Vesturland - 13.09.1933, Blaðsíða 1
VESTURLAND
X. árgangur.
Stjórnmál.
II.
Af öllum flokkum stjórnmála
eru fjármálin þýðingarmest.
Sökum þess, að þau taka til
allra þegnanna og athafna þeirra
fremur en nokkur önnur mál og
ekki síður hins, að með vaxandi
lýðræði hefir sú skoðun þróast,
að rikið eigi rétt til þess að seilast
svo djúpt i pyngju hvers einstakl-
ings, sem það sjálft ákveður.
Eins og það er skiiyrði fyrir vel-
sæld hvcrs einstaklings að hann
sé fjárhagslega sjálfstæður, er það
einnig skilyrði fyrir þjóðfélögin.
Bresti þetta notast ekki önnur
gæði. Hvaða þjóð eða einstakl-
ingur getur talist frjáls og óháð
athafna sinna, sem ber sifeldan
skuidaklafa um hálsinn eða fjötur
um fót sinn.
Þessara sanninda þarf íslenzka
þjóðin sérstaklega að vera minnug,
þvi undanfarin ár hefir verið ein
sú mesta samfelda árgæzka, sem
komið hefir hér á landi, en jafn-
hliða hefir skuldasöfnun rikisins
aukist svo gifurlega, að þess munu
fá eða engin dæmi annarstaðar i
heiminum, miðað við það hve lit-
ið þjóðin í heid sinni á af föstum
fjárstofni.
Er skuldasöfnun þessi þegar
orðin svo mikil, að þeir sem ráðin
höfðu og þar afleiðandi skilyrðin
til þess að hafa hemil á henni,
eru nú farnir að prédika réttilega
þá hættu, sem sjálfstæði þjóðar-
innar og allri velfarnan stafar af
skuldunutn, einkum skuldunum við
útlönd.
En blessaður vertu, segja sumir.
Það hefir verið svo mikið fram-
kvæmt og landið bætt og prýtt, að
skuldirnar eru eðlilegar.
Um þetta má segja, að vist er
niikið framkvæmt i þessu landi af
ríkinu og einstaklingum. En fæstar
af framkvæmdum þeim, sem ríkið
ísafjörður, 13. sept. 1933.
hefir notað þettaskuldaféeðalánsfé
til eru arðberandi, og jafnhliða þvi
sem svara þarf vöxtum af stofn-
kostnaði þeirra festist i flestum
þeirra nýtt fé til viðhalds og rekst-
urs þeirra.
Og eins og það er ánægjulegt
hverjum einstaklingi, að eiga vist-
lega og vel hýsta bústaði, kemur
sú ánægja að litlum notum, ef þeir
ettir skamman tlma eru tekr.ir á
einn eða annan hátt af þeim sem
taldist eigandi upp I skuldirnar.
Eins er þvl farið um sumar fram-
kvæmdir slðustu ára, sem ríkið
hefir látið vinna.
Og það má ekki Ioka augunum
fyrir þeirri staðreynd, að þrátt fyrir
það, að þjóðin hefir goldið í rikis-
sjóð um 14 milj. kr. árlega4sið-
ustu árin og alt lánsféð hefir rikis-
sjóður verið i stöðugri fjárþröng.
Hefir þetta rekið svo langt, að sið-
asta Alþingi varð að samþykkja
stórfelda reksturslánsheimild fyrir
ríkissjóð, sem óhjákvæmilega varð
að nota, svo að rikissjóður gæti
gert skil á umsömdum og ákveðn-
um greiðslum.
Og jafnskjótt og menn íhuga
fjármál islenzku þjóðarinnar hlýtur
sú spurning að vakna: Þolirþjóð-
in þær þungu álögur, sem nú hvíla
á henni, til lengdar?
Allir athugulir menn munu svara
þeirri spurningu neitandi. Enda
munu engin dæmi þekkjast til þess,
að jafn fámennur hópur og ís-
lendingar, 120 þúsundir að tölu,
og iíklega um helmingur verkfært
fólk, lyfti sllkum þunga nokkurs-
staðar i heiminum.
Að þetta hefir flotið til þessa
kemur af þvi, að við höfum miklu
stærri verzlunarveltu en nókkur
þjóð önnur, miðað við fólksfjölda,
en í gegn um hana eru nær því
allir skattarnir teknir.
En hin háa verzlunarvelta stafar
af óvenju mikilli auðlegð hafsins
umhverfis strendur landsins, sem
þjóðin má ekki gleyma að er mis-
19. töIublaO.
gjöful, þótt lánið hafi leikið við
okkur undanfarin ár með miklum
aflabrögðum.
Bn jafnvel þótt ekki sé hvatt til
sérstakrar aðgæzlu út af afla-
brögðunum og gert ráð fyrir aö
góðfiskið haldi áfram enn um stund,
er enn ein staðreynd, sem ekki
verður fram hjá komist, þegar ræða
er um fjárliagslega viðreisn rikis-
ins. Hún er sú, að atvinnuhættir
okkar islendinga eru fábreyttari
en annara þjóða. Búskapur rfkis-
sjóðs og einstaklinga grundvallast
svo að segja eingöngu á afkomu
útgerðarinnar. Með hinum mikla
afla, sem verið hefir undanfarin ár
og tiltölulega sæmilegu fiskverði
mætti því gera ráð fyrir, að út-
gerðin á undanförnum góðærum
hefði getað bætt hag sinn og gefið
sæmilegan arð.
En þeir, sem kunnugir eru, vita
að slíku er ekki að heilsa og valda
þvi meðal annars þau miklu skatt-
þyngsli sem á útgerðinni hvila og
stöðugt hafa vaxið slðustu árin.
í stað þess að útgerðin hafi
bætt hag sinn er það alkunnugt,
að t. d. togaraútgerðin hefir síðustu
árin tapað miklu fé og likt mun
vera um smærri útgerðina, þótt l
minni mæli sé.
Það er því fullvíst, að þessi að-
alatvinnuvegur okkat getur ekki
bætt á sig nýjum skattabyrðum og
þolir ekki þær skattabyrðar áfram,
sem nú hvila á honum.
Og aðrir atvinnuvegir, sem þyldu
auknar skattaálögur, eru ékki tii í
þessu landi.
Augu síðasta Alþingis opnuðust
svo fyrir þessu ástandi sjávarút-
vegsins, að samþykt var að skipa
mjlliþinganefnd til að rannsaka
ástand hans og horfur. Er þessa
mesta þörf. En enn er nefndin
óskipuð.
Hér hefir ástand útgerðarinnar
verið gert að umtaisefni sökum
þéss. að útgerðin er grundvöllur
þjóðarbúskaparins hjá okkur. Og