Vesturland - 13.08.1927, Blaðsíða 1

VE5TURLAND
Ritstjóri: Sigurður Rristjánsson.
IV. árgangur. ísafjörður, 13. ágúst 1927. 28. tölublað.
i
Hafiö þér reykt
LONDON OPINION
(ÁLIT LUNDÚNABORGAR?)
Mildar, kaldar og þétt vafðar.
Fást hjá:
Lopti Gunnarssyni, Verslun Björninn,
Mattkíasi Sveinssyni, Verslun Oddi.
Framleiðendur:
AHDATH TOBAGCO CO. LONDON.
o&GÞ&o&o&qsæo&qsœo
Stj.skrárbreytingin.
Undarlegt er það, en eigi síður
satt, að fáir landsmenn munti nú
minnast þess, hvert var tilefni
hinna nýafstöðnu Alþingiskosn-
inga.
Stjórnarlög landsins mæla svo
fyrir, að samþykki Alþ. breytingu
á þeim (stjórnarskránni) skuli
þingið þegar rofið og efnt til
nýrra Alþingiskosninga. Breyting-
arnar öðlast þvi aðeins g'ldi, <tð
hið nýkosna þing samþykki þær
óbreyttar.
bingrof og nýjar kosningar er
til þess ákveðið að kjósendum
gefist kostur á að leggja dónt
sinn með þingmannavalinu á
breytingarnar á þessum undir-
stöðulögum allrar löggjafar þjóð-
arinnar, stjórnarskránni, Því þykir
það sjálfsagt að kosningarnar
snúist um þetta mál eingöngu.
Svo fjarri fór þó því, að nýaf-
stöðnu kosningarnar snerust um
þetta mál, að á það var varla
minst. Líklega eru ýmsir þing-
mennirnir svo óbundnir í þessu
tnáli, að þeir liafa enga yfirlýsingu
gefið utn afstöðu sína til þess fyrir
kosningar og einkis verið þar um
spurðir af kjósendum.
Hvernig getur staðið á þessu,
að nær enginn lætur sig neinu
skifta f kosningahriðinni það mál-
ið, sem eitt og eingöngu er til-
efni þingrofsins og kosninganna?
Ástæðurnar eru tvær. Fyrst sú,
að breyting sú, sern samþykt var
á stjórnarlögunum, er ómerkileg
og fékk þar enginn stjórnmála-
flokkur þingsins sinn vilja hálfan,
því siður allan. í öðru lagi sú,
að sökum þess, að aukakosning
þessi fellir niður reglulegar kosn-
ingar, sem fram áttu að fara 1.
vetrardag í liaust, iitu flestir á
kosningarnar í sumar sem reglu-
legar þingkosningar, en við það
sigldu deilumál flokkanna stjórn-
arskrármálið í kaf.
Nú er sú spttrning vöknuð, hver
muni vcrða afdrif stjórnarskrár-
málsins á næsta þingi. Suntir spá
því, að frumvarp siðasta þings
tnuni verða felt. Aðrir telja líklegt,
að þvi veröi breytt og af því leiði
uýtl þingrof. Til þess að kanna
likurnar fyrir afdrifutn þessa máls,
verður að athuga hvað flokkunum
bar í tttilli unt það á síðasta
þittgi.
Landstjórnin bar fram frumvarp-
ið um breytingar á stjórnarskránni.
Breytingar þær, sem það gerði
á gildandi stjórnarlögum, voru
þessar:
Reglulegt Alþingi skyldi konia
saman annað hvert ár, og fjár-
hagstunabilið skyldi vera tvö ár.
Þingmenn skyidu kosnir til 6 ára,
jafnt kjördæmakosnir sem land-
kjörnir, og kosning þeirra allra
fara fram samtímis. Þingrof skyldi
og ná til landkjörinna þingmanna.
í gildandi stjórnarlögum er svo
fyrir mælt, að reglulegt Alþingi
skuli koma sarnan á hverju ári
fjárhagstímabilið eitt ár, kjördæma-
þingmenn kosnir til 4ra ára en
landkjörnir til 8 ára. Þingrof nær
ekki til landkjörsþingmanna.
Það kom þegar í ljós, að ekkert
atriði stjórnarfrumvarpsins hafði
fylgi annara flokka en stjórnar-
flokksins — íhaldsflokksins — og
voru þó margir þeirra óánægðir
með sum atriðin. Framsóknarmenn
gengu að sönnu ekki í berhögg
við fækkun þinga, ett vildu ann-
ars enga breylingu
Fulltrúi Alþýðuflokksins i Nd.
bar fram sérstakt frumvarp er fól
í sér gerbreytingu á stjórnarlög-
unum. Var það alt í Rússneskum
anda. ísf.rðingar kannast við sum
atriðin, því Vilm. Jónsson tugði
þau I kjósendur hér á s. 1. vetri.
Þar var felt burtu ákvæðið um
friðhelgi eignarréttar. Alþingi skyldi
vera venjuleg fundarsantkoma í
einu lagi, og mátti hrynda öllum
samþyktum þess með þjóðarat-
kvæði. Hefir Vesturland áður skýrt
frá helstu atriðum þessa frum-
varps.
Endirinn varð sá, að á gildandi
stjórnarlögum var ekki satnþykt
önnur markverð breyting en sú,
að reglulegt þing skyldi háð ann-
að hvort ár, og þar af leiðandi
tveggja ára fjárhagstímabil. Kjör-
tímabil landskjörinna þingntanna
er sama og kjördæmaþingmanna,
og kjörgengi og kosningarréttur
við það kjör bundið við 30 ára
í stað 35 ára aldur.
Annars kotn fratn fjöldi af til-
tögum til breytinga, og voru til-
lögur meirihluta stjórnarskrár-
nefndar Nd. af langmestu viti. í
þeim meirihluta voru 3 framsókn-
armenn, 2 íhaldsmenn og Jakob
Moller. Er þvl merkilegt að þær
tillögur skyldu ekki ná satnþykki
Alþingis, en svo varð ekki. Þar
var lagt til að landkjörið yrði af-
nuntið og þingmenn skyldtt vera
aðeins 36. Þing annað hvort ár,
fjárhagstimabil 2 ár, kjörtímabil 4
ár.
Fullyrða tttá, að alls enginn
þingmaðut ltafi verið áttægður
með breytingar þæt á stjórnar-
skránni, er síðasta þing að lokum
samþykli. Er því ekki undarlegt
þó margir spái þvt, að næsta þing
felli þær. Móti þessu tnælir þó
þaö, að á næsta þingi eiga sæti
að rnestu leyti sömu menn, setn
samþyktu stj.skr.br. þá, scm ligg-
ut fyrir, og eiga þeir því erfitt
tneð að ganga af sínu eigin af-
kvætni dauðu.
Annað ntál væri það, þótt mörg-
um dytti nú í hug að endurbæta
þennan grip, og væri þess að
sönnu tnikil þörf, en af þvi myndi
leiða nýtt þingrof, og á það mun
að minsta kosti ekki Framsókn
vilja liætta. Fylgir því og mikil
fyrirhöfn og stór kostnaður fyrir
landsmenn. En komi slíkt til mála
á næsta þingi, væri full þörf á að
ræða þær breytingar, sem æski-
legar eru. Og á hinu væri ekki
slður þörf, að þeir menn, sem
anttars eru látnir neyta kosninga-
réttar, fetigju einhverja hugmynd
um það, að ekki er það neinn hé-
gómi, hvernig þau lög, sem alt
stjórnartyrirkomulag ríkisins er
bundið I, eru sniðin í greipum sér
af hinunt vísu fulltrúum þeirra á
Alþingi, og að þeir létu sig það
ekki minnu varða en það, hvort
ein landeyða í þeint hóp þykist
vera bannmaður eða ekki.
Það hafa flestir viðurkent, að
kjördætnaskipun landsins væri úr-
elt orðin og óviðunanleg, þar sem
víst er að sumir landsmenn hafa
ekki hálfan kosningarétt við aðra.
En tnönnum kemur ekki saman
um, hvernig úr þessu skal bæta.
Blöð Alþýðuflokksins vilja binda
alt við höfðatöluna. Þau líta á
það eitt, að þeirra stétt geti gengið
sem mest á rétt sveitamanna og
vilja því að alt landið sé eitt kjör-
dæmi með hlutfallskosningu.
Þetta eru talsverðar öfgar, því
við það mundu ýmsir landshlutar
algerlega afræktir, þar setn búast
mætti við að menn yrðu valdir
til kjörs eftir þvi hve þjóðkunnir
þeir væru, en ekki því, hve miklir
tnenn þeir væru í sinni sveit. Og
líka mundi hlutur sVeitanna mjög
fyrir borð borinn sökum þess, hve
erfitt er þar að sækja kjörfund
samanborið við kaupstaði.
Framsóknarmenn vilja hafakjör-
dæmi sem smæst og verður af-
leiðingin sú, að siunstaðar verða
400 kjósendur um einn þingmann,
en annarstaðar 2000 kjósendur.
í öðru lagi verður afleiðingin sú,
að lélegir menn eiga slfelt kost á
að stneygja sér inn I smáu kjör-
dætnunum og illa er fyrir því séð,
að þingiö verði skipað fjölbreytt-
um og tniklum starlskröftum. Það
gæti t. d. komið fyrir, að I sjálfri
löggjafarsamkotnunni yrði enginn
lögfræðingur. Þeint fækkaði t. d.
um helming við síðustu kosning-
ar, frá því setn var um þær næstu
á undan, eða úr 8 í 4, og tók
enginn eftir, fyr en kosning var
um garð gengin.
Rétta leiðin liggur milli þessara
öfgastefna og hefir Vesturland
áður bent á og fleiri athugulir
menn, að heppilegast mundi að
landið væri 6—8 kjördæmi með
hlutfallskosningu. í hverju þeirra.
Þá yrði auðveldast að sjá fyrir
öllu því, sem gæta ber: jafnrétti
milli kjósenda, jafnrétti milli flokka,
kunnleika á högum og þörfum
allra landshluta og mannvali á
löggjafarsamkomuna.
En utn það ættu menn að geta
orðið sammála, að ef breyta á
kjördæmaskipununni, fari best á
því að það yrði gert um leið og
stjórnarskránni er breytt.
Kenslubækur.
Framh.
Lítum nú á gildi þessara á-
stæðna. Hvílik fjarstæða það er,
að nokkur kenslubók geti bætt
upp lélegan kennara, er víst öll-
um ljóst; því auðvitað er það á-
valt kennarinn, sem bæta á upp
kenslubókina, hversu góð og ítar-
leg sem hún annars kann að vera.
Sá skóli, setn aðeins ltefir góðar
kenslubækur en autnlegau kenn-
ara, er ávalt og getur ekki verið
annan en aumlegur skóli. Já, hann
gctur meira að segja ekki verið
neinn skóli, heldur aðeins myrkt
hegningarhús fyrir börnin. — Skól-
inn er kennarinn. — Auk þess er
það óhjákvæmilegt, að ítarleg
kenslubók gerir fáfróðan kennara
að andlausum yfirheyrslusegg; en
þaðan af verra er það, að börnin
missa álit og virðingu fyrir slík-
um kennurum, og er hin ítarlega
kenslubók einmitt sök í því. Þann-
ig verður hún til þess, að kenn-
aranum nú er ókleift að hafa þá
þýðingu fyrir börnin, sem honum
þó hefði verið hægt, meðan hann
ennþá stóð órúinn trausti barn-
anna. Af þessu sést hvilfk hefnd-