Heilbrigðismál - 01.07.1969, Blaðsíða 13

FEDOR Mlchailowltth Dostojewsky er, ásamt
Puschkin, Gogol og Tolstoi, einn glæsilegasti per-
sónuleikinn í rússneskum bókmenntum. Skáldsögur
hans og smásögur hafa haft mikil og djúpstæð áhrif
meðal mikils hluta alls almennings. Verk hans
leggja að mörkum merkilegar rannsóknir á sálarlíf-
inu og leiða í ljós hin sjúklegustu og þjáningar-
fyllsm viðhorf hins mannlega sálarlífs. Einn gagn-
rýnandi hans, Lavin Janko, lýsir því yfir, að Dosto-
jewsky leitist við að skynja sjálft eðli lífsins og
kanna leyndardóma hins eðlilega um leið og hann
hrekur hið raunhæfa og heilbrigða út í hið sjúklega
og óhófskennda.
Það er ástæða til að álykta, að sjúkdómur hans
hafi þvingað hann til að skrifa og jafnframt verið
hinn illi andi, sem hann var ofsótmr af.
Rannsóknir á flogaveiki Dostojewskys gemr vís-
að veginn til skilnings á verkum hans, auk hins
læknisfræðilega áhuga, sem hann kann að vekja.
Dostojewsky fæddist 1821. Hann var sonur efn-
aðs læknis. Faðir hans hefur að öllum líkindum
verið drykkjusjúkur og þjáðst af krömpum. Orsakir
þeirra voru aldrei kunnar. Móðir skáldsins var af
bændaætmm. Þótt Dostojewsky væri viðkvæmur og
íhugull að eðlisfari, hóf hann verkfræðinám og
skaraði fram úr í háskólanum. Samskipti hans við
FRÉTTABRÉF UM HEILBRIGÐISMÁL
FEDOR
DOSTODEWSKY
nokkra rithöfunda í vinahópi hans í Sct. Pémrsborg
og góðar móttökur, sem skáldsaga hans, „Snautt
fólk", fékk, varð til þess, að hann breytti framtíðar-
áætlunum sínum og barðist fyrir að gera skáld-
sagnagerðina að ævistarfi sínu. En allar framtíðar-
vonir hans urðu að engu, þegar hann var allt í einu
fangelsaður að nótm til, 1849, a fhermönnum keis-
arans. Hann var ásakaður fyrir fjarstæðukenndar
hugsjónagrillur, sem á þeim tímum voru taldar upp-
reisnarandi.
Fangelsun hans og fangavist varð sársaukafyllsta
tímabil lífs hans. Honum var haldið í fangelsisklefa
í 4 mánuði, án þess að hann hefði hugmynd um
ástæðuna fyrir því. Loks komu réttarhöldin. Skáldið
var dæmt til dauða og það átti að skjóta hann á
Semenovskitorginu ásamt mtmgu og einum þján-
ingarbróður. Nokkrum sekúndum áður en aftakan
átti að fara fram, komu boð frá zarnum um, að hann
hefði náðað fangana, og að þeir ætm að flytjast til
Síberíu. í Síberíu var hann hafður í þrælkunarvinnu
um 4 ára skeið. Þar kynntist hann Maríu, fyrsm
konu sinni.
Tíu árum síðar, 1859, sneri hann afmr heim til
Hvíta-Rússlands og tók nú að skrifa á ný. 1864
missti hann konu sína og bróður sinn, Michail.
Það varð til þess að fullkomna ógæfu hans, að
hann lenti í þrotlausum fjárhagsörðugleikum og
allar tilraunir hans til að koma af stað bókmennta-
tímaritum misheppnuðust með öllu.
Hann leitaðist við að sigrast á þessum hörmung-
13