Heilbrigðismál - 01.12.1984, Blaðsíða 6

Obeinar reykingar
Flestir reykja með einhverjum hætti
en margir án þess að vilja það
Grein eftir Sigurð Árnason
Hin nýju lög um tóbaksvarnir hafa
valdið svolitlum úlfaþyt meðal
reykingamanna, sem telja á rétt sinn
gengið. Þessi lög miða þó fyrst og
fremst að því að atferli reykinga-
manna geri sem minnstan skaða
þeim sem ekki reykja. Þess vegna er
ekki um að ræða að réttur sé
skertur, heldur er verið að reyna að
koma í veg fyrir að reykingamenn
valdi öðrum heilsutjóni.
Komið hefur í Ijós á síðustu árum
að reykingamenn geta með atferli
sínu valdið sjúkdómum í öðrum, í
fóstrum í móðurkviði, í börnum sín-
um og öðrum þeim sem umgangast
þá mest.
I þessari grein verður drepið á
helstu niðurstöður læknisfræðilegra
rannsókna, sem styðja ofangreinda
fullyrðingu.
Hva6 eru óbeinai reykiiigar?
Óbeinar reykingar eiga sér stað
þegar einstaklingur, sem ekki reykir
andar að sér reyk frá brennandi tó-
baki innandyra, og einnig þegar fóst-
ur fær í sig eiturefni tóbaks gegnum
blóðrás reykjandi móður.
Tóbaksmengun í umhverfi má
skipta í tvo þætti, í meginreyk og
hliðarreyk.
Meginreykur er fráblástur reyk-
ingafólksins. Sá hluti reykjarins hef-
ur sogast í gegnum sígarettuna, píp-
una eða vindilinn og eftir það ef til
vill í gegnum síu áður en hann fer í
gegnum öndundarfærin og niður í
lungun. Þar „hreinsast" reykurinn
jafnframt, tjaran situr eftir, svo og
ýmsar agnir, og reyknum er síðan
blásið út í andrúmsloftið.
Hliðarreykurinn kemur frá endan-
um á logandi sígarettu eða öðru tó-
baki og fer þaðan beint út í and- |
rúmsloftið. Meginreykur og hliðar- |
reykur eru mismunandi samsettir. J
Um 85% af reyknum í umhverfinu |
er úr hliðarreyknum. Þess ber þó að £
gæta að hann þynnist meira en hinn
og þeim mun meira sem reykt er í
stærra herbergi og loftræsting er
betri.
Sá, sem reykir ekki hefur að öðru
jöfnu allt að 1% af kolsýrlingi íblóð-
inu. Reykingamenn hafa um 5% af
kolsýrlingi í blóði sínu og þeir sem
verða fyrir óbeinum reykingum allt
að 3%. Sýnt hefur verið fram á að
fólk sem reykir ekki og vinnur t.d. á
veitingahúsum, á börum eða í flug-
vélum, þar sem reykt er, hefur miklu
meira en eðlilegt má teljast af kol-
sýringi, nikótíni og niðurbrotsefnum
þess í blóði og þvagi. Einnig hafa
fóstur, börn og makar þeirra sem
reykja meiri þéttni af þessum efnum
í blóðinu, og auk þess hefur verið
sýnt fram á þíósýanat (SCN-) í blóði
þeirra. Vitað er að kolsýrlingur í
blóði dregur úr getu blóðsins til að
flytja súrefni og nikótín veldur sam-
drætti í æðum, en deilt er um hvaða
þættir það eru í tóbaksreyknum sem
valda sjúkdómum hjá þeim sem
reykja óbeint.
Reykingar á meðgöngu
Reykingar mæðra hafa margvísleg
áhrif á fóstur í móðurkviði. Börnin
eru léttari við fæðingu og munar
250—350 grömmum. Súrefnisþrýst-
ingur er lœgri í fóstrum reykjandi
mæðra. Sýnt hefur verið fram á nik-
ótín í blóði þessara barna. Þetta í
sameiningu, þ.e. nikótínið og lækk-
un á súrefnisþrýstingi, er talin
skýring á því af hverju þessum kon-
um er hættara en öðrum við fylgju-
losi, enda er minna blóðflæði í fylgju
og fóstri. Hætta á andvana fæðingu
eða andláti á fyrstu viku er meiri en
ella. Tíðni fósturláta er atikin. Til
eru nokkrar rannsóknir, sem benda
til að vanskapanir séu tíðari hjá
börnum reykjandi mæðra og einnig
að börn þeirra hafi aukna tíðni
illkynja sjúkdóma. Þessar tvær síð-
ustu ábendingar hafa ekki enn verið
staðfestar.
Bráð áhrif óbeinna reykinga
Um 70% þeirra sem verða fyrir
reyk frá öðrum kvarta um ertingu í
6 HEILBRJGÐISMÁL 4/1984