Vesturland - 15.06.1927, Blaðsíða 1

VESTURLAND
Ritstjóri: Sigurður Kristjánsson.
IV. árgangur.
ísafjörður, 15. júní 1927.
tölublað.
Þingmálafundir í Norður-lsafjarðarsýslu.
Við undirskrifaðir höfurn komið okkur saman um að halda þing-
málafundi sem hér segir:
A Horni 17. júní
Látrum 18. »»
Sæbóli 18. „
Hesteyri 19. »»
Höfða 20. t>
Vatnsfirði 24. »»
Arngerðareyri 25. »»
Ögri 26. „
Unaðsdal 27. »»
Hnífsdal 2. •júlí
Bolungarvík 3. »»
Súðavík 6. »»
ísafirði, 10. júní 1927.
Jón A. Jónsson. F'innur Jónsson.
Pjárl. f. 1924: Fjárl. f. 1928:
Gagnfræðaskólans á Akureyri kr. 42400.00 kr. 53120.00
Kennaraskólans í Reykjavík »> 34720.00 » 35510.00
Bændaskólanna Hólum & Hvanneyri »» 40000.00 » 50490.00
Eiðaskólans »» 17400.00 » 22120.00
Kvénnaskólans í Reykjavík »» 24000.00 »» 31000.00
Kvenn^skólans á Blönduósi »> 17000.00 20000.00
Almennrar barnafræðslu Unglingaskóla utan Rvikur, Hafnarf. »> 308200.00 »» 350800.00
og Akureyrar »» 35000.00 »> 42000.00
Húsmæðrafræðslu - 1000.00 »> 8500.O0
NQjar kosningar.
Framh.
Andstöðublöð íhaldsflokksins
hafa oft hampað þvi, að íhalds-
flokkurinn beitti sér gegn alþýðu-
mentun í landinu, vildi úr henni
draga og væri henni fjandsamleg-
ur. Ritstjórar þeirra blaða, er slíkt
fleipra, hljóta að halda þessu fram
gegn betri vitund; svo mikið fylgj-
ast þeir með; en hinsvegar gera
þeir sér vonir um að geta talið
einhverjum fáfróðum trú um þessi
ósannindi, með því að endurtaka
þau nógu oft.
Sameiginlegur frambjóðandi
þeirra Jafnaðarmanna og Fram-
sóknarmanna við síðasta landkjör,
Jón Sigurðsson frá Ysta-Felli,
hélt mjög á lofti þessum ósann-
indum, er hann fór um landið.
Hann taldi þetta fóður vel not-
hæft nýja bræðralaginu, ekki verra
en margt annað, sem þar varð á
borð að bera. Líklegt verður að
telja, að einhverjir festi trúnað á
þessi ósannindi. bað eru svo
margir, er lítið lesa annað en
blöðin og sumir aðeins eitt.
Til þess að sýna fram á, hve
fjarri sannleikanum þetta fleipur
stjórnarandstæðinganna er, verða.
nú tilfærðar hér nokkrar staðreynd-
ir.
íhaldsflokkurinn er myndaður á
þinginu 1924, fyrsta þingári kjör-
tímabilsins. Síðan, eða þessi 4
síðustu þing hefir helmingur þing-
manna verið íhaldsmenn, en flokk-
urinn þessutan öll þingin haft ein-
hverja stuðningsmenn utan flokks-
ins. íhaldsflokkurinn hefir þannig
verið öflugasti flokkur þingsins,
og ríkisstjórnin verið skipuð af
flokknum. Enginn einn flokkur
hefir haft aðstöðu til þess að hafa
jafn rík áhrif á afgreiðslu þing-
mála, sem íhaldsflokkurinn. Enda
hefir hann borið ábyrgðina og
honum hefir borið að bera hana,
sem fjölmennasta þingflokknum.
Það dettur víst fáum heilvita
mönnum I hug, að stefnumál eða
áhugamál stjórnarflokks og fjöl-
mennasta þingflokks verði falin
með öllu, en jafnómögulegt er
fyrir þjóðmálaskúma að ljúga
stefnumálum upp á þingtlokka.
Væri nokkur snefill af sannleika
í þeim áburði bræðralagsins, Jafn-
aðarmanna og Framsóknar, að
íhaldsflokkurinn væri óvinveittur
alþýðumentun landsmanna og
beitti sér gegn henni, þá hlyti
slíkt að koma fram I löggjöf lands-
ins undanfarin þing, og þá fyrst
og fremst í þvi, að dregið hefði
úr fjárframlögum til alþýðument-
unar í landinu.
Getur nokkur hugsandi maður
dregið það i efa, að svo framar-
lega sem nokkur fótur væri fyrir
þessutn ásökunum, þá hlyti að
Ágæt snemmbær kýr
til sölu. A. v. á.
vera auðvelt að benda á útgjalda-
liði fjárlaganna, er sönnuðu þetta?
Þetta er ofur einfalt. Stjórnar-
flokkur, fjölmennasti flokkur þings-
ins, góður helmingur allra þing-
manna, hefir hlotið að draga úr
fjárframlögum til alþýðumentunar
I landinu, svo framarlega, að flokk-
urinn sé alþýðumentuninni óvin-
veittur. Þarna eru hárbeitt vopnin
lögð í hendur bræðralagsins. En
eins og þessi gögn geta sannað,
eins hljóta þau að geta afsannað,
hafi ásökunum verið logið. Vopn-
in geta snúist í hendi. Síðustu
fjárlög, áður en íhaldsflokkurinn
var myndaður, eru fjárlögin fyrir
árið 1924. Síðustu fjárlögin, sem
samþykt voru á nýafstöðnu þingi,
eru fyrir 1928. Með því nú að
bera þessi fjárlög saman eða upp-
hæðir þær, er veittar eru til al-
þýðumentunar, hlýtur glögt að
sjást, hvernig íhaldsflokkurinn hef-
ir búið að þessum málum undan-
farin ár.
Flokknum hlýtur að hafa orðið
eitthvað ágengt þessi undanfarin
4 ár, annað tveggja við að draga
úr fjárveitingum til alþýðument-
unar henni til rýrðar, eða við að
auka fjárframlög alþýðumentun-
inni til eflingar. Hér er engin
hliðargata til. Flokkurinn verður
að koma til dyranna, eins og hann
er klæddur, verður að standa við
sín verk, en á sama hátt verða
einnig verkin að bera flokknum
vitni.
Svo siáum vér upp 14. gr. fjár-
laganna.
Veitt er til kirkju og kenslu-
mála:
í fjárlögum fyrir árið 1924 kr. 1235006.28
— 1928 „ 140407600
Mismunur kr. 169069.72
Það eru liðug 169 þús. krónur,
sem samkvæmt fjárlögum er ætl-
ast til að meiru sé varið til þess-
ara mála 1928, en varið var 1924.
Það er varla gustuk að minna
bræðralagið á, að auk þess sem
upphæðin er þessu liærri, er hver
eina&ta króna, sem varið er til
þessara mála, verðmeiri nú en
1923, þegar fjárlög íyrir 1924
voru gjörð. Svo miklu nemur sú
hækkun krónunnar, að upphæðin
úr fjárlögunum, sein samin voru
1923, hefði til ársins í ár mátt
lækka um cirka 25°/0 að krónu
tali, samt hefðu það orðið jafn-
margir gullaurar. Hér hefir tvent
skeð, verðmeiri krónum er varið
til kenslumála og hærri upphæð
að krónutali.
Til þess að gera þett enn Ijós-
ara, skulu hér tilgreindir nokkir
einstakir liðir:
Hvernig lýst yður á þennan
samanburð, lesari góður? Lítið
hefir nú íhaldsflokknum unnist á
í fjandskap sínum gegn alþýðu-
mentun landsmanna. Allsstaðar
varið hærri krónutölu til alþýðu-
fræðslunnar, auk þess sem krón-
an er verðmeiri. Vér viljum ekki
rnóðga lesendur vora nreð þvi að
skýra þetta frekar. Stjórnarand-
stæðingarnir — bræðralagið —
standa hér eftir með naktan róg-
inn. Þjóðmálaósannindi þeirra I
þessu efni verða ekki dulin.
Nokkur einstök atriði viljum vér
samt nefna til þess enn greini-
legar að sýna afstöðu íhaldsflokks-
ins til mentamála.
A síðasta þingi bar stjórnin
fram trumvarp um heimavistir við
Almenna mentaskólann í Reykja-
vík. Mál þetta var fram borið af
þeirri nauðsyn, að fátækum nem-
endum utan af landinu verði kleift
að stunda nám við þenna skóla.
Eins og nú standa sakir má heita,
að efnanrenn einir geti sent börn
sín þangað til nánrs. Úr þessu
áttu heimavistirnar að bæla, þar
sem gefa átti fátækum nemendum
kost á ókeypis húsnæði og ódýru
fæði með samlagsmötuneyti. Þetta
þarfa rnál var drepið á Alþitigi
það herrans ár 1927. Hvernig
var svo aðstaða flokkanna til
þessa máls? íhaldsmenn allir, að
einunr undanteknum, fylgdu þessu
máli. Framsóknarmenn voru ná-
lega allir á nróti. í efrideild, þar
sem þetta var drepið, var Fram-
sóknar-Jafnaðarbræðralagið alt á
móti. Já, þér ferst, Flekkur að
gelta! Og þessir menn bera þær
sakir á íhaldsmenn, að þeir séu
óheilir í tillögum sínum um menta-
mál landsmanna. Hér átti að skapa
það jafnrétti milli landsmanna, að
fátækunr nemendum utan af land-
inu yrði ekki fjárhagslega erfið-
ara að stunda nám við Almenna
mentaskólann, en nemendum úr
Reykjavík.
Stjórnarandstæðingar sögðu, að
ríkið hefði ekki ráð til þess að
ákveða nokkuð um þetta, hvað
þá ráðast í framkvæmdirnar. Nei
bræðralaginu þótti ríkið fremur
hafa ráð á að styrkja Byggingar-
félag Reykjavíkur, veita styrki til
vega, þvert á móti tillögum vega-
málastjóra — (auðvitað í Fram-
sóknarkjördæmum) o.fl. þesshátt-
ar.
Á þinginu 1926 eru endurskoð-
uð lögin utn fræðslu barna.
Frumvarp unr þetta mál var
borið fram af stjórninni. Er þar
fremur hert á kröfum um barna-
fræðsluna, og sérstaklega eru þar
sett inn ákvæði, er tryggja betur
eftirlit með því, að skilyrðum
fræðslulaganna sé fullnægt. Þetta
mál gekk með sára litlum breyt-
ingum gegnum þingið, og varð
ekki vart við nein flokkasamtök I
rnálinu. Var íhaldsstjórnin ogflokk-
ur hennar að vinna á móti al-
þýðumentun landsrnanna með því
máli?
Hér ber alt að sama brunni.
Þær ásakanir í garð íhaldsflokks-
ins, sem hér hafa verið gerðar að
umtalsefni, eru svo gersamlega
úr lausu lofti gripnar, að þær
sýna betur en flest annað, hve
nauöa fátækir stjórnarandstæðing-
ar cru af nýtilegum árásarefnum
á íhaldsflokkinn. Frh.
/