Uppeldi og menntun - 01.01.2007, Page 98

98
Vegna ólíkrar stöðu þeirra sem marka stefnu í skólastarfi og hinna sem vinna á
vettvangi skólanna er hætta á að sjónarmið yfirvalda annars vegar og kennara hins
vegar séu á skjön. Hættan er í raun af tvennum toga. Annars vegar sú að þau gildi sem
yfirvöld leggja til grundvallar skólastarfi fái ekki hljómgrunn meðal þeirra sem vinna
á vettvangi skólans og hins vegar að jafnvel þótt gildin fái hljómgrunn á vettvangi,
þá meini kringumstæður þar kennurum að hafa þau að leiðarljósi í starfi sínu.
Spurningin um grunngildi skólastarfs horfir svo enn öðruvísi við frá sjónarhóli
nemenda. Staða nemenda er að því leyti lík stöðu kennara að þeir eru á vettvangi
skólans, en hún er ólík þar sem gildismat þeirra og viðhorf eru beinlínis viðfangsefni
skólastarfsins. Í nýlegri grein Arthurs Morthens, Kristjáns K. Stefánssonar og Svan-
borgar R. Jónsdóttur, „Viðheldur aðalnámskrá grunnskóla félagslegum mismun?“, er því
lýst hvaða mynd Aðalnámskrá grunnskóla dregur upp af nemanda í grunnskóla:
Sú mynd sem dregin er upp af nemandanum í aðalnámskrá er af fullkomnum
afburða nemanda sem hefur góðan þroska á flestum sviðum og hefur góða
félagsfærni. Hann leggur rækt við menningu og listir og er góður í umgengni,
kurteis og leggur rækt við góðar og hollar lífsvenjur. Þetta er nemandi sem
stundar nám sitt af kostgæfni með framhalds skólamenntun að markmiði
(Arthur Morthens, Kristján Ketill Stefánsson og Svanborg R. Jónsdóttir, 2007,
bls. 10).
Það er raunar sláandi að í Aðalnámskrá grunnskóla er dregin upp mynd af nemendum
sem virðist einungis eiga við örlítið brot allra bestu nemendanna (þar sem mælikvarð-
inn á góðan nemanda er gefinn með markmiðum námskrárinnar). Þessi skekkta sýn á
nemendur er líkleg til að leiða til togstreitu á milli nemenda og skólakerfisins. Vand-
inn er í hnotskurn sá að annars vegar setja nemendur sér margvísleg markmið og hins
vegar setur aðalnámskráin þeim margvísleg markmið, og það er ekkert sem tryggir
að þessi tvenns konar markmiðasetning sé yfirleitt samrýmanleg. Og því óraunhæf-
ari sem sýn námskrárinnar á nemendur er, þeim mun ólíklegra er að þau markmið
sem hún setur skólastarfi samrýmist þeim markmiðum sem nemendur setja sér.1 Þetta
leiðir til þess að þau gildi sem skólastarfinu eru sett verða nemendum oft framandi.
Þessi ólíka markmiðasetning stafar að hluta til af því að fræðsluyfirvöld setja mark-
mið sem horfa til þess hvað nemendur eiga að verða á meðan markmið nemenda sjálfra
velta óhjákvæmi lega fyrst og fremst á því hvernig þeir eru. Það er svo verk kennarans
að tengja þetta tvennt saman.
Hvaðan koma grunngildin?
Ef við nálgumst spurninguna um grunngildin í skólastarfi með þessum hætti, þá verð-
um við að gefa upp á bátinn alla von um að finna einhlítt svar. Frá sjónarhorni fræðslu-
yfirvalda eru grunngildin ein, frá sjónarhorni kennara önnur og frá sjónarhorni nem-
V IÐHORF
1 Hvað það þýðir að markmið námskrár og markmið nemenda séu samrýmanleg er ekki augljóst.
Einföld hugmynd um samrýmanleika er að markmiðin séu þau sömu, þ.e. að ef markmiðin eru
samrýmanleg hafi nemendur sett sér sömu markmið og námskráin. Sú hugmynd er hins vegar allt
of þröng og horfir fram hjá hlutverki markmiða í leik og starfi.