Heilbrigðismál - 01.11.1961, Qupperneq 6
Geislun með þungum kjarnaögnum
Hinir takmörkuðu notkunarmöguleikar
rafeindageislanna, sem drepið var á, hafa
beint atliygli vísindamanna inn á brautir
annarra kjarnaagna.
í kjarnakljúf er hægt, með riðstraum og
kröftugu segulsviði að framkalla geysilegan
hraða jákvæðra vetnisagna, prótóna, í
kringlóttu lofttómu hylki. Prótónustraumn-
um er siðan hægt að þeyta eða þyrla út úr
hylkinu með þar til gerðum útbúnaði, þeg-
ar hámarks-hraða er náð. Prótónurnar eru
jákvæðar kjarnaagnir, og eru þær 1800 sinn-
um þyngri en hinar neikvæðu rafeindir,
sem áður hefur verið lýst. Þær geta borað
sér langt inn í hin þéttustu efni, þráðbeint
án þess að dreifa sér hið minnsta.
Þegar lifandi vefur er geislaður með prót-
ónum, byrja aðalgeislaáhrifin ekki fyrr en
komið er nokkuð djúpt í vefinn, og stafar
það af því, að þar verður þéttleiki, eða
fjöldi jónanna mestur, eða hundrað sinnum
meiri en við venjulega röntgengeislun.
Þessi aðferð er því tilvalin til djúpgeisl-
unar, og boðar raunar alveg óþekkta mögu-
leika á því sviði fræðilega séð, og er það í
fullu samræmi við árangur þeirra tilrauna,
sem þegar hafa verið gerðir í Svíþjóð með
þessa geisla. Enn er þó eftir að gera ýmsar
rannsóknir á geislunum, og því ekki hægt
að meta til fulls gildi þeirra fyrr en þær
niðurstöður liggja fyrir.
Geislavirk efni — ísótópur til
staðgeislunar
Flestir kannast við geislaeiginleika radi-
ums.
Nokkur millígrömm af radíum lokuð
inni í tvöföldu hylki úr gulli og platínu eru
notuð gegn þeim tegundum æxla, sem liægt
er að komast alveg að eða inn í. Radíum-
geislar út alfa-, beta- og gammageislum; að-
Æxli (shjöldung
hefur tekiÖ upp
geislavirkt joð, og
kemur mynd af
æxlinu fram á Ijós-
myndaplötu, sem
haldiÖ er að háls-
inum.
eins gammageislarnir komast í gegnum gull
og platínusíuna.
Geislaorka radíums helmingast á 1600
árum. Gammageislarnir hafa tæplega 1
MRV orku. Þessir gammageislar eru notað-
ir við æxli sem eru 2—3 sm á þykkt. Þeir
tapa orkunni mjög fljótt, á leið sinni í gegn-
um vefina, svo að heilbrigðir vefir í nálægð
æxlisins verða fyrir litlum áhrifum.
Á síðari árum hafa komið fram á sjónar-
sviðið fjölmörg geislavirk efni, sem eru
hentug til notkunar við eyðingu æxla.
Eitt þessara efna er tantal (Ta-181). Það
helmingast á 111 dögum.
Geislaorkan er 1,3 MRV. Tantal geislar
úr bæði beta- og gammageislum, en aðeins
gammageislarnir eru notaðir. Betageislarn-
ir eru síaðir frá með þunnri platínuplötu.
Geislarnir missa mjög fljótt orku sína við
að fara í gegnum vefina, og takmarkast því
áhrif þeirra við lítil svæði, og er það kostur
eftir atvikum eins og við radíumgeislun en
tantal hefur ýmsa kosti fram yfir radíum,
að talið er.
Geislavirkur fósfor (P-32) hefur geisla-
orkuna 1,7 MRV. Þar er um að ræða beta-
geisla, sem alveg missa orku sína við að
fara í gegnum nokkra mm þykkan vef. Þeir
hafa samt sitt sérstaka notkunarsvið, bæði
við þunnar ákomur eða æxli í húð, þar sem
FEÉTTABRÉF UM HEILBRIGÐISMÁL
6