraunastígi. Sum árin reyndist
efnið altof sterkt, féð |>oldi það
eigi, og drapst af bólusetningunni,
en sum árin var það aftur á móti
svo veikt, að það virtist lftil vörn
í því gegn pestinni.
Síðan 1909 hefir eingöngu ver-
ið notað samansett bóluefni (Sero-
vakpine). Eru i því tvennskonar
efni, sem sé pestarbakteria klak
(c. lifandi bakteriur) sem sýkir
kindina, og pestarserum, sem dreg-
ur úr sýkingunni. Því magnaðra
sem klakið er, þeim mun meira
þarf að blanda það með serum,
svo að verkanir efnisins verði eigi
of miklar.
Á tímabili tókst að tilbúa þannig
efni, sem reyndist hér um til ör-
ugg vörn gegn veikinni jafnhliða
þvi, sem það reyndist hættulaust
fénu við bólusetninguna.
Eins og sést af blaði þvi, er
sent er árlega út með bóluefninu,
hefir klakskamturinn á síðari árum
oftast verið sá sami; þar á móti
hefir serumskamturinn verið mjög
breytilegur, og kemur það til af
þvl, að sýkimagn bakteríanna
breytist stöðugt frá ári til árs, og
þarf því mismunandi tnikið serum
saman við, til þess að fáist bólu-
efni með hæfilegum styrkleika.
í þessu bráðapestarmáli virðist
aðalvandinn liggja i því að tilbúa
hæfilega sterkt bóluefni árlega,
sem sé nægilega trygg vörn gegn
pestinni og um leið það veikt að
féð þoli bólusetninguna. En hér
koma ýms atriði til greina, er
menn þekkja að nokkru, en alls
eigi til hlítar.
Þol sauðfjárins gagnvart bólu-
efninu virðist talsvert misjafnt frá
ári til árs, og auk þess er bráða-
pestin sjálf mjög misskæð. Menn
þekkja það hér á landi, að koinið
hafa við og við ár, sem bráða-
pestin hefir gert afar mikinn ursla,
féð hrunið niður unnvörpum um
land, og pestin byrjað að drepa
á útliðandi suniri.
Nú í ár virðist eitt slíkt pestar-
árið vera yfirstandandi, og hefir
það bóluefni, sem notað hefir ver-
ið á siðastliðnu hausti, eigi reynst
neitt nálægt þvi nægileg vörn
geng pestinni, og yfirleitt má segja
um það bóluefni, sem notað hefir
verið nú síðastliðin ár, að það
hafi mjög skort á að vera örugg
vörn gegn henni, þrátt fyrir það
þó það hafi verið sterkara ár eftir
ár.
Eins og áður er að vikið hér
að framan, liggur aðalvandinn í
þessu, að finna út mátulega sterkt
efni. En nú, þessi siöustu ár, virð-
ist efnið altaf hafa verið mjög
skaðlaust gagnvart fénu og hefði
gjarnan mátt vera nokkru sterkara;
ef menn yfirleitt ættu að hafna
eða velja í þessu efni, þá yrði
miklu betra að fá sterkara efni,
þó það væri eigi tneð öllu skað-
laust gagnvart fénu við bólusetn-
inguna. Hygg eg að flestir mundu
kjósa að eiga á bættu að missa
nokkrar kindur af bólusetningu,
heldur en það, að missa það
úr bráðapest síðar á vetrinum. í
þessu falli yrði haustskaðinn holl-
ari, því ineð nægilegu eftirliti með-
an á bólusetningunni stendur, er
hægt að komast hjá því að gera
afurðir kindarinnar ónýtar, sem
oft er ómögulegt, þegar það fer
úr bráðapesi.
Hér er tnikið og þarft verkefni
fyrir höndum fyrir dýralækna vora
að vinna að, i samráði við hinn
danska próf. O. Jensen, sem land-
búnaður vor stendur i ævarandi
þakklætisskuld við, fyrir afskifti
hans og starfsemi i þessu máli.
En til þcss, að starf hans með
tilbúning á góðu hóluefni, koml
að notum, þarí glögga eftirtekt og
vakandi auga fyrir eðli og áhrif-
um pestarinnar árlega.
En rétt spor væri áreiðanlega í
þessu máli stigið, ef fleiri tegund-
ir af bóluefni væru búnar til ár-
lega, eftir styrkleika, þvi þá mætti
heldur sjá, liver tegundin best
ætti við í það sinn.
En til þess að svo yrði, verð-
ur eigi komist hjá því að leggja
meira fé f þetta, en gert hefir ver-
ið, enda væri ekki í það horfandi,
ef ráðin yrði bót á bráðapestinni.
í því skyni má þing og stjórn
eigi draga sig í hlé með fjárfram-
lög ef meö þarf.
Jafnframt því er mjög nauðsyn-
legt að altaf sé nægilega mikið
framleitt af bóluefni árlega til not-
kunar í landinu. Á þvf virðast
hafa verið jnjög mikil mistök að
undaníörnu, hvernig sem í því
liggur. Og þá er eigi síður þörf
á að hafa útsölustaði viðar á því
en i Rvík, því oft getur staðið á
því svo vikum skiftir að ná í það
þaðan. Útsölustaðir þess mættu
eigi vera færri en 4, 1 í hverjum
landsfjórðungi.
Annars er fjölda margt, sem
virðist gefa bendingu í þessu
bráðapestarmáli. Reynsla manna
hefir bent á það, að með því að
endurtaka bólusetninguna með
hinu veika efni tvisvar til þrisvar
sama vetur, megi verja féð íurðu-
lega gagnvart pestinni, þó hún
hafi verið allmögnuð.
Einnig lítur út fyrir að féð sé
misþolið gagnvart því i hinum
ýmsu landsfjórðungum.
Að fénu stafi hætta af endur-
bólusetningu, bendir reynslan ekki