Heilbrigðismál - 01.09.1970, Blaðsíða 14

(Úr alfræðibók um nútíma læknisfræði):
LOST
Fyrsta aðstoð við sjúkling í losti.
Gerið þetta:
Kallið á lcekni.
Leggið sjúklinginn á bakið með höfuðið
aðeins lægra en fœturna. Gangið úr skugga
um hvort sjúklingurinn andar. Geri hann það
ekki, á að þrýsta tungunni og kjálkanum
fram. Hreinsið munninn af öllu sem kann að
vera uppi í honum og sama gildir um kokið.
Hefjið lífgunaraðgerðir ef sjúklingurinn and-
ar ekki og þá fyrst og fremst með blástursað-
ferð. Stöðvið blœðingar með því að þrýsta á
sárið eða búa um það. Haldið sjúklingnum
þœgilega heitum en forðist ofhitun. Reyrið
ekki útlim til að stöðva blæðingu nema í ýtr-
ustu neyð. Forðizt einnig að hreyfa sjúkling-
inn ef grunur er um alvarleg meiðsli, jafnvel
þó hann liggi hœrra með höfuðið en fæturna.
Látið aldrei lyf eða næringu upp í meðvitund-
arlausan sjúkling.
Lost er blóðrásaruppgjöf, sem getur hindr-
að alla starfsemi líkamans. Stundum er talað
um blóðrásarlost. Það myndast þegar blóð-
rásin megnar ekki að flytja nægilegt blóð til
vefjanna. Lost er hættulegt ástand, sem get-
ur leitt til dauða, sé það mjög svæsið.
Nafnið lost getur stundum verið dálítið
villandi, vegna þess að það er notað til að
tákna alls konar ástand, sem ekkert kemur
blóðrásinni við. Fólk talar um taugalost. Það
er talað um að hermenn fái sprengjulost, sér-
14
staka tegund taugaáfalls, sem ekki stendur í
neinu sambandi við blóðþrýstinginn.
Talað er um að fólk fái raflost þegar það
verður fyrir rafstraumi og missir meðvitund
vegna þess, og talað er um að gefa raflost við
sérstökum tegundum geðsjúkdóma. Þá veld-
ur rafstraumurinn skammvinnu meðvitund-
arleysi, en engri blóðrásaruppgjöf. Fólk með
sykursýki fær stundum insulinlost, vegna of
stórra skammta af lyfinu. Stundum er slag
kallað lost. Ekkert af þessu hefur þó bein
áhrif á blóðrásina, á þann hátt, sem lýst er í
þessari grein.
Gangur blóðrásarlostsins.
Höfuðatriði blóðrásarlostsins skiljast bezt
með því að hugsa sér blóðrásarkerfið sem
fjórþætta vélasamstæðu, er myndast af hjart-
anu (dælunni), margbrotnu kerfi þenjanlegra
leiðsla (æðunum), vökva á stöðugri hringrás
(blóðinu) og fíngerðum stjórntækjum, eða
rafmagnsheila (taugakerfinu), sem stjórnar
vökvarennsli og þrýstingi. Vídd æðanna er
stjórnað af ósjálfráða taugakerfinu og veld-
ur því, að æðarnar ýmist víkka út eða dragast
saman. Hraða og krafti hjartsláttarins er einn-
ig stjórnað af taugakerfinu, það hefur einnig
áhrif á blóðþrýstinginn.
Þeir meginþættir, sem stjórna blóðþrýst-
ingnum í líkamanum, eru: Dælukerfi hjart-
ans, sem verður að halda ákveðnum samdrátt-
arhraða, hafa nægilegt magn af blóði til að
fylla æðakerfið, og þar við bætist stjórn á
FRÉTTABRÉF UM HEILBRIGBISMÁL