Vesturland - 27.02.1953, Qupperneq 2

2
VESTURLAND
Ritstjórar og ábyrgöarmenn:
Matthías Bjarnason og Sigurður Bjamason frá Vigur.
Skrifstofa Uppsölum, sími 193.
Afgreiðsla og auglýsingar: Engilbert Ingvarsson, Hafnar-
stræti 12 (Uppsalir). — Verð árgangsins krónur 20,00.
---------------------------------------—----------~i
Það verður að stððva fðlksstrauminn
úr bænum.
FLÓTTINN UR SLÉTTUHREPPI..
Allir hugsandi menn hér í bæ,
hvar í flokki sem þeir standa, hafa
miklar áhyggjur af því hve ör
fólksstraumurinn er úr bænum. Á
hverju ári fara margar fjölskyld-
ur, og oftast góðir skattþegnar, úr
bænum. Fólkið sem inn kemur er
að miklu leyti eldra fólk úr ná-
grenninu, með lítil efni, þegar und-
an er skilið þeir menn sem flutt
hafa inn í bæinn vegna atvinnu
sinnar á togurunum.
Á móti því verður ekki mælt
með rökum, að höfuðorsök fólks-
flóttans er óstöðug atvinna og
miklu hærri gjöld hér en annars
staðar á landinu.
í þessum efnum keyrði um þver-
bak á s.l. ári, þegar jafnað var nið-
ur útsvörum á Isafirði eftir hærri
útsvarsstiga en áður hefur verið
gert. En í staðinn fyrir að viður-
kenna þessa augljósu staðreynd og
reyna að lagfæra þessi mál með
samkomulagi allra flokka og
alls fólks sem bæinn byggir,
þá grípa þeir flokkar sem
fara með völdin, Alþýðuflokk-
urinn og kommúnistar til þeirra
heimskulegu aðferða, að þræta. Og
það fer líkt hjá þeim og svo mörg-
um ógæfusömum manninum, sem
ratar í þaö að fremja afbrot, að
þeir þræta fyrir verknaðinn og
reyna í lengstu lög að koina sök-
inni á aðra með því að benda á
þennan og hinn sem sökudólginn.
Forystumenn Alþýðuflokksins
héma segja nú: „Útsvörin í
Reykjavík eru hærri en á ísafirði.
Sjáið þið til í Reykjavík er útsvar
pr. íbúa kr. 1600 en hér á ísa-
firði er það um kr. 1000.“ Það er
ekki látið nægja að segja þessa
sögu hérna, heldur er hún einnig
send Alþýöublaðinu til birtingar
og þar japlar hinn „sannleikselsk-
andi“ flokksleiðtogi á þessari sögu.
Tilgangur hennar er sá, að leiða
athyglina frá útsvarsráninu á ísa-
firði og benda í stað þess á höfuð-
borgina. En það er ekki úr vegi að
athuga útsvarsálagninguna héma
á s.l. ári og gera samanburð
við Reykjavík. Og til fróð-
leiks og umhugsunar mætti lofa
Siglufirði að fljóta með, en það
bæjarfélag hefur átt við mesta
erfiðleika að stríða í fjár- og at-
vinnumálum á undanfömum árum.
Á 20 þús. kr. útsvarsskyldar
tekjur var álagt útsvar á Isafirði
kr. 2145,00, Reykjavík kr. 1670,00
og Siglufirði kr. 1860,00. A 30 þús.
kr. útsvarsskyidar tekjur var álagt
útsvar á Isafirði kr. 4455,00,
Reykjavík kr. 3225,00 og Siglu-
firði kr. 3870,00. A 40 þús. kr. út-
svarsskyldar tekjur var álagt út-
svar á lsafirði kr. 7145,00, Reykja-
vík kr. 5010,00 og Siglufirði kr.
6010,00.
Þessar tölur tala sínu máli. Þær
em staðreynd sem ekki er hægt að
hrekja. Og hvemig geta menn svo
leyft sér að láta að því liggja, að
útsvörin hér séu lægri en í Reykja-
vík. Hvaða máli skiptir það hvort
útsvar á íbúa á Isafirði er kr. 1000,
en i Reykjavík kr. 1600, ef þeir
hefðu t.d. 40 þús. kr. útsvarsskyld-
ar tekjur og greiddu hér á
Isafirði kr. 7145,00 í útsvar, þegar
maður í Reykjavík greiðir krónur
5010,00 í útsvar með nákvæmlega
sömu tekjur. Með öðrum orðum:
Á lsafirði var útsvarið meir en
40% hærra.
Nú kann einhver að spyrja:
„Hversvegna getur Siglufjörður
lagt útsvör á eftir lægri útsvars-
stiga en ísafjörður?" Því er til að
svara, að ráðamenn Siglufjarðar
þurftu sannarlega á meiru útsvars-
fé að halda, en þeir þoröu ekki að
hafa útsvarsstigan hærri af ótta
við það, að fólk sem gæti greitt út-
svörin, myndi flýja bæinn til ann-
arra þeirra staða sem biði því
tryggari og betri lífskjör. Ráða-
menn Siglufjarðark&upstaöar
skyldu líka þýðingu atvinnuveg-
anna með því að leggja á öll fram-
leiðslufyrirtæki hóflegt veltuút-
svar. Þar var lagt á frystihús 3
pro.mill veltuútsvar en hér á ísa-
firði 16,5 pro.mill., eða fimm og
hálft sinnum hærra.
Munurinn á þessum tveimur
bæjarfélögum í erfiðleikum og
þrengingum er gífurlegur. Ráða-
menn Siglufjarðar óttast fólks-
flóttann og skilja að ba>jarfélagið
verður að fóma og jaí'aframt að
létta sem mest á framleiðslufyrir-
tækjum til þess að veikja ekki trú
og áræðni þeirra manna sem vilja
og geta skapað fólkinu vinnu. En
ráðamenn Isafjarðar lílta öðrum
augum á þetta mál. Þeir einsetja
sér að pína sem mest út úr borgur-
unum og ganga svo merri fram-
byggðin er öll við sjávarsíðuna.
Líklega hvergi á landinu jafn stutt
að fara á gjöful fiskimið, sem nær
aldrei brugðust, áður en veiðar
með dragnót hófust. Fyrir röskum
áratug síðan voru í hreppnum þrjú
blómleg sjávarþorp. Studdist fólk-
ið' þama þá við nytjar af land-
búnaði og lifði góðu lífi.
Munu íbúar Sléttuhrepps þá
hafa verið rösklega 400 talsins.
Það mætti nú ætla, að ókunnug-
ir gætu ímyndað sér að fólkið hafi
flúið hreppinn sakir fátæktar. Svo
mun þó ekki. Fátækt fólk hefur
yfirleitt ekki ástæður til að yfir-
gefa hús sín og jarðir og skilja
eftir mannlaust til að grotna niður
fyrir tímans tönn. Það er vitað að
margt þeirra manna, sem flúið
hafa hreppinn voru efnalega vel
stæðir menn, já sumir jafnvel meir
en í meðallagi, enda hafa þeir hin-
ir sömu haft efni á að kaupa dýrar
húseignir annars staðar og jarðir
án þess að stofna til skulda svo
teljandi sé.
Um. það bil er síðustu íbúar
Sléttuhrepps voru að yfirgefa
hreppinn sinn á s.l. hausti, hitti ég
að máli reyndan og greindan mann
þaðan.
Ég spurði gamla manninn?
Hvað hefur nú eiginlega valdið
því að Sléttuhreppur hefur svo
skyndilega tæmst af fólki?
Það stóð ekki á svarinu.
„Ég held að ekkert hafi frekar
orðið til að fæla fólkið frá að vera
í hreppnum, en það öryggisleysi,
sem það átti við að búa hvað alla
heilsuvernd snerti eftir að hrepp-
urinn okkar varð læknislaus“.
Mér kom svarið ekkert á óvart.
Eins og öllum Norður-lsfirðing-
um er kunnugt um, hefur enginn
leiðslutækjum, iðnaðinum og vcrzl-
uninni í bænum að fólk er að bug-
ast. Framtak og áræðni einstak-
lingsins í þessu bæjarfélagi er fót-
um troðið af ofstækisfullum að-
dáendum eymdar og fátæktar.
Það verður ekki hægt að gera
ísafjörð að blómlegum athafnabæ
fyrr en slílcum mönnum hefur ver-
ið vikið til hliðar og menn sem
hafa þá hugsun að útrýma fátækt
og eymd hafa tekið ráðin í sínar
hendur.
Kratamir hafa prédikað eymd
og sult í áratugi. Þeir hafa sýnt
sig í því að vilja ekki annað. Þess-
vegna er sá flokkur dæmdur úr
leik.Fólkið hér vill ekki búa við
lakari kjör en annars staðar eru.
Því fylkir það sér nú undir merki
Sjálfstæðisflokksins.
Krataflokkurinn er steinrunnið
afturhald sem ekki skilur þarfir og
kröfur fólksins nú. Sjálfstæðis-
flokkurinn skilur tímanna rás,
þessvegna er hann að vaxa, fólkið
hefur öðlast trú á málstað hans.
Framhald af 1. síðu.
læknir verið þama um nokkurt
árabil. Fólkið því búið þar við
dæmafátt, ef ekki dæmalaust ör-
yggisleysi hvað alla heilsuvemd
snertir. Að vísu áttu Sléttuhrepps-
búar tilkall til læknishjálpar frá
ísafirði. Þeir sem- til þekkja vita
vel hvers virði sú hjálp er, eða
réttara sagt var.
Þeim, sem mestu hafa ráðið um
heilbrigðismálin í landi voru nú á
seinni árum stóð nokkum veginn
á sama um þetta ömurlega ástand
er þama átti sér stað í þessum
efnum.
Sjálfur landlæknirinn sagði að
þarna ætti helzt enginn læknir að
vera. Fólkið ætti að flytja burt úr
héraðinu þangað, sem betra væri
að lifa og auðveldara væri að ná
til læknis. Tilgangi hans er nú líka
náð, fólkið er allt flúið burjg, til
annarra staða, sem maður skyldi
nú ætla að því liöi betur.
Þessum skilningi átti fólkið að
mæta hjá Vilmundi Jónssyni, sem
þó aðstöðu sinnar vegna hefði get-
að gnúist á annan veg við óskum
og kröfum fólksins í þessum efn-
um, ef viljað hefði.
Það eru ekki mörg ár síðan að
ljósmóður, sem gegndi störfum í
Sléttuhreppi, var neitað um endur-
greiðslu á ferðakostnaði, er hún
varð að borga úr eigin vasa til
fylgdarmanns yfir torsótta leið á
bólusetningarferð um hreppinn.
Reikningur Ijósmóðurinnar var
sanngjarn í fi'emsta máta, milli
50—100 kr. Ég sel þetta ekki dýr-
ara en ég keypti það, en sagan var
mér sögð af einum þeirra lækna
er falin var heilsugæzla í Sléttu-
hreppi þá, er Hesteyrarhérað var
orðiÖ læknislaust. Ég efast ekki
um að sagan er sönn.
Hvað finnst svo mönnum um
annað eins tillitsleysi og spamað?
Ljósmóðurin lagði auðvitað nið-
ur störf þarna. Ég er því sammála,
að læknisleysið í Sléttuhreppi hafi
átt hvað drýgstan þáttinn í að
fólkið flutti þaðan á burt.
Annað, sem ég tel að mikinn
þátt hafi átt í fólksflóttanum voru
þær afleiðingar, sem veiðar með
dragnót á hinum fiskisælu miðum
á grunnsævi höfðu á afkomu smá-
útvegsmanna þar.
Ég get ekki stillt mig um að
rifja hér upp það sem Bjöm
Bjömsson, verkstjóri á ísafirði,
hefur sagt mér fyrir nokkru síðan.
Það var haustið 1939, að hann
var sendur norður á Fljótavík að
sækja 30 tonn af saltfiski til karl-
anna þar nyrðra. Var þetta ein af
hans mörgu ferðum á þeim árum
þar norður í Sléttuhrepp í sömu
erindum. Björn var að vanda
snemma dags á ferðinni, kominn á
víkina fyrir birtingu. Heimamenn
höfðu þá um nóttina lagt lóðir sín-
ar gmnnt á víkinni, því að afli
hafði verið ágætur dagana áður.