Vesturland - 15.03.1927, Blaðsíða 2

2
VESTURLAND.
þó Hæstakaupstaöareigninci tíl arö-
berandi eigna með nálega tvöföldu
verði við það, sem glöggir menn
myndu meta hana, og víst er að
hún hefði fengist fyrir, ef kaupin
hefðu beðið um eitt ár eða svo.
Og auk þess telur hanu arðber-
andi eignir nær 100 þús. kr. úti-
stnadandi skuldir, sem enginn
mun trúa aö inn komi affalialaust.
begar athugað hefir verið hlut-
drægnislaust, það sem að frainan
er sagt, býst eg við að liver mað-
ur sjái það, að fjárhagur ísafjarð-
arkaupstaðar er næsta bágborinn
og að skjótt og alvarlega þarf
að taka í taumana, ef ekki á alt
hér aö fara um koll. bað er eng-
in lækning fyrir fjárhaginn, þótt
birtir séu vikulega í Skutli reikn-
ingar, sem sýna á pappirnum
mörg hundruð þúsund króna
„gróða“. Slíkir reikningar blekkja
enga, neina ef vera skyldi þá,
sem búa þá til. Sannleikann, hinn
sorglega sannleika, tel eg þann,
að mikið skorti á að bærinn eigi
fyrir skuldum. Og til að ráða bót
á því, tei eg fyrsta skilyrðið það,
að horfast í augu við ástandið
eins og það er. Framh.
Magnús Thorsteinsson.
Sam. yufuskipafélagið
sextugt.
Hinn 11. des. 1926 voru liðin 60
ár frá stofnun Sameinaða gufu-
skipafélagsins. íminningu afmælis-
ins gaf félagið umfangsmikið og
sérlega vandað rit og eru þar sagð-
ir aðaldrættir úr sögu félagsins,
stofnun þess, störf og vöxtur.
Sameinaða gufuskipafélagið er
ein af máttarstoðunum, sem versl-
un, siglingar og landbúnaður Dana
hefir stuðst við síðan það var
stofnaö, og oss íslendingum er
það og að gððu kunnugt, þar
sem þaö um fjölmörg ár svo að
segja var einasti liðurinn, sem
tengdi oss við umheiminn og enn
þaim dag í dag er sterkur þáttur
í atvinnulífi voru og störfum út
á við. Er því skylt að þess sé
aö nokkuru minst.
Eftir Slésvikurstríðið 1864komst
alt atvinnulíf Dana á heljarþröm-
ina. F.járskortur og bölsýni, sem
rann i kjölfar styrjaldarinnar drógu
svo dug úr þjóðinni, að allir at-
vinnuvegir virtust ætla að leggj-
ast í kalda kol. En, eins og mál-
tækiö segir: þegar neyðin er stærst,
er lijáipin næst, þá hófust nú meö
Dönum nokkurir afburðamenn,
viðsýnir og áræðnir, er beittu sér
fyrir viöreisn hinna ýmsu greina
atvinnulífsins og þar meö iþjóð-
arinnar í heiíd. Einn þessaramanna
var C. F. Tietgen.
Tietgen hafði á ungaaldri farið
til Englands og starfað um mörg
ár hjá heimskunnu verzlunarfirma
í Manshester. Nam hann þar versl-
unarfræöi og iagði einnig mikla
stund á þjóðmcgunarfræði, og kotn
hvorttveggja honum að góöu
haldi í viðreisnarstarfinu.
Um þessar mundir voru þrji'i
skipafélög í Danmörku, er einkum
sigldu skipum sínum til útlanda og
önnuðust fólks og vöruflutninga til
'og frá landinu. En fjárkröggur og
aðrar andstæðar afleiðingar stríðs-
ins gerðu það að verkum að mjög
skorti á að skipagöngur þessar
væru fullnægjandi eða viðunandi.
Einkum skorti mjög á að flutning-
ar landbúnaðarafurða til Englands
væru svo greiðir sem þurfti, en
höfuðskilyrði þess að landbúnað-
urinn mætti þrífast var það, að
létt væri um flutninga til aðal-
markaöslandsins, Englands.
Réðst eitt félaganna því í það
1866 að láta byggja fjögur skip
í Englandi, sem einkum voru ætl-
uð til þeirra ferða. Hafði félagið
fengið loforð um ríflegan fjárstyrk
frá Englendingum til þessa. En
áður skipin væru fullger, skall á
ægileg fjárhagskreppa í Englandi
svo efndir urðu engar á því lof-
orði og var þá eigi annað sýnna
en að alt yrði H>p a& gefa.
En þá kom Tietgeri til sögunn-
ar. Honum var það Ijóst, að hall-
kvæmir flutningar væru máttar-
stoðin undir utanríkisverslun þjóð-
arinnar og einkum og sér í lagi
undir þrif og þróun landbúnaðar-
ins. bnnfremur sá hann það, að
því öflugri sem sá félagsskapur
var, sem þau störf annaðist, því
öruggari og hagkvæmari hlutu
þau að verða þeim, er flutninga
þurftu að nota. Hann tók því að
vinna að því, að þessi þrjú félög,
sem mest kvað að í þeirri grein,
gengju í samband og yrðu að
einu alsherjarfélagi. Með því ynn-
ist það, að I stað þess að keppa
hvert við annað og þannig að
gera erfiðleikana meiri, gætu þau
styrkt hvert annað og létt störfin.
Lauk því svo, að hinn 11. des-
ember 1866 sameinuðust félög
þessi og var Sameinaða gufu-
skipafélagið þar með stofnað.
Fjármagn félagsins var 3 milj.
króna og var svo tilætlast að það
í fyrstu réði yfir þeim lóskipunr,
sem þrjú upprunalegu félögin áttu
og þar að auki þeim 4 skipum,
sem verið var að byggja í Eng-
landi. Ennfremur var tilætlunin
smám saman að komast yfir þau
skip, sem einstakir menn eða fé-
lög áttu á stangli hér og þar í
landinu. Tók svo félagið til starfa
hinn 1. janúar 1867 og lrafði þá
ráð. á nálega öllum þeim skipum,
sem til voru í landinu til fólks og
vöruflutninga, innan lands og ut-
an.
Um starfrækslu félagsins er eigi
liægt að ræða í stuttri blaðagrein.
AÖeins skal þess getið að félag-
ið stöðugt eftir því sem árin liðu
jók flota sinn og beindi ferðum
sínum til nýrra og nýrra staða.
Stærstu skrefin í þá átt voru þau,
er það hóf reglubundnar ferðir,
fyrst til Norður-Ameríku og sið-
an til suðurríkjanna.
hað leiðir af sjálfu sér, að ár-
ferði og aöstæður umheimsins
liafa verkað allmjög á hag félags-
ins og afkomu. En þótt erfiðleika
hafi að borið, hefir félaginu jafn-
-- an tekist að yfirvinna þá og hefj-
ast með nýjum blóma og aukn-
um starfskröftum. Erfiðasta tíma-
bilið í sögu félagsins eru styrjald-
arárin síðustu og næstu árin eftir
þau. Að visu hafði félagið þá
ærið að starfa og græddi stórfé
á flutningum sínum, en hafnbönn
og hindranir ófriðaþjóðanna á
siglingaleiðum, raskaði þó alger-
lega öllu skipulagi, er félagið
hafði gert á starfrækslu sinni, og
lokað ýmsum leiðum, er það hafði
haft íastar ferðir um. En mestan
hnekki leið félagið þó af því
skipatjóni, er það varð fyrir af
völdum ófriðarins. í byrjun ófrið-
arins átti félagið 122 skip, er voru
samtals 182 049 brúttó smálestir,
en í ófriðarlokin var flotinn eigi
orðinn nema 94 skip, er voru
156 600 að smálestatali.
Við stofnun félagsins 1866 réði
það yfir 22 skipum er voru um
8000 smálestir samanlagt, en nú
í árslok 1926 er tala skipanna
114 og smálestatal þeirra 230844.
Sem dæmi þess, hve mikilvæg-
ur liður Sameinaða gufuskipafé-
lagið er í þjóðarbúskap Dana eru
eftirfarandi tölur
Siðan félagið var stofnað hefir
það innunnið upp undir 2 mili-
arda króna í farmgjöld. Árið 1925
liafði félagið um hálft fimta þús-
und manna á skipum sínum og
greiddi náiega 15 miljónir króna
í kaup og fæði þeirra. Fað ár var
goldið fyrir út- og uppskipun í
dönskum höfnum S'/amiIjón króna.
Á árunum 1921—25 hefir félag-
eignast 16 skip, sem bygð hafa
verið á dönskum skipasmíðastöðv-
um. Hafa skip þessi kostað 35
miljónir króna eða 7 miljónir ár-
lega. Á sama tíma liafa útgjöld
til viðhalds skipanna og nauð-
synjavara numið 12852000 kr. að
meðaltali árlega og hefir I Dan-
mörku verið greitt fyrir þetta
11280000 á ári að meðaltali.
Vinnulaun ein hafa numið 3l/2
miljónir að mcöaltali.
Við skrifstofustörf verkstæðis-
vinnu og aðra vinnu í landi hafa
milli 500—600 manns fastar stöð-
nr og á eftirlaunum hjá félaginu
eru um 500 manns.
Fað er talið, að um 8000 fjöl-
skyldumenn hafi atvinnu sína hjá
félaginu í Danmörku ogmunþáláta
nærri að 30000 manns, eða hver
hundraðasti maðurþjóðarinnar eigi
lífsuppeldi sitt undir félaginu. Mun
það fágætt, að einstakt félag fram-
fleyti svo mörguiri.
Árið 1925 greiddi fél. 1300000
kr. í hafnargjöld í dönskum höfp-
um.
Á árunum 1916—1920 greiddi
félagið í skatt til ríkis og sveita
56370713 kr.
hegar frá stofnun félagsins hélt
það uppi reglubundnum áætlun-
arferðum hingað til lands. í byrj-
un voru ferðir þessar eigi nema
6— 7 á ári, en er stundir liðu var
þeim íjölgað, fyrst i mánaðarleg-
ar milliferðir, og nú en síðustu
missiri upp I 2—3 ferðir á mánuði
um sumarmánuðina.
hað verður eigi tölum talið
hvert gagn og þægindi vér ís-
lendingar höfurn haft af stofnun
og starfi Sameinaða gufuskipa-
félagsins, og á þarídrjúgan þátt,
að á skipum félagsins, sem hing-
að hafa siglt, hafa verið úrvals-
menn, er liafa aflað sér og félag-
inu trausts og hylli hvarvetna, er
er þeir hafa komiö. hað hlýtur
því að vera ósk og von éinnig
vor íslendinga að félagið megi
bjómgvast og dafna, og viðhalda
því trausti og tiltrú, er það þegar
hefir aflað sér, um næstu 60 ár-
in eins og þau umliðnu, og leng-
ur!
Páll Jónsson
cand. jur.
Olav Forberg
landssímastjóri
lést 9. þ. m. eins og skeyti í þessu
blaði hermir.
Qísli J. Ólafsson stöðvarstjóri í
Reykjavík hefir verið settur lands-
símastjóri í hans stað.
Símfréttir.
Útlendar.
Paris:
Stjórnin krefst heimildar af þing-
inu að mega krefjast fjárhagslegrar
aðstoðar allra franskra borgara
karla og kvenna nær sem til ó-
friðar kemur við aðrar þjóðir.
London:
Cantonherinn (í Kína) hefir en
unnið nýja sigra.
Oslo:
Sennilegast þykir að hinn norski-
ríkisréttur vísi Bergesmálinu frá,
þar sem réttarkrafan um fjárhags-
lega ábyrgð sé fyrnd orðin.
Genf:
Frakkneska setuliðið fer frá
Saardal eftir 3 rnánuði, en 800
manna internationalt löggæslulið
tekur við.
Innlendar:
Forberg landssímastjóri er lát-
inn.
Lík af konu hefir fundist á höfn-
inni í Reykjavík.
Útflutt i febrúar fyrir 2,420,200
kr. alls á árinu 4,483,000 kr. sama
tfma í fyrra 6,323,000 kr.
Fiskbirgðir 1 mars 61,903 skpd.
þar af 45,000 skpd. fyrraársfisk-
ur.
Hæstaréttardómur er fallin um
landhelgisbrot togarans Júpiter.
Er skipstjóri dæmdur í 15þúskr.
sekt auk málskostnaðar.
Togara sektir hafa numið alls
á árinu 1926 kr. 565,750,00 auk
andvirðis afla og veiðarfæra.
Eftir fregn til Morgunblaðsins,
er álitið að Titan muni byrja á
lagningu járnbrautarinnar næsta
sumar, ef þingið samþykkir virkj-
unar frumvarpið, sem þykir mjög
líklegt.
Sæsíminn milli íslands og Fær-
eyja er slitinn.
Kaupið Vesturland.