Búnaðarrit - 01.01.1943, Blaðsíða 117
BÚ XAHARRIT
llö
sveitum kom hún töluvert á eftir. Man ég vel frá
æskudögimum hvernig umhorfs var um 1870—1880
i sveitinni. Torfbænuni, með lágu baðstofunni, með
litlu gluggunum á þakinu, með rúmunum samföstu
til beggja hliða, og með tveggja til þriggja álna bili á
milli, yfir þvert gólf, með lýsislampann hangandi ná-
kegt miðri baðstofunni. Þeir sem Ijósvant voru að
vinna, urðu að raða sér kringum lampann, aðrir urðu
að sitja í hálfdimmu á rúmuin sínum, við tóvinnu cða
citthvað annað. Það var löngum skemmlilegt og nota-
legt í gömlu baðstofunni, þar sem allt fólkið var
saman á kveldin, ungir og gamlir, iðulega allt að 20
manns. Hlustuðu á sögulestur eða kvæðaskap. En
frambærinn var ömurlegur og ekki mannabústaður
á veturna, og voru þó eldhúsin lökust. En þar þurfti
eldastúlkan eða húsmóðirin að dvelja löngum í kulda
og kófreik, og litlu hreinlæti lcomið fyrir við hlóðin.
Það hefur sagt mér gömul kona og húsmóðir, að sú
hafi orðið mest breyting á sínu lífi, er lnin fékk lítið
stóarhús, afþiljað í slað eldhússins gamla, þar sem
hún gat matreitt og íleira gert, við ylinn og hreinlætið.
Fyrir 1880 voru hér engir slcólar til, nema latínu-
skólinn —- nii Menntaskólinn — í Reykjavík, og fáir
harnaskólar í kaupstöðum. Tekjur og' gjöld ríkisins
voru þá l'á hundruð þús. kr„ náðu eigi 1 miljón fyrr
en uin aldamót, en viðlagasjóður var þá kominn yfir
1 milljón, og þótti mikið fé á þeim tima.
IV.
Harðindalcaflinn mikli, frá 1880 dró mjög úr fram-
sókn þjóðarinnar, eftir að við höfðum tekið fjármál-
in og fleira i okkar hendur 1874. Ef árferðið hefði
verið gott þar á eftir — eða eins og nú hefur verið
Icngi — hefði j)jóðin sótt fast fram, j)ó ömurleg kyrr-
staða ríkti j)á í okkar stjórnmálum, að mestu til alda-
móta. En jjjóðin var nú samt vel vöknuð. Verzlunin