Vesturland - 17.07.1943, Síða 1

VESTURLAND
BLAÐ VESTFIRZKRA SJÁLFSTÆÐISMANNA
XX. árgangur.
ísafjörður, 17. júlí 1943.
21. tölublað.
Aukin samheldni
virðist vera að skapast um
S j álfstæðismálið. Auk þess
Stofnum íslenzkt lyðveldi [ Staksteinar.
eigi síðar en 17. júní 1944.
Kaflar úr ræðu Bjarna Bene-
diktssonar á landsfundi Sjálf-
stæðismanna á Þingvöllum.
Gremja Dana ástæðulaus.
Verið er að læða því út, að
Danir hafa fyllst gremju yfir
ráðagerðum íslendinga.
En hvaða ástæðu hafa Danir
til að láta sér gremjast í'yrir-
ætlanir Islendinga? Því hefur
Sigurður Eggerz svarað hezt
með ummælum í grein, sem
Vísir birti 29. marz 1941. Þar
segir svo:
„Því hefir verið haldið fram,
að með því að nota riftinguna,
sýndum vér Dönum óvenju lit-
inn drengskáp og bökuðum
þeim mikinn sársauka. Jeg
óska þess innilega, að Danir
fái aftur öll umráð yfir sinu
landi og meigi eiga það kvaða-
laust áfram. — Jeg óska þess
innilega, að Islendingar fái
full umráð yfir sínu landi og
megi eignast það kvaðalaust.
— En jeg get ekki óskað þess,
að Danir megi halda áfram
rétti þeim, sem þeir hafa yfir
lslandi. — En sársauki sá, sem
að þeim er kveðinp, ef vér rift-
um, er þá aðeins fyrir það, að
þeir missa rétt sinn yfir landi
voru, en vjer cignumst hann.
— Getur nokkur íslendingur
tekið þátt í þessum sársauka
Dana?“
Nú er ekki lengur rætt um að
rifta sambandslögunum fyrir
þann tíma, sem i þeim sjálfum
er tilskilinn. Ætlunin er þvert
á móti sú, að slíta sambandinu
nær hálfu ári siðar en
samkvæmt sambandslögunum
sjálfum er heimilt. Ástæðan
til hugsanlegrar gremju Dana
er því gersamlega brottu fallin,
enda er ljóst, að afstaða
Bandaríkjanna hlýtur að
byggjast á því, að slík gremja
sé með ölili ástæðulaus, ef l>eð-
ið er með fi'amkvæmd lýðveld-
isstofnunar þar lil eftir árslok
1943.
Um hvað er að semja?
Undanhaldsmennirnir ís-
lenzku segja eflaust, að' því
fari fjarri, að ímyndnð gremja
Dana spretti al' því að fyrir-
hugað er, að þeir missi sín
aldagömlu ráð yfir Islandi fyr-
ir fullt og allt, heldur konxi
hún ai' liinu, að elcki eigi að
tala við þá.
En um ’hvað á að tala við
Dani? Hver eru þau ákvæði
sambandslaganna, sem til
mála geti komið, að verði lát-
in halda gildi?
Konungdæmið? Islendingar
urðu að taka konungsvaldið
inn í landið á hættunnar stund.
Ekki vegna eigin óska, heldur
til þess neyddir af ofurþunga
atburðanna. Síðan hafa liðið
yfir landið hættusamari tímar
en nokkru sinni l’yrr. Við
kvöddum til okkar eigin þjóð-
höfðingja búsettan í landinu
sjálfu til að hjálpa til að ráða
fram úr vandanum. Kemur
nokkrum til hugai’, að Islend-
ingar reki liann af höndum sér
og semji um að fcla erlendum
manni i fjarlægu landi aftur
æðsta vald i málefnum ríkis-
ins?
Utaixrikismálin? Eru þeir
margir Islendingarnir, sem
vilja á ný fela Dönum með-
ferð utanrikismálanna, eftir
að við urðum óviðbúnir að
taka þau að öllu í okkar lieixd-
ur í miðju öiduróti styrjaldar-
innar?
Laxxdhelgisgæzlan ? Dreymir
nokkurn Islending um það, að
danski fáninn sjáist framar
við hún á þeim skipum, sem
eiga að gæta islenzkrar land-
helgi ?
Gagixkvæmur ríkisborgara-
réttur? Full víst er að íslend-
ingár semja ekki franxar um
það, að þrjátíu sinnum mann-
lleii’i þjóð lialS sama afnota-
rétt af landinu og Islendingar
sjálfir. llill liöfum við alltaf
lalið sjállsagl, og það lcggur
stjórnai’skrárnefixdin til, að
Danii’, senx dveljast hér mi
þegar, haldi að öllu jafnrétti
við Islendinga. Og dettur
nokkrum í hug, að Danir fari
ekki á sama veg nxeð Islend-
inga þá, sem nú dveljast í
Danmörku? Áreiðanlega ekki
þeim, sem rnest tala um nor-
rænai’ sambúðarvenjur. Hvað
er fjarlægara noi-rænuixx
drengskap en að hugsa sér, að
Islendingar í Danmörltu væru
látnir gjalda þess, að Islend-
iixgar á Islandi vildu að land
þcirra yrði sjálfstætt? Slikum
f j arstæðum er ckki eyðandi að
orðunx.
En er þá upptalið það efni
sambandslaganna, seixi hugs-
anlegl væri að tala um eða
semja, þegar er frá er talið
fyrirmælið um ævarandi hlut-
leysi Islands, sem áður er á
drepið og Dani varðar engu.
Hvert af þessum ákvæðum
kemur til mála, að Islending-
ar endurnýi í nokkurri mynd?
Og ef íuenn eru sammála um,
að það sé ekkert, um hvað á þá
að tala?
Norrænar sambúðarvenjur.
Jú, segja undanhaldsmenn-
irnir, að vísu getum við ekki
tilgreint neitt ákveðið atriði,
sem við þurfum að semja eða
tala um við Dani, en norræn-
unx sambúðarvenjum verðunx
við að fylgja.
En á hverju hvilir hin nor-
ræna samvinna? Á gagn-
kvæmri virðingu fyrir frelsi,
lýði’æði og memxingu hverrar
einstakrar Noi'ðurlandaþjóðai’.
Er þessi grundvöllur rofinn
með því, að Islendingar nxeð
alþjóðaratkvæði treysti menn-
ingu síxxa nxeð stofnun alfrjáls
lýðveldis? Nei, þvert á móti.
Samvinnan er gerð haldbetri
en nokkru sinni fyrr, horn-
steinar hennar fleiri og örugg-
ari en áður.
Á glundroðann í viðhorfi
þessara ríkja til heimsvið-
burðanna verður liinsvegar
ekki aukið frá ]xví, sem nú er.
Eða hvernig liafa, Norðurlönd
brugðist við atburðunx ófriðar-
iixs?
Noregur er cinn af öiulveg-
isþjóðununx i liði Bandamaixna
í lxai’áttu við Þjóðverja. Finn-
land er í bandalagi með Þjóð-
vei’junx. Island hefir falið
Bandixríkjunum hervarnir sín-
ar meðan á ófriðnum stend-
Fi’amliald á 3. síðu.
senx blöð Sj álfstæðisflokksins
liafa lýst eindregnu l'ylgi síxxu
við stefnu landsfundar flokks-
ins og tillögur milliþinganefnd-
arinnar, hafa nú blöð Franx-
sóknarflokksins og Sosialista-
flokksins lýst sig og flokka
sína eindregið fylgj andi því að
K’ðveldi verði stofnað á Is-
landi eigi síðar en 17. júni
1944. Þá hefur og nýlokið
kennaraþing, sem háð var í
Reykjavík, lýst því yfir að það
telji sjálfsagt að lýðveldi verði
stofnað hér eins l'ljótt og unnt
er. Þing Ungmennafélaga Is-
lands, sem háð var á Hvann-
eyri, hefur og samþykkt ein-
arða yfirlýsingu unx að lýð-
veldi verði stofnað eigi síðar
en 17. júní 1944.
Bæjarstjórn Seyðisfjarðar
hefur samþykkt í einu hljóði
tillögu unx að lýðveldisstofnun
fari fram á næsta ári.
Ber vissulega að fagna hin-
uixx vaxandi samhug hjá þjóð-
inni í þessunx efnum.
Mórauður sokkur.
En það eru samt ekki allir,
þótt undarlegt megi virðast,
sem fagna einhug þjóðarinnar
unx það, að stofna íslenzkt lýð-
veldi á næsta ári. Blað Alþýðu-
flokksins hér á Isafirði hefur
spýtt mórauðu undanfarnar
vikur af ólund yfir þeirri „óða-
gotsleið“ senx nú eigi að fara
í Sjálfstæðisnxálinu. Hvers
vegna er þessi mórauðasti
sokkur al öllunx mórauðum
sokkum ’svona sinnaður? Jú,
Það er vegna þess að við þurf-
um að ná tali af Dönum, segir
haixn, áður exx við franxkvænx-
unx það, senx Islendingar og
Danir sömdu unx fyrir 25 ár-
um. Piltarnir, senx prjóna nxó-
rauðasta sokkinn vilja biða
með lýðveldisstofnun fxar til í
styrj aldarlok, fyrst og fremst
til þess að geta „talað við
Dani“. -
Skrýtin aðferð.
Gerum okkur ljósl livað það
þýddi. Bjarni Bencdiktsson
bexidir á það í hinni afburða
glöggu ræðu sinni, sem kaflar
eru birlir úr hér í hlaðinu. Það
þýddi það, að þcgar samtals-
möguleikar hcfðu skapast við
Dani i styrjaldarlok, vrði hiiux
íslenzki ríkisstjóri að Ixröklast