Bjarmi - 01.12.2003, Qupperneq 20

legt atferli, samfélag og menn-
ingu sem þar fer fram bæði í
rannsóknum og kennslu. Guö-
fræðideildir starfa því víöa þar
sem lítil eöa engin formleg tengsl
teljast vera milli ríkis og kirkju.
Þetta atriði virðist því ekki þurfa
að koma til álita.
Þá nefndi kirkjumálaráðherra
að kirkjugarðar hafa verið reknir í
tengslum við þjóðkirkjuna og að
hugsanlega mætti rjúfa þau tengsl
og fela sveitarfélögum gerð og
Lokaorð
Aöskilnaöur ríkis og kirkju er flók-
iö mál. Áöur en til hans kemur
þarf aö huga aö öllum þáttum
núverandi tengsla ríkis og kirkju,
öllum atriöum sem lúta aö aö-
skilnaðinum sjálfum, sem og þeirri
skipan sem komiö verður á í kjöl-
far hans. í raun er álitamál hvort
aðskilnaður er brýnasta verkefniö
sem ríkisvaldið stendur frammi
fyrir á þessari stundu. Vegna sí-
fellt aukinnar fjölbreytni í trúar-
Kirkjur til sölu!
rekstur þeirra.10 Á sama hátt telja
samtökin Siðmennt eölilegt aö
grafreitir séu undir stjórn sveitar-
félaga en ekki eins ákveöins
trúsafnaöar.11 Undir þaö skal tekið
aö hér má haga rekstri meö ýmsu
móti. Þaö sem meira máli skiptir
þegar um trúfrelsi er aö tefla er
þó aö allir eigi kost á útfararsiö-
um sem samræmast tilfinningum
þeirra og sannfæringu. Þegar er
uppi viöleitni í þessa veru þar sem
mögulegt er aö hljóta gröf í
óvígðum reit í tengslum viö
kirkjugaröa, a.m.k. í Reykjavík.
Þróa þarf þann möguleika áfram.
Margir sem standa utan kirkju sjá
þó ekki annan kost en aö leita
þjónustu hennar viö útfarir. Sú
þjónusta ætti auðvitað ætíö aö
vera til reiðu. Eigi aö síöur þyrfti
einnig aö vera kostur á mótuöu
atferli fyrir borgaralegar útfarir og
viöeigandi vettvangur þar sem
þær geta farið fram meö reisn.12
Hér strandar þó ekki á þjóðkirkju-
skipaninni sem slíkri heldur eins-
leitni þjóöarinnar í trúarefnum og
ríkri trúarhefö á meðal hennar
langt fram á 20. öld. Breytt
rekstrarform kirkjugarða breytir
því sáralitlu um vanda þeirra sem
standa utan kirkju í þessu efni.
iökun landsmanna meö tilkomu
nýrra trúfélaga og auknum fjölda
fólks af öörum trúarbrögðum sem
sest hefur hér aö standa íslend-
ingar hins vegar frammi fyrir
sama verkefni og aörar Noröur-
landaþjóöir. Þ.e. aö marka stööu
meirihlutakirkna í löndunum, aö
gæta þess aö því banni viö mis-
munun (m.a. m.t.t. trúarbragða)
sem felst í jafnræöisreglum
stjórnarskráa þeirra allra sé fram-
fylgt, aö stuöla aö auknu jafnrétti
trú- og lifskoðunarfélaga og aö
skilgreina stööu trúariðkunarinnar
á hinu opinbera sviöi meö velferð
samfélagsheildarinnar og einstak-
linganna í huga. Takist vel til í
þeim efnum skipta formleg tengsl
meirihlutakirkjunnar viö ríkiö
minna máli.
Höfundur er prófessor í kirkjusögu viö
guöfræöideild Háskóla íslands
1 Sjá Hjalti Hugason, 2003. „Samband ríkis
og kirkju á íslandi. Aöskilnaöur eöa
áframhaldandi tengsl á nýrri öld." Kirkju-
ritiö 70. árg. 1. hefti júní 2003. Reykja-
vík, s. 42-58
2 Svar dóms- og kirkjumálaráöherra viö
fyrirspurn Þorgerðar K. Gunnarsdóttur
um aðskilnaö ríkis og þjóökirkju. 128.
löggjafarþing 2002-2003. Þskj. 356 -
m216. mál. http://www.althingi.is/al-
text/128/s/0356.html. Stefna Siðmenntar
í trúfrelsismálum. http://www.sid-
menntis/trufrelsi. Hér á eftir veröur ekki
vísaö frekar til þessara gagna nema þeg-
ar tekið er orörétt upp úr þeim.
3 í stefnumörkun samtakanna Siðmenntar í
trúfrelsismálum er aö finna eftirfarandi
athugasemd um þjónustu presta sem þó
lýtur ekki aö stööu þeirra heldur þeirri
þjónustu sem þeir veita: „Meölimir Þjóö-
kirkjunnar fá ókeypis sálgæslu á spítölum,
félagsheimilum og í kirkjum landsins. A
meöan kostar þaö mörg þúsund krónur
aö fara til sálfræðings. Aö vísu stendur
öllum þjónusta presta til boöa en aug-
Ijóslega hafa t.d. trúleysingar lítiö aö
gera meö aö leita huggunar hjá presti í
veikindum eöa á dánarbeði." Stefna Siö-
menntar í trúfrelsismálum.
http://www.sidmennt.is/trufrelsi. Hér er í
raun slegiö saman tveimur óskyldum
málum: andlegri og sálfræöilegri þjón-
ustu á sjúkrahúsum (og raunar öörum
stofnunum sem einstaklingar eru vistaðir
á í sumum tilvikum gegn vilja sínum t.d. í
fangelsum) og þeirri þjónustu sem stend-
ur öllum til boöa á vettvangi kirkjunnar.
Þaö er eitt af einkennum þjóökirkjufýrir-
komulagsins aö sálgæsla á hennar vegum
stendur öllum opin og er endurgjaldslaus,
óháö trúarafstööu eöa kirkjuaöild þeirra
sem hennar leita. Því veröur meö engu
móti litiö á slíkt sem mismunun af hálfu
kirkjunnar eöa hins opinbera þótt ein-
hverjir kunni aö telja sig hafa „lítiö meö
þaö aö gera" aö leita til hennar meö
vandamál sín og snúi sér annaö þar sem
sambærileg ráögjöf kostar fé. Enda gegnir
sama máli um fjölmarga félaga í þjóö-
kirkjunni sem fremur kjósa aö ræöa
vanda sinn viö lækni eöa sálfræðing en
prest. Ööru máli gegnir um þjónustu viö
þá sem dvelja á sjúkrahúsum eöa í fang-
elsum. Þeim veröur aö tryggja hliöstæða
umönnun hvort sem þeir tilheyra meiri-
hlutakirkju, minnihlutatrúfélagi eöa eru
trúlausir og standa utan trúfélaga. Þá
mætti hugsa sér aö skilgreind væri ein-
hver andleg og sálfræöileg umönnun sem
væri hlut af almennri grunnþjónustu er
öllum stæöi til boöa ókeypis eöa gegn
sambærilegu gjaldi og í heilbrigöisþjón-
ustu. Þetta atriöi tengist þó ekki þjóö-
kirkjuskipaninni eöa sambandi ríkis og
kirkju á neinn hátt.
4 Stefna Siömenntar í trúfrelsismálum.
http://www.sidmennt.is/trufrelsi.
5 Svar dóms- og kirkjumálaráðherra viö
fyrirspurn Þorgeröar K. Gunnarsdóttur
um aöskilnaö ríkis og þjóðkirkju. 128.
löggjafarþing 2002-2003. Þskj. 356 -
m216. mál. http://www.althingi.is/al-
text/128/s/0356.html.
6 Religionsfrihet og Religionspolitikk. Den
Norske Kirke, Kirke/stat-utvalget. Del-
rapport, april 2001. Bls. 45, (sjá og 44,
53). http://www.kirken.no/ kirke_stat/
Rapport /religlov.pdf.
7 Svar dóms- og kirkjumálaráðherra viö
fyrirspurn Þorgeröar K. Gunnarsdóttur
um aöskilnað ríkis og þjóökirkju. 128.
löggjafarþing 2002-2003. Þskj. 356 -
m216. mál. http://www.althingi.is/al-
text/128/s/0356.html
8 Hjalti Hugason: „Borg á Mýrum - Kirkju-
staöur í 1000 ár." Lesbók Mbl. 27/7 02.
Bls. 4-5.
9 Svar dóms- og kirkjumálaráöherra viö
fyrirspurn Þorgeröar K. Gunnarsdóttur
um aöskilnaö ríkis og þjóökirkju. 128.
löggjafarþing 2002-2003. Þskj. 356 -
m216. mál. http://www.althingi.is/al-
text/128/s/0356.html
10 Svar dóms- og kirkjumálaráöherra viö
fyrirspurn Þorgeröar K. Gunnarsdóttur
um aöskilnaö ríkis og þjóökirkju. 128.
löggjafarþing 2002-2003. Þskj. 356 -
m216. mál. http://www.althingi.is/al-
text/128/s/0356.html.
11 Stefna Siömenntar í trúfrelsismálum.
http://www.sidmennt.is/trufrelsi.
12 Sjá nmgr. 58.
20