Heilbrigðismál - 01.07.1970, Blaðsíða 16

blóðkorna streyma oft þangað, sem smitun á
sér stað. Aðrir þættir, sem fylgja bólgum, að-
stoða hvítu blóðkornin við starf þeirra. í
blóðvökvanum er kemískt efni, sem nefnist
fibrinogen og stendur fyrir storknun blóðsins.
Það myndar í skyndi þéttriðið eyjanet, ásamt
öðrum efnum í blóðvökvanum og hvítum
blóðkornum, og myndar þannig slíður eða
hylki utan um orustuvöllinn, lokar sýklana
inni og smitið er orðið staðbundið. Kýli og
graftarsullir eru góð dæmi þess hvernig um-
lukningin ver aðra hluta líkamans fyrir sýkla-
innrásum. Jafnvel þó sýklar séu þannig orðn-
ir inniluktir í hylki í líkamanum, eru varnar-
öfl alls staðar sett af stað til að berjast gegn
þeim. Sum kemísku efnin, sem leysast úr læð-
ingi meðan á orustunni stendur, fara út í
blóðrásina og senda viðvaranir út um allan
líkamann, þangað sem hvítu blóðkornin hafa
aðsetur sitt. Innan fárra mínútna flæða millj-
ónir þeirra út í blóðrásina til viðbótar þeim
sem fyrir voru, en hún flytur þau út í alla
vefi líkamans. Meðan þetta gerist er bein-
mergurinn einnig örvaður og hann eykur
nýmyndun hvítra blóðkorna í stórum stíl og
hrúgar upp nýjum varabirgðum. Sumir sýklar
eru búnir fráskotshimnu, sem hrindir hvíta
blóðkorninu frá þeim og sumir geta drepið
blóðkornin, sem hafa gleypt þá. Jafnvel í
dauðanum halda hvítu blóðkornin áfram að
mynda efni, sem eru hættuleg sýklum. Ef
hvítu blóðkornin megna ekki að hreinsa full-
komlega til á orustusvæðinu, koma önnur
hvít blóðkorn og stærri til hjálpar, sem kall-
ast hákfrumur. Þau gleypa ekki einungis sýkl-
ana heldur einnig hvítu blóðkornin, sem hýsa
þá. Þegar 'hvítt blóðkorn eða hákfruma hefur
gleypt sýkil, er honum venjulega dauðinn vís,
en þó ekki alltaf. Sumir sýklar geta lifað tím-
um saman innan í hvítri frumu, sem hefur
gleypt þá. Fruma getur jafnvel lengt líf sýk-
ils, sem hún hýsir með því að verja hann fyrir
sótteyðandi áhrifum blóðsins og fyrir lyfjum,
sem læknirinn kann að gefa til að eyða smit-
inu.
Líkaminn þarf að finna leiðir til að hafa
vald á sýklunum, sem hafa verið gleyptir, og
öðrum aðskotaefnum. Það er séð fyrir því á
þann hátt, að fráræsluleiðir mynda net um
líkamann allan og kallast sogæðakerfi. Hvít
blóðkorn, hákfrumur og það sem hefur ráðizt
inn í líkamann, fer inn í sogæðarnar og flytzt
með þeim tii sogæðaeitlanna eða kirtlanna,
sem komið er fyrir á hernaðarlega mikilvæg-
um stöðum um allan líkamann. Hver eitill er
sía, sem heldur eftir sýklum og öðrum smá-
ögnum. Sogæðavökvinn rennur gegnum einn
eitilinn af öðrum þar til hann fer loks í gegn-
um hálseitlana og síðan opnast sogæðafljótið
út í blóðrásina á hálsinum og sameinast blóð-
inu. Þegar að því kemur hafa yfirleitt allir
sýklar verið síaðir burtu og haldið eftir af
sogæðaeitlunum. Eftir veikindi lifa sýklarnir,
sem ollu þeim, stundum dögum og jafnvel
vikum saman í sogæðaeitlunum. Eitlarnir á
hálsinum eru lokastöðvarnar, sem hindra að
sýklarnir komist út í blóðrásina og skýringin
á því hvað oft þeir haldast þrútnir og við-
kvæmir lengi eftir að sjúkdómnum lýkur, er,
að sýklarnir halda þar enn lífi þó önnur sjúk-
dómseinkenni séu horfin með öllu. Jafnvel
þótt nokkrir sýklar komist í gegnum varnirn-
ar út í blóðstrauminn, koma nýjar varnir til
skjalanna. Beinmergurinn, lifrin, miltað og
nokkur önnur minni líffæri hafa yfir að ráða
ógrynni af hákfrumum, sem sía innrásarsýkl-
ana út úr blóðinu á sama hátt og sogæðaeitl-
arnir sía sogæðavökvann.
Aðgerðir mótefnanna.
Hvernig geta hvít blóðkorn og hákfrumur
gert greinarmun á innrásarsýklum, ásamt
ögnum, sem komast inn í blóðrásina og frum-
um eða eindum líkamans sjálfs? Líkaminn
16
FRÉTTABRÉF UM HEILBRIGÐISMÁL