Heilbrigðismál - 01.09.1981, Blaðsíða 21

Um spánsku vcikina
og svínainf lúensuveiru
í haust kom út á vegum Rann-
sóknastofu í veirufrœði og land-
lœknisembœttisins fylgirit við Heil-
brigðisskýrslur (1981 nr. 4) um
„Rannsóknir á mótefnum gegn in-
flúensuveirum á íslandi 1976 með
sérstöku tilliti til svínainflúensu. “
Höfundar eru Bjarni A. Agnarsson,
Karl G. Kristinsson og Sigurður
Thorlacius, en formála ritar Mar-
grét Guðnadóttir. Við fengum leyfi
til að birta hér stuttan útdrátt úr
textanum, einkum að því er varðar
spánsku veikina og tengsl hetmar við
svinainflúensu. —jr.
Spánska veikin svokallaða, sem
geisaði í heiminum á árunum 1918
og 1919, var inflúensufaraldur. Á
þeim árum var ekki til sú tækni sem
er nauðsynleg til að einangra veirur
og segja til um gerð þeirra. Árið
1931 tókst fyrst að einangra inflú-
ensuveiru sem olli inflúensu í svín-
um og var því nefnd svínainflú-
ensuveira. Tveimur árum seinna
tókst svo að einangra fyrstu
mannainflúensuveiruna. Þegar til
hafði orðið tækni til að mæla in-
flúensumótefni í blóði, kom í ljós
að fólk það sem hafði lent í spánsku
veikinni á sínum tíma hafði mark-
vert hærri mótefni gegn svínain-
flúensuveiru en aðrir. Var því
ályktað að sú veira, eða mjög lík
veira, hefði valdið spánsku veik-
inni.
Á íslandi kom spánska veikin
yfir landið í þremur bylgjum, eins
og víðast hvar annars staðar. Fyrsta
aldan kom í júní 1918 og barst með
skipum frá Englandi og Dan-
mörku. Kom hún fyrst til Reykja-
víkur, en barst þaðan út um sveitir.
í skýrslum er veikinnar getið á
Eyrarbakka, í Mýrdal og á Síðu,
einnig á Skipaskaga og í Stykkis-
hólmi.
Önnur bylgjan, hin eiginlega
spánska veiki, barst til Reykjavíkur
og Hafnarfjarðar seinni hluta
október 1918 frá Danmörku, Eng-
landi og Bandaríkjunum. Barst hún
síðan út um landið en gekk yfir á
þremur mánuðum. Veikin barst til
16 eða 17 læknishéraða sunnan- og
vestanlands. Strangri sóttvörn var
komið á og voru m. a. hafðir verðir
á Holtavörðuheiði og við Jökulsá á
Sólheimasandi. Tókst á þennan
hátt að verja Norður- og Austur-
land. Öll læknishéruð austan og
norðan við svæðið frá Rangárhér-
aði til Hesteyrarlæknishéraðs
sluppu við veikina og einnig nokk-
ur héruð á Vesturlandi. Veikin
stakk sér niður í Miðfjarðarlæknis-
hérað, en fljótlega tókst að ein-
angra sjúklingana. Veikin var mjög
mannskæð, sérstaklega í þéttbýli.
Skráðir sjúklingar voru 6914 og
dánir 459 eða 10.1%o af mannfjöld-
anunt i sýktu héruðunum. Mest var
tíðnin hjá fólki á besta aldri. í
Reykjavík dóu um 16 manns af
Upphaf greinar í Morgunblaðinu 17.
nóvemher 1918 um „spansku pest-
ina“ en hlé hafði þá orðið á útgáfu
blaðsins í tíu daga vegna inflúens-
unnar.
Sóttin mikla
-..-
Átifl, scm nú er að llða, tnon
leofú i minnum haft, sem ir friðar
ins. Óskin, sem allar þjððir heims-
ins hafa horið fyrir trjójti, hefir
genftið eftir. Sverðin ero sllðtuð i
▼igvelli Evrópo.
Hver l'.cíði splð (ívi, að SÍO mikil
tlðimli gerðist hér i meðal vor, að
menn mintus: naumast i topn:-
hléið, byitingona þýzko og laod-
flótta þess þjóðhðfðinftja, sein mest
hefir verlð um ra-tt slðosto irin,
þeirra vegna? Hver hefði spið þvi,
að svo viðbnrðarfkir dagar biðn vor,
að vér gleyj’dum Kðtlu, spúandi
eldi og eimyrjn vfir nllæcar sveitir ?
Nú nefnir enginn Reykvlkingor
Kðtlo, fremor en hún hefði aldrei
vetið tiU Og engir finar svifu að
húp i þriðjodaginn var, tii þess að
fagna friðnnm. 1 stað þess drúpto
Önar i miðri stðng, sem sýnilegt
tikn dtepsóttarinnar, sem danðinn
hefir fengiö að vopni, i okkar af-
skekta landi
Utan út heimi hafa borist öðro
favoro siðan i somar fregnir af in-
flúenzunni, sem geisað hefir viðs-
vegar nm Evrópu, og nú opp i slð-
kastið einnig vestan hafs. Eu það
virðist svo, sem að menn hafi eigi
ilióð' veikina jafnskreða og raun er
i orðin. Inflúenzan, sem menn hafa
itt að venjast siðustn irin, hefir
verið mjög meinlans, og fólk hefir
talið hana lltið verri en slaemt kvef.
Og það virðist mega xtla, að Ixknar
vorir sumir hafi eigi ilitið, að v:rn-
leg bxtta gxti stafað aí henni, þvi
að annats mxtti það heita ófyrir-
gefanlegt skeytingarleysi að bafa eigi
betri viðhúnað nndir komn hennar
hingtð, en gert var, eða gtra eigi
rúðstafanir til sð tefja svo fyrir
veikinni, sð mikiU meiri hlnti bxjar-
búa sýktist ekki samdmis, og vand-
rseðin þsr a1 leiðandi yrði óviðrúfttn-
leg-
A miðvikudaginn annan en var
má telja að þriðjnngnr bxjarbúa bafi
verið orðinn veikor. En nxsto dag
ana breiddist veikin svo mjög út,
nft nm slðosto helgi mun ýkjolaost
megs tdja, að txpor þriðjongor
bxjubúa hafi verið 1 uppréttom
fótom. Þá dsgana var þvi llkast
sem alt llf vreri að fjara út I bxn-
um. Cftturnar voru að kalla mitti
aoðar af fólki, og etlð voru þið
sömo andlitin sem siust, flest eldra
fólk. 1 byrjun þessarar viko fóru
fóru aö sjist ný andlit, sjúklingar,
scm gengnir voru úr greipum sótt-
arinnir. En um sama leyti (ór hinn
hryggilegi fðrunaotur Inftúenzonnar,
longnabólgan, að fxrast i aokana,
og með henni fjftlgaði mannsliton-
um.
Fréttabrétum HEILBRIGOISMÁL 3/1981 21