Heilbrigðismál - 01.04.1970, Blaðsíða 7

SETJUM svo, að þér væruð óvopnaður inn í
frumskógi í Austurlö.ndum. Villisvín með
stórar vígtennur, sem geta hæglega orðið
manni að bana, nálgast og ætlar að hefja árás.
Eina hælið, sem kemur til greina, er tré, en
neðstu greinar þess eru of hátt uppi, til þess að
hægt sé að ná upp í þær.
Einu sinni var maður í þessari erfiðu að-
stöðu. Ekkert nema kraftaverk gat bjargað
honum. Og kraftaverkið lét ekki á sér standa.
Kraftaverk flókinna keðjuverkana innra með
honum sjálfum. Um leið og hræðslan greip
hann skeði margt samtímis. Nýrnahettur hans
dældu adrenalíni úti í blóðið, en það er vaki
(hormón) með margvíslegum eiginleikum.
Lifrin sprautaði glykogeni (forstig blóðsykurs)
út í blóðrásina og glykogenið ummyndaðist í
blóðsykur. Andardrátturinn örvaðist og lagði
til aukið súrefni, er breytti blóðsykrinum í
orku. Hjarta mannsins sló með auknum hraða
og flýtti fyrir blóðstreyminu gegnum líkam-
ann og samtímis drógust húðæðarnar saman
og þannig fengu vöðvarnir meira blóð. Allt
þetta átti sameiginlega þátt í því, að maðurinn
var nú orðinn þrekmeiri og f jaðurmagnaðri en
áður hafði átt sér stað. Hann hljóp eins og
hann ætti lífið að leysa og hoppaði síðan upp,
náði taki á grein og þegar æðisgengið villi-
svínið kom að trénu var hann á öruggum stað.
Nokkrum klukkustundum síðar, þegar menn
komu aðvífandi og höfðu skotið svínið, reyndi
maðurinn hvað eftir annað að hoppa upp og
ná taki á sömu greininni, þá vantaði að
minnsta kosti 30-40 cm. upp á, að það tækist.
Kraftaverk innan líkamans eru ekki sjald-
gæf. Það má heita, að þau gerist á hverju
augnabliki okkur til verndar. Við tökum tæp-
ast eftir þeim og lítum að minnsta kosti ekki
FRÉTTABRÉF UM HEILBRIGÐISMÁL
Life and Health:
Kraftaverkin innra
með okkur
á þau sem kraftaverk. En þó má heita, að
hvert einasta þeirra sé ótrúlega flókið.
Hugsum aðeins út í, hvílíkt kraftaverk depl
augans er. Rykið, sem er allsstaðar, myndi
blinda okkur, ef augunum væri ekki deplað.
Smá rykkorn nálgast augað og þó að það sé
svo lítið, að eðlileg sjón verði þess ekki vör,
sendir nethimnan boð um það til taugamið-
stöðvar. Þaðan kemur samstundis skipun til
augnaloksins, sem færist þá niður ásamt augn-
hárunum, sem mynda örlítinn blæ, sem blæs
rykkorninu frá auganu um leið og það lokast.
Ef rykkornið kemst inn í augað, þrátt fyrir
allar varúðarráðstafanir, kemur næsta krafta-
verk til skjalanna. Tárakirtlarnir flæða út tár-
um og skola burt öllu því, sem ekki situr því
fastara. Lungun eiga einnig sín sérstöku vernd-
artæki, og hárin í nefinu, ásamt hinum slím-
kenndu slímhúðum, binda rykið á svipaðan
hátt og flugnapappír veiðir flugur. Oðru
hverju kemst þó eitthvað of langt inn og nið-
ur, þá þrýstir þindin upp á við að lungunum
og sendir dálitla vindgusu gegnum nefið. Við
hnerrum, og loftþrýstingurinn þeytir hinu ert-
andi efni út. Eitthvað líkt skeður, ef ryk eða
t. d. fiskbein er komið niður í hálsinn. Þá send-
ir hóstakast vindgusu út í gegnum munninn.
f maganum gerast einnig kraftaverk. Hafi eitt-
hvað verið drukkið eða borðað, sem ertir hin-
ar viðkvæmu slímhúðir hans, sendir hann
neyðarmerki til taugastöðvar. Samtímis slakn-
ar á þindinni og lungun fyllast, opið niður í
barkann lokast, neðra magaopið lokast skyndi-
lega um leið og hið efra opnast, þindin rykk-
7