Vesturland - 06.03.1927, Blaðsíða 1

ESTURLAND
*
Ritstjóri: Sigurður Kristjánsson.
ísafjörður, 6. mars 1927.
IV. árgangur.
Frá Alþingi.
Yflviit.
Stjórnarfrumvörp.
Á öndverðu þjnginu lagðistjórn-
in fyrir 20 frumvörp auk fjárlaga-1
frumvarps fyrir árið 1928, frv. til
fjáraukalaga 1925 og frv. um samþ.
landsreikningsins 1925.
Merkust stjórnarfrumvarpanna
eru
Frumvarp til laga urn Lands-
banka íslands.
Þetta er nær því óbreytt frv.
er samþykt var í neðrideild Alþ.
í fy.rra. Var svo mikið um það
rætt þá, bæði á þingi og í blöð-
um, að ætla verður að mönnum
sé altneut kunnugt mn það fyrir-
komulag bankamálanna, sem þar
er áformað. Höfuðatriðið er það,
og um leið ágreiningsatriðið, að
eftir frumvarpinu á að afhenda
Latidsbankanum seðlaútgáfuna.
Frv. til stjórnarskipunarlaga —
um breytingar á stjórnarskránni
er anngð merkasta frúmvarpið.
Helstu breytingarnar, sem gert er
ráð fyrir, eru þær, að reglulegt
þing komi saman annað hvort ár,
og fjárliagstímabilið verði þá tvö
ár, og að kjörtímabil þingmanna
verði sex ár. Kjörtími lándkjörinna
þingtnanna skal vera sami og
kjördæmaþingmanna og þeir kosn-
ir allir um leið og kjördæmaþing-
menn. Nær þingrof einnig til
þeirra.
Frv. til laga um heimild handa
atv.málaráðuneytinu til að veita
sérleyfi til járnbrautarlagningar
millr Reykjavíkur og Þjórsár og
að virkja Urriðafoss, er allmerki-
legt frumvarp.
Eins og skýrt er frá áður hér í
blaðinu, er það hlutafélagið Titan
sem sérieyfið er ætlað. Er áform
félagsins að virkja Urriðafoss í
Þjórsá og framleiða saltpétur,
(köfnunarefnisáburð) og selja raf-
orku almenningi til Ijóss, hita og
sináiðnaðar eftir þörfuin.
Fælagið ætlar einnig að leggja
járnbraut frá Rvík til Þjórsár, og
reka hana . á eigin ábyrgð, gegn
því, að ríkið leggi til l/3 stofn-
kostnaðar, þó aldrei hærri fjár-
hæð en tvær miljónir.
Mörg skilyrði fylgja sérleyfinu,
svo sem um skatt til sveitar- og
ríkissjóðs, og er hann í frv. ákveð-
inn 3 kr. af hverri nýttri hestorku
fyrstu 10 árin, en 5 kr. á liest-
oku árlega úr því.
Útflutningsgjöld (af saltpétri
þeim, sem fluttur verður út) skulu
ekki vera liærri en nú er.
Raforka sú, sem seld er lands-
mönnum, má ekki vera dýrari en
55 kr. árshestorkau, og er sá hluti
orkunnar skattfrjáls.
Sérleyíistíminn sé alt að 70 ár.
Stjórnarráðið skal samþvkkja
flutningagjöld með járnbrautinni
og hafa eftirlit með rekstri hennar.
Skal ríkið hafa rétt til að taka við
brautinni og öllu er henni tilheyr-
ir, livenær sem er á sérleyfistíman-
um, gegn því að endurgreiða fram-
lag félagsins.
Frv. til fátækralaga og frv. til
sveitastjórnarlagaerulivorttveggja
miklir lagabálkar.
Þingið í fyrra samþykti lög
um kosningar í málefnum sveita
og kaupstaða og uni útsvör. Var
það samkvæmt ályktun frá þing-
inu. 1925, um það að skora á
stjórnina að endurskoða löggjöf
alla um málefni sveita og' kaup-
staða. Þessir tveir lagabálkar eru
framhald þess verks, og er þá að-
eins eftir að endurskoða lög bæj-
anna, svo þingsályktuninni verði
fullnægt.
Eitt af frumvörpum stjórnarinnar
er um rétt erlendra manna til að
stunda atvinnu á íslandi.
Mönnum er það sjálfsagt minn-
isstætt frá Krossanesofsóknunum
gegn Magnúsi Guðmundssyni ráð-
herra, að ein höfuðsökin á hend-
ur honum var sú, að liann hefði
ekki visað úr' landi erlendum
verkamönnum, er unnu við verk-
smiðjuna á Krossanesi, eða bann-
aði hingaðflutning þeirra.
Þeir sein stóðu fyrir þeim of-
sóknum, tóku ekkert tillit til þess,
að um þetta vantaði algerlega lög
hér á Iandi, sem að sönnu var
bagalegt. Úr þess.u á þetta frum-
varp að bæta. Er þar bannað að
liafa crlenda inenn í þjónustu
sinni hér á' landi fyrir kaup, hverju
nafni sem sú atvinna nefnist, nema
um sérfræðileg störf sé að ræða,
svo ekki sé kostur þeirra manna
innan lands, er þau geti af hendi
leyst.
Undanþegnir eru þeir menn,
sem þegar hafa hér á hendi störf
eða stöður, svo og þjónustumenn
erlendra sendiherra og þeir er
öðlast hér ríkisborgararétt.
Fjárhagur ríkissjóðs.
Eins og venja er til, gaf fjár-
málaráðherra skýrslu um fjárhag
ríkissjóðs og afkomu umliðna árs-
ins um leið og hann lagði fjár-
lagafrutr.varpið fyrir þingið.
Var skýrsla ráðherrans að vanda
glögg og injög eftirtektarverð.
Sýndi liún að svo nákvæm atliug-
un er nú liöfð á öllum fjárreiðum
rikissjóðs, að ráðherrann veit ná-
kvæmlega strax utn áramóthvernig
hver liður fjárlaganna hefir staðist,
og hverjar horfur eru um komandi
ár. Er nokkru auðveldara að gera
áætlanir uin tekjur og gjöld komandi
ára, þegar á svo glöggum atliug-
unum er að byggja, sem liér liggja
íyrir, heldur en þegar fjármála-
stjórnin heíir ekki einu sinni hug-
mynd um, hveínig ástandið er,
hvað þá að hún viti hvernig það
liefir verið á hverjum tíma og
hverjar orsakir þess eru og liafa
verið, eins og stundum hefir átt
scr stað. Ber nú víst öllum mönn-
urn með fullu viti saman um það,
hvort sem eru með- eða mótflokks-
tnenn, að undirbúningur fjárlag-
auna liafi verið fullkomin fyrir-
mynd síðan Jón Þorláksson tók
við fjármálastjórninni.
Eins og landsmenn mun reka
minni til, voru fjárlögin fyrir árið
1926 afgreidd með nær því !/2
miljón tekjuhalla. Þótti víst nrörg-
um utan þings og innan allóvar-
lega skilið við þau fjárlög. Úr
þessu hefir ræst betur en á horfð-
ist, þvi eftir reikningsýfirliti ráð-
herrans er tekjuafgangur nú 48
þúsund'r.
En útkoman er ennþá betri en
þetta. Á árinu hafa verið greidd-
ar utan fjárlaganna eftir sérstökum
Iagaákvæðum nál. 1 miljón og
300 þús. til ýmsra fyrirtækja. Sagði
ráðh. að liann lieföi ekki séð á-
stæðu til að draga þær fram-
kvæmdir, er metast urðu allað-
kallandi, þegar fé var handbært.
Stærstir þessara liða eru: Til kæli-
skipsins kr. 350 þús. Til ræktun-
arsjóðsins kr. 275 þús. Til F7lóa-
áveitunnar kr. 226 þús. Vegna
hafnarinnar I Vestmannaeyjum kr.
108 þús.
Til síma kr. 354 þús. til vega
kr. 261 þús. til vita kr. 159 þús.
til berklakoslnaðar kr. 179 þús.
til óvissra gjalda kr. 130 þús.
Tillagið til kæliskipsins var ætl-
ast til að tekið yröi af tekjuaf-
gangi ársins 1925, en þess liefir
ekki þurft. Árið 1926 hefir borið
öil þessi gjöld og þó aukið held-
ur sjóðinn.
Þeir liðir sem mest fóru fram
úr áætlun eru tekju- og eingna-
skattur um 400 þús. Tóbakstollur
685 þúsundir (-^ áætlaðar tekjur
af tóbaksversluninni kr. 275 þús.)
og verðtollur kr. 492 þús. -
Ráðherrann benti á, að þessi
góða fjárhagsafkoma ársins 1926
stafaði af því, að árið 1925 hefði
verið hagstætt og hefði þess not-
iö í tekjum fram á næsta ár. Var-
aðf liann við ofmikilli bjartsýni
út af þessu og benti á það, að
gjöldin hefðu verið svo óvarlega
áætluð, að þau hefðu farið rúrnl.
2 tniljónir frain úr því sem áætl-
að var. (Þar af þó aðeins 7—8
hundruð þúsund á fjárlagaútgjöld-
um). Sparaðist þó á 7 gr. gjalda-
megin 320 þús. kr. í vaxtagreiðslu
og 530 þús. kr. af áælluðum af-
borgunum. Hvort tveggja staf-
andi af því, að lausu skuldirnar
voru greiddar að fullu á árinu
1925. Og þó tekjurnar færu um
21/2 miljón fr#in úr áætlun, urðu
þær þó meir en 4 miljónum lægri
en næsta ár á undan — árið
1925. — Bendir þetta ótvírætt á
8. tölublað.
Kaupið Vesturland!
Borglð Vesturiciid!
Auyíýsiö í Vesturíandi!
það, að tekjurnar fara hraðlækk-
andi, og má sérstaklega vænta
þess eftir erfið ár, eins og það
sem nú er r.ýafstaðið og það ný-
byrjaða lítur út fyrir að verða.
Sýndi ráðh. fram á að sumir
tekjuliðir fjárlaganna fyrir yfir-
standandi ár væru bérsýnii. of
hált áætlaðir, t. d. útílutnings-
gjaldið, sem er áætiað 1 miijón
en samkvæmt reynslu ársins 1926
getur var a orðið eiiiu slnni l/2
miljón.
Fjárlagairumvarpið.
Tekjur eru áætlaðar 10 miij.
494 þús. en gjöld 10 milj. 391
þús. Tekjuafgangur þvi áæílaðtir
rúinar 100 þús. kr.
Nær því 2 miljónir króna sam-
tals eru ætlaðar til verklegra frarn-
kvæmda. Þar í er þó talið ýmis-
legt sem ekki gengur beint til
framkvæmdanna. Taldist fiármála-
ráðh. svo til, að 1 miijón 320 þús.
kr. væru ætlaöar til nýrra mann-
virkja. En á fjárlögunum fyrir yf-
irstandandi ár er lil hins sama
ætlaðar 1 miijón 567 þús. kr.
Gerði ráðh. ráð fyfir að vinna
mætti éngu mir.na verk fyrir þá
upphæð sem nú er áætluð, vegna
lækkandi verðlags.
Helstu liðiriTir tii nýrra mann-
virkja eru þessir: Til nýrra akvega
og brúa 510 þúsund króuur. Til
nýrra símalína 275 þús. kr. Til
nýrra vita 100 þús. kr. Til sjúkra-
húsbygginga 270 þús. kr.
Viðhald á vegum og símalínum,
svo og tillög tii sýsluvega, fjalla-
vega og m. fl. svo sem t. d. stjórn
þessara mála, er að sönnu verkl.
framkvæmdir cða kostnaður við
þær, þó ekki teljist með í kostn-
aði við ný verkl. fyrirtæki.
340 þúsund eru ætlaðar lil sam-
gangna á sjó, þar af 60 þús. kr.
til Eimskipaféldgsins. 180 þúsund
eru ætlaðar íil strandferðanna og
100 þús. tii bátaferða á flóum og
fjörðum.
Búnaðarfélagi íslands eru ætl-
aðan 200 þús. kr. og auk þess til
saudgræðslu 40 þús. kr.
Gjöld samkv. II. kafla jarðrækt-
arlaganna eru áætluð 50 þús. kr.
og búnaðarfélögutn og til jarð-
ræktartiírauna (sem veitast bún-
aðarfélögum eða einst. mönnum í
saitiráði við Bf. ísl.) eru ætlaðar
30 þús. kr.
Fiskifélaginu eru ætlaðar 65
þús. kr.
Til bryggjugerða og lendingar-
bóta gegn tillagi annarsstuðar frá
eru ætlaðar 35 þús. kr. Ti! frarn-
lialds landmælinga eru ætlaðar
40 þús. kr.
Ræktunarsjóðnuin eru ætlaðar
lúml. 100 þús. kr.