Vesturland - 24.04.1927, Blaðsíða 1

1
Ritstjóri: Sigurður Kristjánsson.
IV. árgangur. i
ísafjörður, 24. apríl 1927.
14. tölublað.
......................1....1............11111........ „I, ||||
| Hjartans þakldæti til allra, er með gjöfum og heilla-
óskum mintust 25 ára giftingardags okkar 12. þ. m. |
Sigríður Guðmundsdóttir. Jóh. Þorsteinsson. |
%liu
Ekkjufrú
Gruðrún Gruðmundsdóttir
frá Lokinhömrum.
Eftirmæli.
Það hefir dregist alt of lengi
að minnast þessarar stórmerku
konu. Hún fæddist á Mýrum í
Dýrafirði 18 janúar 1842. Foreldr-
ar hennar voru, hin góðkunnu
sæmdarhjón og sveitarhöfingjar,
Guðinundur Brynjólfsson, danne-
brogsmaður og hreppstjóri á Mýr-
um, Hákonarsonar, Bárðarsonar,
Nikulássonar en móðir Nikulásar
var Halldóra, dóttir síra Ólafs
Jónssonar skálds á Söndum í
Dýrafirði, — og kona hans Guð-
rún, dóttir hihs nafnkunna og
þrekmikla dugnaðarmanns, Jóns
Halldórssonar á Sellátrum í Tálkna-
firði og konu hans Guðrúnar Ól-
afsdóttur.
Foreldrum Guðrúnar sál. varð
11 barna auðið og náðu 9 full-
orðins aldri. Voru 2 þeirra yngri
en Guðrún.
Eru þessi systkini öll nafnkunn:
Brynjólfur, Guðm. Hagalin, Jón
kaupm. í Flatey á Breiðafirði,
Guðni læknir í Borgundarhólmi,
Guðm. Franklín búfræðingur(eldri)
Guðný á Mýrum, Bjarnev (fór til
Ameríku) og Ingibjörg, húsfrú á
Mýrum, kona Friðriks hreppstj.
Bjarnasonar, R. F., og er hún nú
ein lifandi, allra systkinanna.
Guðrún sál. ólst upp í foreldra-
húsum, þar til hún giftist þ. 30.
sept. 1864, Gísla Oddssyni frá
Loki'nhömrum (síðar dannebrogs-
marini.)
Bjuggu þau hjón rausnar- og
stórbúi í Lokinhömrum í 29 ár
alls. Höfðu þau að jafnaði í heimili
20—30 manns, á fimta hundrað
fjár og um 12 nautgripi.
Má geta nærri, að mikinn dugn-
aö, og mikla forsjá þarf til að
veita sliku stórbúi forstöðu. En
um það voru þau hjón bæði ein-
huga og samhent, og var dugn-
aður þeirra mjög rómaður, og
eigi síður húsmóðurinnar en hús-
bóndans. Mætti margs geta, er
sýnir ljóslega dugnað Guðrúnar
sál., en verður hér eigi gert. t>ó
get eg eigi stilt mig um, að segja
hér eina sögu, er lýsir svo vel
framúrskarandi tápi hennar. Svo
sem kunnugir vita, hefir alla tíð
verið útræði mikið í Lokinhömr-
um, og mjög sóttur sjór, einkum
vor og haust.
Var Gísli sál. bæði dugmikill
og aflasæll formaður, og sótti
veiði allfast. Eitt sinn var hann
að verða saltlaus, en góður afli
var. Hygst hann nú að fara í einn
róður, og sækja síðan salt. Þetta
veit Guðrún kona hatis. Þegar
bóndi hennar er farinn á sjóinn,
kveður hún vinnukonur 6 til ferð-
ar með sér, og skal nú fara ti*
Þingeyrar (í Dýraf.) og sækja
salt. Stýrði Guðrún förinni, og
var enginn karlmaður með þeim.
Tókst förin hið besta og komu
þær konurnar saltinu upp í kró
þá, ér það var geymt í. Þegar
Gísli sál. (bóndi Guðr.) kom af
sjónum, lagðist hann til svefns,
cn á meðan kom kona hans heim
með saltið.
Stakk hún brennivínsflösku und-
ir koddann hjá bónda sínum, og
fann hann hana þar, er hann
vaknaði. Er þá sagt að hann hafi
mælt: „Þetta hefir enginn gert
nema Guðrún mín“. Gekk hann
síðan til sjávar og sá þá að salt-
ið var komið í króna. Þurfti því
ekki að tefjast frá róðrunum, þeirra
hluta vegna.
Þessi saga sýnir, hve Guðrún
sál. var afburða þrekmikil og á-
ræðin, og hve hún var samhent
bónda sinum, utan húss sem inn-
an. Og það hygg eg ekki last,
þótt fullyrt sé, að fáar konur réð-
ust nú í slíka ferð sem þessa. —
Þeim hjónum, Gísla og Guð-
rúnu, varð 5 barna auðið. Dóu 2
þeirrá í æsku: Guðm. Brynjólfur
Jón, (dó á 6. ári, afburða efnil.
barn) og Guðný (?) (dó nýfædd),
en þrjú eru enn á lífi: Guðrún
Birgitta, gift fyrst Jóni lækni Sig-
urðssyni frá Flatey, og siðar Ólafi
prófasti Ólafssyni á Hvoli í Saur-
bæ, Oddur, sýslumaður og bæjar-
fógeti á ísafirði, kvæntur danskri
konu frú Eriku (f. Hansen) og
María Júlía, gift Guðm. Brynjólfi
Guðmundssyni, kaupm. á ísafirði.
Þar að auki ólu þau hjón upp
að meira eða minna leyti, 6 fóst-
urbörn. Börn sín mönnuðu þau
óvenjul. vel, og settu til meiri
menta, en þá var títt, svo sem
raun ber vitni um. Má t. d. geta
þess, að Maríu dóttur sína, létu
þau fara til Kaupmannahafnar, til
nátns og menningar, og mun slíkt
hafa verið algerlega einsdæmi,
um stúlkur í þá daga. Sýnir þetta,
að þau hjón, voru í þessum efn-
um, sem fleirum, langt á undan
samtímismönnum sínum. Þó að
fátt eitt hafi nú sagt verið um
Guðrúnu sál., má þó sjá, að stór-
merk kona er til hvíldar gengin,
þar sem hún er. Átti hún og kyn
til þess, og var eigi af neinum
aukvisum komin.
Og þótt nú heyrist raddir um
það, að ætterni hafi enga þýðingu
þá ætla eg að slíkt sé ofsagt. Eg
ætla að tvent orki mestu um skap-
gerð manna, ætterni og uppeldi.
Af reynslunni, gegnum „eldskírn-
ir árþúsunda“, hafa vaxið hæfi-
leikar og skapgerðir, sem hafa
geymst i ættbálkum þjóðanna.
En gott uppeldi er nauðsyn, til
þess að fága og fullkonma ættar-
einkennin, göfga þau og beina
þeim á farsælar brautir sannrar
menningar.
Störfum kvenna er, svo sem
alkunnugt er, öðruvísi háttað, um
margt, (eða hefir verið) heldur
en störfum karlmannanna. Þeir
(karlm.) eru framkvæmendur flestra
hluta út á við. Um þá stendur
því ávalt meiri og minni orustu-
gnýr. Konurnar vinna aftur sín
störf í kyrþey, oftast innan veggja
heimilisins. Heimilið er vígi þeirra.
En þessi kyrlátu störf kvenna
eru einmitt það, sem mest á ríð-
ur. Með kyrlátum kærleika hafa
þær fórnað sjálfurn sérfyrirmenn
sína og börn, og engum hefir
tekist eins vel og þeim að kenna
börnunum það sem mest er um
vert. „Hið eilífa, stóra kraft og
trú“, né gefið þeim svo „guðleg-
ar myndir".
Og það mun einróma álit allra
þeirra, er þektu Guðrúnu sál., að
hún hafi Ieyst þetta göfuga hlut-
verk sitt óvenjulega vel afhendi;
hafi verið ágæt eiginkona, ástrík
móðir og fyrirmyndar húsmóðir.
Studdist. hún og við gott ætterni,
gott uppeldi og frábæran dugnað
og mannkosti.
Guðrún andaðist á Hrafnabjörg-
um í Arnarfirði (rétt hjá Lokinh.)
þ. 11. jan. 1926. Hafði hún þá
verið ekkja í 19 ár, en í hjóna-
bandi í 43 ár. Skorti hana viku
að verða 84 ára að aldri, er hún
lést.
Blessuð sé minning hennar.
Friðrik Hjartar.
Atburðirnir í Hnífsdal.
Hnífsdalur hefir oft verið nef.nd-
ur í viðræðum manna hina síð-
ustu daga. Ekki aðeíns í Vestfirð-
ingafjórðungi heldur um land alt.
Hnífsdalur verðskuldar það líka,
að um hann sé talað. Eg hygg
að þeim, sem þekt hafa hann ná-
ið á undanförnum árum hafi kom-
ið saman um, að þar væri eitt
allra ánægjulegasta og skemtileg-
asta þorp þessa lands. Legu hans
og náttúrufegurð er þetta ekki
fyrst og fremst að þakka. Þó er
þessi djúpi þröngi dalur milli háu
fjallanna einkennilega fallegur og
fögur útsýnin yfir ísafjarðardjúp.
Það er fólkið I Hnífsdal sem hef-
ir sjálft gert þorpið að góðum og
hlýjum samastað. Ættarböndin
hafa átt sinn þátt í því. Oft hefir
verið sagt, að Hnífsdalur væri
eins og ein stór fjölskylda. JMiðjar
þeirra manna, sem í vissum skiln-
ingi voru þar landnemar hafa ekki
horfið burt, en unað lífi sínu I
þessum friðsæla dal. Hinn góði
andi sem þar liefir ríkt, hefir vak-
ið athygli allra þeirra, er þangað
liafa komið og svo er einnig um
mig. Þegar hávaðinn og rósturn-
voru mestar alt umhverfis og
vopnabrakið dundi, þá var hvíld
að koma í Hnífsdal. — Þar var
friður og þar var samúð.
Fyrir nokkrum dögum var Hnífs-
dalur í alt öðrum búningi. Cg á
því sviði eru það sorglegustu
hamskiftin sem eg hefi séð. Ófrið-
arandinn hafði læst sig um hugina
eins og eiturnaðra og drepið frið-
inn og samúðina. í stað víngjarn-
lega tillitsins, sem augað átti áð-
ur, var nú kominn blossi heifar-
innar. Það er auðvitað ekkert eins
dæmi utn Hnífsdælinga, svo verð-
ur það vafalaust allsstaðar þar
sem fjandsamlegar fyikingar renna
saman.
Það er verkfallið í Hnífsdal,
sem vakið hefir athygli á þorpinu.
Blöðin hafa gert sér þetta verk-
fallsmál að umræðnefui. Alþýðu-
blaðið i Reykjavik hefir talað svo
liátt og með svo miklum stóryrð-
um, að ólíklegt er að það liafi
farið fram hjá mörgum sem blöð-
in lesa. — Af því aö eg er senni-
legast flestum kunnugri því er
gerst hefir í þessu verkfallsmáli,
og þekki alla málavexti og tnáls-
aðila flestum betur, og af því að
tnjög leiðinlegar getsakir hafa
komið fram á ýmsa ágæta menn
í þessu sambandi, tel eg skyldu
rnína, að taka mér penna í hönd.
í Hnífsdal eru 6 menn sem fást
við útgerð og teljast munu at-
vinnurekendur. Þar af eru þrír
bræður, sent nú eru allir aldraðir
menn. Útgerðarmennirnir í Hnífs-
dal eru að mörgu ólíkir stóriðju-
höldunum út um heitninn. Þeir
hafa unnið líkamlega vinnu alla
sína æfi meðan kraftar þeirra
leyfðu. Þeir byrja sem hásetar á
skektunni og stunda sjómenskuna
sjálfir öll bestu ár sin. Með frá-
bærum dugnaði og sparneytni
brjótast þeir í gegnum lífið. Þeir
standa sjálfir á fiskreitunum og
vinna og vaka yfir hverju hand-
taki. — Heimili þeirra bera vott
um reglusemi og sparsemi. Óhóf
á sér þar ekki stað. Vínnautn
liygg eg að naumast þeLkist á
heimilum þeirra, yfir þeim hvílir
blær alvöru og friðar. Vinnan
sýnist um fratn alt vera lífsnautn
húsbændanna. Þeir þekkja hvert