Bjarmi - 01.12.2003, Page 19

heimti sóknargjöld fyrir trúfélög.
Meö hliðsjón af norrænni og evr-
ópskri hefö virðist þó fátt mæla
gegn því aö sú leið sem hér hefur
veriö farin veröi áfram notuö.
Þá benti kirkjumálaráðherra á
aö ýmis ákvæði um starfsmenn
þjóðkirkjunnar yröu felld úr lögum
þannig aö þeir teldust ekki til op-
inberra starfsmanna. Þjóökirkjan
mundi þess í stað setja reglur um
skipan og ráöningu biskupa,
presta og annarra starfsmanna.
Umræða í þessa veru hefur í raun
verið uppi í tengslum við endur-
skoöun á lögum um réttindi og
skyldur starfsmanna hins opin-
bera. Virðist koma fastlega til
greina aö líta á presta og biskupa
sem embættismenn kirkjunnar en
ekki ríkisins, burtséö frá því hvort
haldið veröi í þjóðkirkjufyrirkomu-
lagiö aö einhverju leyti eöa ekki.
Breyting af þessu tagi þyrfti ekki
aö ógna hagsmunum presta og
biskupa þarsem skilgreina mætti
stööu þeirra nákvæmlega meö
starfsreglum er kirkjuþing setti og
miöa þær aö mestu viö núverandi
skipan aö ööru leyti en því er
tengslin viö ríkisvaldið snertir.3
Auk þeirra laga sem kirkju-
málaráöherra telur að þurfi aö
fella úr gildi eöa endurskoöa á
róttækan hátt, komi til aöskilnaö-
ar ríkis og kirkju, nefna forsvars-
menn Siömenntar 125. gr. al-
mennra hegningarlaga nr.
19/1940 þar sem segir aö hver
sem opinberlega dregur dár aö
eða smánar trúarkenningar eöa
guðsdýrkun löglegs trúarbragöa-
félags sem er hér á landi skuli
sæta sektum eða jafnvel fangelsi.
Telja þeir að greinin geti „varla
samrýmst tjáningarfrelsi því er
skilgreint er í Stjórnarskrá íslands"
enda sé það „meðal mikilvægustu
réttinda manna aö geta tjáö sig
óhikað um samfélagið sem þeir
búa í".4 Hér skal tekið undir þá
skoöun að þaö sé á meðal mikil-
vægustu réttinda fólks aö geta
óhikaö tjáö sig um það samfélag
sem þaö býr í. Hinu skal hafnað
aö sú lágmarksviröing fyrir trúar-
skoöunum og trúariökun sem
lagagreinin gerir ráö fyrir skeröi
þann rétt eöa setji tjáningarfrelsi
manna almennt tilfinnanlegar
skorður. Þvert á móti má færa
fýrir því rök aö þaö geti vart talist
siðmenntuð afstaða aö áskilja sér
rétt til aö smána trúarskoðanir
samborgara sinna. Á hinn bóginn
ber aö sjálfsögöu mjög aö varast
aö túlka lagagreinina of víötækt
eöa þannig að hún komi i veg fyr-
ir málefnalega gagnrýni á kenn-
ingu, siði, starfshætti og stööu
trúfélaga. Þá viröist full ástæöa
til að huga aö refsiákvæöum i
þessu efni og færa þau til nútíma-
legra horfs. Skiptir þá raunar litlu
hver kirkjuskipan ríkisins er enda
tryggir ákvæöiö þjóökirkjunni ekki
meiri vernd en öðrum trúfélögum
í þessu efni.
Til viðbótar viö þau lög sem
hér hafa verið nefnd segir í svari
kirkjumálaráöherra aö „nánast all-
ar reglugeröir sem varöa kirkjuleg
málefni mundu taka breytingum í
samræmi viö þá grundvallarbreyt-
ingu sem að skilnaöurinn heföi í
för meö sér".5 Það er vissulega
rétt en á þaö má benda að eftir
gildistöku þjóökirkjulaganna nr.
78/1997 vék mikill fjöldi reglu-
geröa og jafnvel laga fyrir starfs-
reglum er kirkjuþing setur. Hér er
því um tiltölulega einfalt mál aö
ræöa sem væntanlega mundi I
sjálfu sér ekki breyta miklu um
núverandi starfshætti kirkjunnar.
Samningsbundin
tengsl ríkis og kirkju
í svari sínu til þingmannsins taldi
kirkjumálaráöherra einnig aö
breyta þyrfti samningum sem ríki
og þjóökirkja hafa gert sín á milli.
Taldi ráöherra að í því sambandi
skipti samningurfrá 1997 mestu
máli þar sem rikissjóður skuldbatt
sig til þess að greiða laun tiltekins
fjölda starfsmanna þjóökirkjunnar
um leiö og kirkjujarðir runnu til
ríkisins.6 Þaö sem máli skiptir er
aö þær greiðslur sem ríkiö gekkst
undir með samningnum frá 1997
verða ekki felldar niöur bótalaust
þar sem þær eru til komnar vegna
eignatilfærslu sem einkum átti sér
staö á fyrstu tveimur áratugum
20. aldar er rekstrargrundvelli
kirkjunnar var breytt, m.a. til að
koma kirkjueignum í hendur
sjálfseignarbænda.
Undir þessum lið benti kirkju-
málaráðherra loks á aö ríki og
þjóökirkja þyrftu aö semja um
vörslu ýmissa menningarverð-
mæta er mikla þýöingu hafa fyrir
íslenska menningu og þjóðkirkjan
hefur umsjón meö.7 Er þar átt viö
friðaðar kirkjubyggingar, kirkju-
gripi og skrúöa af ýmsu tagi sem
telja má til fornminja eöa hafa
varðveislugildi af öörum ástæö-
um. Loks má benda á aö margir
kirkjustaðir eru fornfrægir sögu-
staöirsem tryggja þarf viðeigandi
reisn jafnvel eftir að hlutverki
þeirra sem kirkjumiðstöðva í hér-
aði kann að vera lokið.8
Einstök verkefni
er ríkið kemur nú að
I svari kirkjumálaráöherra var bent
á aö viö aðskilnaði þyrfti e.t.v. að
endurskoða ákvæði er snúa að
guðfræðikennslu viö Háskóla ís-
lands.9 í þessu sambandi ber aö
gæta þess aö akademísk guöfræöi
er ekki stunduð í háskólum ein-
vöröungu sem prestsmenntun
heldur er hún mikilvægur þáttur í
þeirri alhliöa umfjöllun um mann-