Heilbrigðismál - 01.03.1961, Blaðsíða 2

muni tæplega rætast, þá varð þetta þó upp-
haf nýs tímabils í læknisfræðinni, tímabils
hinna sýklaskæðu efna.
Um 1950, eftir aðeins 10 ár, höfðu 10—12
ný sýklaskæð efni bætzt í hópinn, gegn nær
öllum hinum þekktu bakteríum og mÖrg-
um veirum.
Mátti segja, að þar væri komið álitlegt
vopnabúr í baráttuna við sjúkdóma manna
og dýra.
Penisillín var áfram bezta lyfið gegn
keðju og- klasasýklum, sem valda ígerðum,
bólgum, blóðeitrun og hefur nú leyst af
hólmi salvarsanið, sem bezta lyf við sára-
sótt.
Streptómýsín var bezta lyfið við berklum
o. fl. og klórómýsetín gegn taugaveiki og
blóðsótt.
Tetrasýklínlyfin voru ágæt við mörgum
lungna-, þvagfæra- og meltingarfærasjúk-
dómum.
Sýklarnir hefja gagnsókn
Þegar öll þessi ágætu lyf höfðu verið í
notkun um tíma, fór að bera á því, að áhrif
þeirra voru ekki eins gagnger og í fyrstu.
Og þar kom, að sumar sýklategundir, sem
áður stráféllu fyrir lyfjunum voru alveg
orðnar ónæmar, og jafnvel skæðari en áður.
Þessir sýklar höfðu búið sér til vamar-
hjúp, sem lyfin unnu alls ekki á.
Þetta var ekki ósvipað því, sem átti sér
stað í baráttunni við ýmiss meindýr. Sum-
ar flugna- og lúsategundir urðu ónæmar
fyrir skordýraeitri, sem í fyrstu hafði nærri
þurrkað út heilu stofnana.
Stundum tókst að finna ný sýklaskæð efni
þegar þau eldri urðu gagnslaus, eða gagns-
lítil.
En einn sérstæður stofn var liinn erfið-
asti viðfangs, og var þar um að ræða mjög
skæða graftrar- eða ígerðarsýkla (staphyloc-
occus aureus), og var hér hið alvarlegasta
mál á ferðinni. Sjúkrahúsin urðu einkum
9
fyrir barðinu á sýklum þessum. Sýklarnir
tóku sér bókstaflega bólfestu á sjálfum
sjúkraliúsunum og í starfsfólki þeirra, þar
sem þeir loddu við húð og föt og földust í
hálsi og neíi, og komust þaðan, að óútreikn-
anlegum leiðum, í sár uppskurðarsjúklinga
og háls og lungu viðkvæmra barna, þrátt
fyrir allar varúðarráðstafanir.
Margir, sem vit höfðu á, urðu nú alvar-
lega hræddir um, að þannig'ætti eftir að
fara um marga aðfa sýkla, ef ekki væri beitt
ýtrustu varúð í notkun liinna sýklaskæðu
efna, og þau alls ekki notuð í óhóli. Það
má t. d. teljast ábyrgðarlaust glapræði, að
ausa þessum sterku lyfjum í sjúklinga með
vægt kvef, eða annað því líkt, sem venju-
lega batnar af sjálfum sér á nokkrum dög-
um.
En aðeins gegn klasasýklunum skæðu,
stóðu menn alveg ráðalausir, þar til á síð-
astliðnu ári, að allt í einu rofaði til.
Það tókst reyndar á árinu 1960 að fram-
leiða nýtt efni, sem gat ráðið við hinar
sterku varnir klasasýklanna.
Þetta var að vísu ekki nýtt efni, heldur
hið gamla góða penisillín, að stofni til, að-
eins með smávægilegum breytingum á hlið-
arkeðjum, til að mæta varnarkerfi sýkl-
anna.
Það má rækta mismunandi penisillín
með því að fóðra myglusveppana
á mismunandi fóðri
Þessi uppgötvun átti eftir að hafa víð-
tækar afleiðingar.
Það var raunar vitað, að penisillín það,
sem Alexander Flemming uppgötvaði 1928,
var samsafn margra penisillíntegunda, eða
annarra skyldra efna, af framleiðslu penis-
illínsveppsins. Öll þessi efni eru byggð upp
úr samskonar kjörnum, en með óh'kum
hliðarkeðjum.
Við venjulega tilraunastofuræktun komu
FRÉTTABRÉF UM HEILBRIGÐISMÁL