Heilbrigðismál - 01.06.1984, Blaðsíða 30

fylgja leiðbeiningunum þurfa vafa-
laust að breyta lifnaðarháttum sín-
um. Það er sjaldnast átakalaust, svo
spurningin er hvort viðkomandi er
tilbúinn að leggja sig fram.
Af hvezju viltu grennast?
Algengustu ástæðurnar eru líklega
tvær. í fyrsta lagi álíta flestir að séu
þeir grennri þá aukist aðdráttarafl
þeirra og þeir falli betur inn í hóp-
inn. í öðru lagi hefur fólk áhyggjur
af heilsu sinni, því offita hefur vissu-
lega slæm áhrif á heilsufarið.
Varðandi fyrri ástæðuna, þá er
sjálfsagt að hugleiða að ef ykkur
finnst þið útundan eða lítt eftirsótt
þá er ekki víst að offita sé eina skýr-
ingin þar á. Kannski á framkoma
ykkar einhvern þátt í því. Þó að það
geti gert ykkur auðveldara fyrir að
umgangast aðra þá er ekki víst að
megrun opni ykkur allar dyr. Reynið
að gera ykkur raunsæjar hugmyndir
um hvernig líf ykkar gæti orðið eftir
að þið hafið grennst.
Er hættulegt
að vera of feitur?
Þegar rætt er um áhættu sem fylgir
t.d. í kjölfar offitu, þá er auðvitað
aðeins hægt að miða við rannsóknir
á hópum fólks. Slíkar rannsóknir
sýna nokkuð glögglega hver tilhneig-
ingin er varðandi ákveðna sjúk-
dóma, en þær segja eðlilega ekki til
um það hvað getur komið fyrir
ákveðinn einstakling. Þannig getur
verið að sumir lifi lengi og við góða
heilsu þrátt fyrir offitu, og ef til vill
þekkið þið slík dæmi. En rannsóknir
sýna að það eru býsna margir sjúk-
dómar sem sækja að þeim offeitu,
svo offitan býður vafalaust hættunni
heim.
Líftryggingafélög hafa eðlilega
mikinn áhuga á upplýsingum um lífs-
líkur manna. Rannsóknir á þeirra
vegum hafa sýnt að sá sem er orðinn
offitu að bráð fyrir 35 ára aldur er
mun líklegri til að deyja fyrir aldur
fram en sá sem er í hæfilegum hold-
um. Þessi áhrif eru einnig til staðar
hjá eldra fólki. Svo virðist sem offita
sé alltaf heldur hættulegri fyrir karl-
menn en konur.
Og svo eru það sjúkdómarnir.
Hár blóðþrýstingur og kransæða-
sjúkdómar eru líklegri til að hrjá of-
fitufólk en aðra. Þessir sjúkdómar
geta leitt til blóðtappa og hjarta-
áfalla.
Þeir sem eru of feitir eiga sykur-
sýki og sjúkdóma í gallblöðru frem-
ur á hættu en aðrir. Þunginn mæðir
auðvitað mjög á líkamanum og sjúk-
dómar í liðum gera gjarnan vart við
sig, t.d. gigt í hnjám og mjöðmum.
Eitthvað verður undan að láta.
Gjarnan er mælt með hæfilegri lík-
amlegri áreynslu og gott er að hreyfa
sig, t.d. að ganga. Hreyfing er erfið
fyrir þá offeitu. Hreyfingarleysið
dregur úr möguleikum þeirra til að
efla sál og líkama og gerir þeim enn
hættara en ella. Þá dregur úr þoli
fólks bæði í starfi og leik. Við
skyndilega áreynslu stendur offeitt
fólk fljótt á öndinni og því líður illa.
Hreyfingarleysi og offita gerir fólk
einnig svifaseint og það á þá erfiðara
með að forða sér frá hættu, t.d. á
götu úti.
Af hvezju fitna sumir
en aðrix ekki?
Það eru vísast margir sem spyrja
bæði sjálfa sig og aðra þessarar
spurningar og sennilega oft í dapur-
legum tón. Einhverjum detta í hug
efnaskiptasjúkdómar, sem í daglegu
tali kallast röng efnaskipti. Efna-
skiptasjúkdómar geta vissulega vald-
ið offitu, en þeir eru fremur sjald-
gæfir miðað við fjölda þeirra sem
eru of feitir. Þessir sjúkdómar eru
því yfirleitt alls engin skýring á of-
fitu. Hins vegar er sjálfsagt að ganga
úr skugga um þetta og fara í læknis-
rannsókn áður en farið er í megrun
þar sem stefnt er að því að léttast um
meira en 20% af líkamsþyngd.
Svarið við spurningunni hér að
ofan er ekki einhlítt, það geta verið
fleiri en ein skýring þar á. En einu
nafni getum við nefnt svarið slæmar
matarvenjur, þ.e. óheppilegur mat-
ur og óheppileg umgengni við mat.
Hér á eftir er þetta skýrt nánar.
Mataræði. Líkaminn breytir
matnum sem við borðum í brenn-
sluefni svo líkamsstarfsemin haldist
gangandi og við getum unnið. Lík-
aminn gengur fyrir mat, rétt eins og
bíll gengur fyrir bensíni. Ef við borð-
um álíka mikið og líkaminn þarf til
vinnu sinnar, þá eyðist eldsneytið.
En ef við borðum meira en líkaminn
þarf, þá breytist afgangs eldsneytið í
fitu, sem safnast fyrir. Þessu er
svona haganlega komið fyrir hjá
náttúrunni, því hugmyndin er að
þegar lítið er af mat, eldsneyti, þá
getur líkaminn breytt fitunni í elds-
neyti og starfað þannig um tíma, þó
við borðum lítið um stund. En þó að
náttúran hygðist sjá vel fyrir okkur á
þennan hátt, við ótrygg lífskjör, þá
gerir þetta nútímafólki erfitt fyrir.
Við gnægð matar gengur aldrei á
umframfituna svo hún bara safnast
fyrir. Og þó það reynist mörgum
erfitt þá megum við ekki borða
meira en við þurfum.
Auk þess að borða hæfilega mik-
Líkaminn gengur fyrir mat rétt
eins og bíll gengnr fyrir bensíni.
30 HEILBRIGÐISMAL 2/1984