Heilbrigðismál - 01.06.1984, Blaðsíða 27

„Það íylgir því ábyrgð að lifa“
Kaflar úr giein sem Hulda Á. Stefánsdóttir
skrifaði fyrir rúmu ári og birtist í Morgunblaðinu
Það fer ekki hjá því að mörgu
skýtur upp í hugann þegar legið er
á sjúkrahúsi, og kvalirnar verða
ekki allsráðandi. Það er oft lær-
dómsríkt að vera með veiku fólki,
kynnast viðbrögðum þess gagn-
vart lífinu og margvíslegum
veikindum.
Mér varð hugsað til bernsku
minnar og æskuára, þegar ég
heyrði fólkið segja frá skæðum
farsóttum, sem fóru um landið,
hve fólkið var ráðþrota, því
hvergi var hjálpar að leita. Mikill
er nú munurinn.
Öllum er kunnugt um, að
krabbinn er erfiður sjúkdómur,
mikið vonleysi og þjáningar fylgja
honum. Fram að þessu hefur það
þýtt allt að því sama og dauða-
dómur, þegar kveðið var upp úr
um það að menn hefðu krabba. 1
tugi ára hafa iæknar og vísinda-
menn leitað orsaka þessa
geigvænlega sjúkdóms, og ráða til
að lækna hann. Fólk verður að
hlusta þegar nýjungar berast um
það, hvað valdi sjúkdóminum og
taka það til greina, sem lærðir
menn og góðviljaðir segja. Það er
of seint að byrgja brunninn, þegar
barnið er dottið ofan í hann.
Fyrir allmörgum árum hafa vís-
indin leitt í Ijós að reykingar og
óhóf á mörgum sviðum svo sem í
óhollu mataræði, neyslu áfengra
drykkja, að ég nú ekki tuli um
eitur- eða deyfilyfin valdi oft á
tíðum krabba. Því miður hlustar
fólk ekki á slíkt, ef það brýtur í
bága við lífsvenjur þess og langan-
ir. Menn halda áfram sínum lífs-
venjum, púa, þamba og þefa,
enda þótt þeir viti, að slíkt býður
hættunni heim.
Sé vandað um við fólk, einkum
það yngra, er því venjulega svar-
að til: „Ég á mig sjálf (eða sjálfur)
og ræð hvað ég geri“.
En það er bara mesti misskiln-
ingur, lífið er ekki svona einfalt,
við eigum okkur ekki sjálf. Það
fylgir því ábyrgð að lifa, segir
skáldið, og það er sannleikur, sem
ekki verður umflúinn. Öll erum
við hlekkir í sömu keðju. Við
erum hvort öðru háð og höfum
skyldur, ekki eingöngu gagnvart
okkur sjálfum og næsta umhverfi,
við höfum skyldur við land okkar
og þjóð. Það er hægt að tala borg-
inmannlega meðan allt leikur í
lyndi, en óðar og vanda ber að
höndum og hallar undan fæti, er
kallað á aðstoð, og ætlast til þess
að hún sé veitt. Það er svo furðu-
legt hve margir lítilsvirða lífið og
Hulda Á. Stefánsdóttir, sem nú
er 87 ára, var húsfreyja á Þing-
eyrum í Austur-Húnavatnssýslu
í áratugi, lengi forstöðukona
Kvennaskólans á Blönduósi og
um skeið forstöðukona Hús-
mæðraskóla Reykjavikur.
skyldurnar við það. Loka beinlín-
is augunum fyrir dásemdum þess.
í stað þess virðist fjöldinn allur á
flótta frá lífinu. Birtist þessi flótti í
mörgum myndum, svo sem í of-
nautn víns og tóbaks, að ég nú
ekki tali um öll vímulyfin og alls
konar óhóf í lifnaðarháttum. Það
er engu líkara en menn sækist eft-
ir að gleyma stað og stund,
gleyma að þeir eða þær eru lifandi
ábyrgar manneskjur, sem fórna
með þessum hætti ekki eingöngu
eigin lífi heldur ótal margra ann-
arra og valda þjóðarböli.
Víst má deyða fólk, sagði 5 ára
drengur, sem hafði lært þann boð-
skap af sjónvarpinu. Er þetta ekki
hræðilegt. Sjálfsagt segið þið, sem
lesið þessar línur: Sú er af gamla
skólanum. Já, sem betur fer. í
gamla skólanum var okkur börn-
unum kennt m.a. að virða lífið.
Ég er oft að velta því fyrir mér,
hvernig standi á því, að við Is-
lendingar erum svo vansælir og
vanþakklátir, því nú finnst ástæða
til að þakka svo ótal margt.
Fólk, sem þess þarfnast, fær að
liggja á sjúkrahúsum svo vikum
og jafnvel mánuðum skiptir og
njóta fullkomnustu þjónustu,
meira að segja án endurgjalds.
Finnst ykkur þetta ekki stórkost-
legt, rennur ykkur ekki til rifja
vanþakklæti okkar, og hvað við
rækjum illa skyldurnar við þjóð-
ina okkar sem veitir okkur öll
þessi hlunnindi? Ber okkur ekki
að sýna þakklæti, þó ekki væri
með öðru rnóti, en varðveita
heilsu okkar í lengstu lög, fyrst og
fremst sjálfra okkar vegna og svo
þjóðarinnar, sem daglega leggur
fram stórfé til heilbrigðisþjón-
ustu. Mönnum vill gleymast að
það varðar þjóðarhag að lifa
heilbrigðu lífi og stuðla þannig að
bættu heilsufari.
HEILBRIGDISMÁL 211984 27