Vesturland - 25.08.1927, Page 1

VESTURLAN D
Ritstjóri: Sigurður Krisi jánsson.
IV. árgangur.
ísafjörður, 25. ágúst 1927.
30. tölublað.
Stjórnarskrármálið.
í júlíliefti tímantsins Vaka ei
alllöng og talsvert eftirtektarverð
grein um stjórnarskrármálið, eítir
Ólaf Lárusson prófessor.
Vesturlaiui hafði, rétt áður en
ritið rneð grein pessari barst því,
flutt greinarkorn um stjórnarskrár-
máliö, og inundi þar hafa tarið
nánar úl i ýms atriði, ef það
hefði þá haft þessa grein fyrir
sér.
Prófessorinn tékur réttilega frarn,
eins og gert var í Vesturlandi, að
breytingar á stjórnarskránni séu
mjög merkilegur atburður í sjálfu
sér, og undrast þá þögn, sem um
þær varð um kosningarnar. Telur
og orsökina verið hafa aðra þá
ástæðu, sem tilfærð var í Vesturl.
seni sé þá, að breytingarnar hafi
ekki verið, eöa séu, mjög merki-
legar í augum þingmanna né
þjóðarinnar. Vitir hann og harð-
lega og verðuglega þá léttúð, að
hringla með stjórnarskrá ríkisins
að ástæðulitlu og með sýnilegri
léttúö og virðingarleysi.
Nú er ekki svo að skilja, aó
prófessorinn teiji ekki mikla þörf
á því, að breyta stjörnarskránni,
en hann sér bara ckki aðra þörf
á því en þá, að breyta beri ger-
samlega grundvelli stjórnarfarsins,
og fer uin það talsvert hörðum
orðum, að þingmenn ekki féllust
á að gera þetta. Ástæðuna til
þeirra breytinga sem gerðar voru
fjársparnaðinn telur hatm
einkis virði.
Hvor tveggja þessi ályktun pró-
fessorsins tnuri orka mikils tví-
mælis.
bað er víst engum vaía bund-
ið, að ef þingmenn hefðu hallast
að því, að gerbreyta stjórnar-
skránni og skerða að ntun eða
steypa þingræðinu, heföi dómur
almenttings um það orðið sá, að
það væri gert nokkuð að óathug-
uðu máli. Og ekki þarf að efa
það, að sú breyting hefði við
þingkosniugarnar síðustu fengið
dauðadónt.
bó íslenska þjóöin sé ekki mjög
þroskuð pólitískt, mundi lientii
visstileg haia ofboðið, ef slík gjör-
bylting hefði orðiö samþykt af lög-
gjafarþinginu, algerlega að óat-
huguðu ttiáli, því þær fáu og ó-
ljósu raddir, sem tiin það liafa
heyrst hér, aö þingræðið sé fúið
og óviðunanlegt fyrirkomulag,
hafa ekki enn náð tit eyrna al-
mennings. Hafa líka þann alkunna
galla, að meira ber á niðurrifs-
hæfilegleikanuni, en niætti og
skarpskygui til að byggja upp.
Það væri dálítið einkennilegt ef
vér isiendirigar, sent búið höfum
við þingræðið í nokkur fá ár,
yrðttin fljótari til og glcggri á aö
finna varaiilegtfraintíðarfyrirkoinu-
lag en þær þjóðir, sem við það
hafa búið húudruð ára, og vissu-
lega séð gatla þess á undan okk-
ur. Meö stjörnarlög ríkisins ber
ekki að fara eins og spilaborg,
sem biásin sé um af heilaspuna-
mönnum og bygð upp til reynslu
í þessu eða hinu formi.
Sannleikurinn er sá, aö bæði
þingmeim og kjósendur altnent
álíta að stjóruarlögum landsins
beri ekki að ltagga í höfuðatrið-
um, tiema menii hafi rnargrætt
og sannprófað i •. hugum sínutn
eftir bestu getu það fyrirkomulag,
settt við á að taka. En liitt er allur
þorri ntanna líka sammála imt, aö
á þeint miklu breytingatímum sem
gengu yfir landið á slríðsárunum,
hafí i inörgum stnærri atriðum
verið tekið upp það fyrirkomulag,
sem illa reynist á heilbrigðum tím-
um og breyta beri nú, þegar ó-
stöðugleik styrjaldartímanna et
að létta af. Undan farin þing hafa
verið gerðar tilraunir til þessa, en
samkomulagið hefir náð skamt og
urðu því breytingar þær, setn síð-
asta þing samþykti á stjórnar-
skránni, miklu ófullkomnari en
æskilegt hefði verið.
bað er rétt hjá próf. Ól. L. að
flestar brcytiiigarnar, sem boruar
voru fram, voru ællaðar lil fjár-
sparnaðar. En hilt er liiri niesta
Ijarstæöa, að þeíía sé líiilfjörlegt
atriði. Og algerlega er þaö rangt,
sem hann tnarg endurtckur, að
þessi fjársparnaður hafi verið á-
aúlaður 50 þús. kr. — þaö og
ekkert aitnað. — bessar 50 þús.
kr. i beinutn sparnaði var aðeins
áætlun eins matins, en allur þorri
mantta hefir gengið út frá mikltt
meiri óbeinum sparnaði og skal
nú að því vikið nánar.
Fyrir utan þann beina sparnað,
sem af því mátti leiða, að hafa
þinghald annað hvort ár, gera
margir sér vonir um miklu meiri
sparnað af því, að fjárlög eru ekki
satnin nema annað hvort ár. Mörg
þeirra útgjalda, sent ekki eru lög-
boðin og suitt óþörf, mundu við
þetta falla niður, eöa réttara sagt,
aldrei verða nefud.
bá hefir verið á það bent, og
er ómótmælanlegt, að ráðherra-
fjölgunin hafði í för með sér aukna-
fjáreyðslu miklu meiri en launin
þeirra. Og sumt af þeirri fjáreyðslu
er vissulega ekki þarfara eu svo,
að niðm mætti falla eða frestast.
Þessi eyðsla er svo til komin, að
þegar þrír eru ráðherrar og hver
vill vera sein mestur athafnamað-
ur í sínum verkahring, er .upp á
mörgu því fitjað, sem stórmikinn
kostnað ltefir i för með sér, en
ekki kaim. ske eftir því miklar
nytjar, en sent aldrei ltefði verið
til stoftiað, ef ráðherra hefði verið
einn, eða nteð ö. o. satni maður
ætti jafnan að gera tillögur til
kostnaðar af hendi stjórnarinuar,
IQ|
R E Y K 1 D
LONDON OPINLON
(A L I T i. IJ N D Ú N A ti O R G A R).
99 n Mildar, kaldar og vaföar.
Framleiðendur:
ARDATH TOBACCÖ COY. LONDON
-crori8:

l»eÍF Mseigéndup,
sem kyniiu aö vilja fá breyltri virðingtt til brunabóta á húsum sfnuin,
verða að láta endurvirða hús stn ekki síðar en um næstu tnánaðar-
mót, svo að beiðni um breytta vátryggingu komist til Erunabótafé-
lags íslands Reykjavík snemma í næsta mánuði. Eigendaskifti að hús-
utn ber að tilkynna umboðsrnanni og varðar sektum, ef slíkt er ekki
gert.
Umboðsmaður Brunabóta{élag« íslands ísafirði ll/s >927.
Slgurjén Jónsson.
og sá sem ber ábyrgð á fjárhag
ríkisins.
Þessi tvö atriði: fækkun fjárveit-
ingaþinga og fækkmt ráðberra
rnyndu að sönmi hafa í för með
sér talsveröan beinan sparnað, cn
þó langtum meiri óbeinan sparn-
að. Og þótt sumir menn séu eða
látist vcra svo tniklir fiugsjóna-
memi, að þeir skopisl að öllum
sparnáði, ætti þó að mega vætifa
þoss, að staðreyndirnar færu að
lækna tnenn smámsaman svo af
stríðsgróðavfmunni, að þcir sæju
l. d. þaö, að útgjaldaaúkning rík-
issjóðs á fám árum úr 3 4 rnilj-
ónum í 10—12 ntiljónir er ríkinu
ofvaxitt á óhagstæðum árum og j
gæti leitt til ríkisgjaldþrots, sem
tæplega er þó til að skopast aö.
Það sem prófessorinn og aðrir,
sem á móti eru tveggja ára fjár-
hagstímabili, færa fram sínu máli
til, styrktar er það, að elcki sé unt
: að’ gera fjárlög svo t lagi sé fyrir
lengra tímabil en eitt ár. Vittia
| þeir jafnan í striösárin til dæmis
um það, hve laiidsreikningurinn
hafi orðið fjarlægur áætluninni.
Þetta er nú raunar blekking, þvi
á styrjaldartímanum vat ekki tiiii
að gera rétta áætlun til eins mán-
aðar. En á heilbrigðum tímum
setn vænfa verður að framurtdatt
! séu, er litlu erfióara að gera fjár-
bagsáætluu til tvéggja ára ett eins
árs.
í raun og veru er það ekki held-
ttr svo liáskalegt, þó einhverju
' skákki í áætlun. Höfuðatriðið er
það, að tekjurnar sétt áætlaðar
varlega. Og betra er rattnar að
gjöldin sétt ekki áætluð mjög liált,
sist hærra en þarf, því há gjalda-
áætlun freistar til frekari eyðsltt.
Þingmönnum verðttr að skiljast
þaö tvent, að islenksa þjóðitt er
ekki rík og getur ekki Itegðað sér
eins og miljarðainæringur, og
Hér með tiikynnist vinum
og vandamöiinum, að kona
mfn Guðrúu Jónsdótlir and-
aðisl á Sjúkrahúsi ísafjarðar
13. þ. nt. Jarðarföriu fer fram
föstudaginn ‘26. þ. m. og
hefst með húskveðju að heitn-
ilinu Grund á ísafirði ki. 1.
e. h.
Sigurgeir Katarinusson.
eittnig liitt, að það er engin mink-
un aö því aö vera sparsamur, síst
fyrir þann sem fátækur er.
Ef saman væru dregnar þær
breyting'artillögur, setn fram hafa
kotnið frá einstökum íhaldsmönn-
um og Framsóknarmönnum, síð-
an sambandslögin voru sett, þá
eru þær ekkert lítilfjörfegar, þótt
ekki raski þær grundvallaratrið-
tttn stjórnarskrárinnar. Merkastar
þessara breytinga eru: fækkun
ráöherra, fját veitingaþing annað-
Itverl ár, afnám landkjörttu þing-
mannanna og þar með fækkun
þingrnanna. En þessu síðasta þurfti
auðvitað að fylgja ný kjördæma-
skiputt.
Tilgangttrinn með landkjörnu
þittgmönnuntim er góöur og skin-
satnlegur, en flestir ertt nú sam-
mála ttm það, að vonir tnanna
ttm þýðittgu þeirra fyrir þingið
hafi brugðist. En aftur telja margir
að þeir hæti ílokkunum að nokkru
tnisréffi það, sem óréttlát kjör-
dæmaskipun veldur. Þetta órétt-
mæti er niiklu eittfaldara og ör-
ttggara að bæta beint með breyt-
ingu kjördæmanna, eins og Vest-
ttrl. hefir áður bent á.
Sjálfsagt kemur það til tals á
uæsta þingi, hvort ekki beri að