Vesturland - 24.12.1949, Blaðsíða 12

12
VESTURLAND
ir segja, að menn gróðursetji ekki skóg
fyrir sjálfa sig og ekki fyrir börn sín,
heldur fyrir barnabörnin.
Við skulum athuga, að við erum nokk-
urn veginn fullvaxin um tvítugs aldur,
en barrtré ekki fyrr en þau eru 200 ára.
Grenitré geta orðið 600 ára, en fura 400
ára gömul.
Ég hefi i garðinum mínum lerkitré, sem
nú eru 15 ára. Þau eru 3—4 metrar á hæð
og bolirnir á við mannshandlegg að gild-
leika. Þessi stærð og aldur samsvarar
tveggja ára barni.
Barrtré vaxa mjög hægt fyrstu 10—15
árin. Tveggja ára grenitré er 1—2 cm á
hæð, en 5 ára tré 10—15 cm. og 10 ára
tré 50—100 cm., en þá hefur tréð fengið
svo öfluga laufsprota og rætur, að það
tekur úr því að vaxa nokkuð hratt.
Greni eða furutré getur náð 25—30 m.
hæð á 200—300 árum og rúmað 7—8 ten-
ingsmetra af nytjaviði auk greina og
toppstúfs, en þetta tré hefur ef til vill
ekki verið nema 50 cm., þegar jiað var
10 ára gamalt.
Það er margt, sem örðugleikum veldur,
j)egar gróðursetja skal tré í skóglausu
landi og eins, ])ó að vaxið sé smákjarri
svo sem er í Tungudal við Isafjörð. Sól-
arhitinn skrælþurrkar hliðina. Kræklótta
birkikj arrið, sem vex j)ar, veitir að vísu
gott skjól fyrir ungar barrplöntur, en það
cr of lágt til þess að halda raka í jarð-
veginum. Vaglaskógur, sem er 8—10 m.
hár, getur viðlialdið rakanum alll sum-
arið, en j)ar sem skóglaust er eða aðeins
smávaxið kjarr, verka sól og vindar svo
mjög á jarðveginn, að hann ofþomar
fljótt, j)ó að regndembur geri við og við.
Þetta veldur miklum erfiðleikum við ný-
ræktun skóga, j)angað til trén hafa náð
j)eim vexti, að j)au megna að varðveita
raka j arðvegarins.
Annað er j>að, sem torveldar "nýræktun
skóga. Það er ekki hægt að vita fyrir-
fram með vissu, hvaða trjátegundir hæfa
jarðveginum og öðrurn skilyrðum bezt.
Menn vita bara, að greni þarf góðan jarð-
veg, en furan vex bezt í grýttri og mag-
urri jörð, og lerkir á heima þar á milli.
Fljótlegasta aðferðin til að koma upp
skógi á skóglausu landi er því sú, að gróð-
ursetja, með hálfs metra millibilum í all-
ar áttir, sitka, rauðgreni, norska furu,
lerki, birki o. fl. hvað innan um annað.
Seinna eru lökustu trén höggvin upp og
plönturnar grisjaðar svo, að bilin verði
einn metri til allra hliða. Þetta er dýr að-
ferð, en má þó takast, þar sem um litla
bletti er að ræða, svo sem við sumarbú-
staðina í Tungudal.
Ef ungur maður gróðursetur þannig og
samkv. jieim leiðbeiningum, sem eftir
fara, getur hann á gamals aldri haft mik-
ið augnayndi af fallegum ungskógi af
blönduðum trjám.
Þar sem það er bæði örðugt og dýrt að
kaupa trjáplöntur, er bezt og skemmtileg-
ast að rækta þær sálfur. (Fræið fæst hjá
Skógræktarfélaginu).
Trégrind (rammi), 15—20 cm. há, er
lögð yfir sáningarbeðið og moldin sléttuð
vel, og síðan er fræinu sáð yfir. Þvínæst
skal dreifa sandhlandinni mold yfir fræ-
in, álílca jiykku lagi og svarar þreföldu
j)vermáli fræjanna. Þá er strengdur strigi
(hessían) yfir grindina til jiess að vemda
fræin fyrir sólarhita og j)urrki. Yfir vet-
urinn er bezt að breiða lirís yfir grindina
og utan með henni til skjóls gegn frosti.
I síikum kassa eða grind, sem er einn fer-
metri að flatarmáli, má ala upp jmsundir
barrplantna. Þarna skulu jiær standg í
tvö ár, en j>á eru j>ær teknar upp og
gróðursettar, annað hvort j>ar, sem þær
eiga að vera í framtiðinni, eða j>ær eru
gróðursettar í röðum í nýju beði, og þar
skulu j>ær standa í 2—3 ár, en j>á eru jiær
settar niður á varanlegum stað.
Þegar plönturnar eru fluttar úr fræbeð-
inu í annað beð, er hæfilegt, að j>að sé um
1 cm. á breidd. Við plöntunina er notuð
fjöl, 1 metri á lengd og 14—18 cm á
Fururót í Troms.
breidd. I annan jaðarinn á fjölinni eru
reknir naglar með 5 cm. millibilum, tveir
og tveir naglar saman með tveggja til
þriggja millímetra hilum. — Nú skal
leggja fjölina þvert yfir beðið, stíga með
öðrum fæti ofan á hana og stínga með
spaða lóðretta rennu meðfram fjölinni.
Dýpt rennunnar verður áð samsvara
lengd róta plantnanna. Því næst er fjölin
tekin upp og plöntur settar í öll litlu
naglabilin. Þá er fjölin lögð niður aftur á
sinn fyrri stað þannig, að rætur plantn-
anna hangi fram af lóðrétta bakka renn-
unnar. Síðan er moldinni sópað aftur of-
an í rennuna og þjappað saman. Svo er
fjölin tekin skáhallt upp og með varúð.
Standa j>á plönturnar eftir í þráðbeinni
röð með 5 cm. millibilum. Fjölin er nú
lögð niður á ný þannig, að naglarnir viti
að plönturöðinni, og ný renna er stungin
og Jiannig koll af kolli.
Meðan plönturnar standa i fræbeðinu
og gróðursetningarbeðinu, verður að líta
eftir jieim og hreinsa burt illgresi einu
sinni í viku. Verði illgresisplanta meira
en 5—6 cm. há, er ómögulegt að ná henni
upp án þess að trjáplöntur fylgi með. Ef
þessa er ekki gætt, er vonlaust um rækt-
un trjáplantna.
Til J>ess að hindra j>að, að klaki lyfti
plöntunum upp úr moldinni á veturna,
er gott að leggja 10—12 cm breiðar torfu-
ræmur milli raðanna og helzt að leggja
jiunnt lag af hrísi eða lyngi ofan á. Hrísið
og torfið skal taka burt þegar á vorin. I
staðinn fyrir torfurnar má nota trékubba,
ca 10X10 cm. eða samannegldar fjalir,
gamla girðingarstaura o. s. frv.
Gróðursetning trjáa.
Hér að framan hafa verið gefnar nokkr-
ar leiðbeiningar um sáningu fræja. Nú
' skal rætt lítið eitt um gróðursetningu
trjáa.
Algengasta aðferðin er sú, að grafa
hæfilega djúpa holu og halda siðan plönt-
dnni í miðri holunni á jafnmiklu dýpi, og
hún hafði áður staðið, J>ar sem hún óx,
sópa siðan moldinni ofan i holuna með
hinni hendinni og J)jappa henni að rótinni
eða rótunum, en gæta þess að láta ræt-
urnar liggja sem eðlilegast dreifðar í
’moldinni. Séu það stór tré, sem gróður-
setja skal, má ekki fylla holuna í einu
heldur láta í hana nokluirn slatta af
moldinni og hella síðan vatni yfir svo að
moldin sígi og falli sem bezt að rótunum.
Síðan er holan fyllt. Þessi aðferð á aðeins
við um ræktaða jörð. Sé um óræktaða
jörð að ræða, j>ar sem alls lconar jurta-
gróður vex, er bezt að rista grassvörðinn
ofan af á ferhyrndum bletti, 30—40 cm. á
hvern veg, stinga siðan upp moldina og
mylja og hlanda hana húsdýraáburði,
helzt gömlum. Svo skal setja niður kart-
öfur í j>essar holur í 2—3 fyrstu árin. Þá
er fengin ágæt gróðrarmold. Holur j)ess-
ar eða reitir eiga að vera með eins metra
millibilum á alla vegu. Þessi aðferð er
dýr, og er hún ]>ví varla nothæf, nema
þar sem um litlar spildur er að ræða.
Ef gróðursetja á tré á stórum svæðum,
er notaður til Jiess tréhæll, járnstöng eða
liaki. Hakann má gera úr stúf af gamalli
bílfjöður, 40—50 cm. löngum. Hann á að
vera flatur í annan endann, en oddmynd-
aður í hinn. Annars vegar á miðju haka-
blaðsins skal brasa tvær járnplötur með
nokkru millibili. Milli þeirra er hakaskaft
ið fellt, en í gegnum járnplöturnar og
skaftið kemur járnbolti með liolskrúfu á
öðrum endanum, svo að hægt sé að
skrúfa skaftið vel fast. Þetta verkfæri er
létt, en J)ó sterkt. Hér þarf hver planta,
eíns og áður er sagt, að hafa 1 ferm. til
umráða.
Með halcanum niá höggva grassvörðinn
af ferhyrndum reit, 25—32 cm á hvern
veg. — Þegar fura er gróðusett, verður að
höggva dálitla holu í miðjunni fyrir ról-
ina, því að fururætur vaxa djúpt niður,
og gæta verður þess, að rótaroddurinn
krypplist ekki. Síðan er moldinni þrýst
að rótinni allt í kring. Sé ]>að hinsvegar
greni, sem gróðursett er, verður að
höggva upp jarðveginn i öllum ferhyrn-
ingnum um 10 cm. niður, því að rætur
grenis dreifa sér mikið út til hliðanna. Sá,
sem gróðursetur, sópar nú lausu mold-
inni að sér með hægri hendi, en heldur á
plöntunni í vinstri hendi og hreiðir úr rót-
unum ofan á holubotninum. Síðan sópar
hann moldinni aftur ofan á ræturnar og
þjappar henni saman, en plöntunni held-
ur hann stöðugri á meðan með vinstri
hendi.
Þetta kann að virðast nokkuð umsvifa-
mikið, en er ]>ó í reyndinni eins fljótlegt
og að gróðursetja furu. Auðveldari að-
fcrð við gróðurselninguna er hægt að
nota, þegar gróðurinn, sem fyrir er, er