Heilbrigðismál - 01.12.1984, Blaðsíða 12

Er varasamt að vinna við tölvur?
Grein eftir Guðmund I. Eyjólfsson
Tölvunotkun fer dagvaxandi og
eru tölvur nú notaðar á fjölmörgum
vinnustöðum, jafnvel svo tugum
skiptir á hverjum stað. Tölvur eru
meira að segja komnar inn á mörg
heimili á íslandi. Notað er lyklaborð
til að mata tölvur, en þær tjá sig
gegnum tölvuskjái. Vaxandi fjöldi
fólks vinnur við tölvur og mun sá
hópur fara stækkandi á næstu árum.
Sá kvittur hefur komið upp að vinna
við tölvur geti reynst hættuleg heilsu
manna og að tölvuskjáir gefi frá sér
geisla sem séu varasamir. Það er því
tímabært að kanna hvað hæft er í
þessum staðhæfingum, en umræða
um þessi mál er orðin mikil erlendis,
einkum í Bandaríkjunum. Hér á eft-
ir verður stuðst við mörg atriði sem
fram komu við athugun sem þing-
nefnd bandarísku fulltrúadeildarinn-
ar gerði árið 1981 (1), en einnig má
vísa til bæklings, sem IBM gaf út
nýlega (2) þar sem áhrif tölvuskjáa á
heilsufar manna eru ýtarlega rakin
og getið helstu rannsókna sem gerð-
ar hafa verið á þessu vandamáli.
Ekki leikur nokkur vafi á því að
vinna við tölvur reynir mikið á augu
og stoðkerfi líkamans. Einnig getur
vinna af þessu tagi verið streitu-
aukandi, en augnsjúkdómar, stoð-
kerfasjúkdómar og streita eru þó vel
þekktir atvinnusjúkdómar við margs
konar vinnu, enda hefur umræðan
lítt snúist um þessa sjúkdóma. Aðal-
umræðan hefur snúist um það, hvort
hættuleg geislun stafaði frá tölvu-
skjám og ylli fósturláti hjá mörgum
konum sem vinna við tölvur, þær
fæði óeðlilega oft vansköpuð börn
og að starblinda komi hjá þeim sem
vinna lengi við skjái. Reynt verður
að gera þessum atriðum skil hér á
eftir.
Geislun frá tölvuskjám
Þar sem geislun hefur verið kennt
um sjúkdóma svo sem starblindu,
fósturlát og vansköpun barna hafa
verið gerðar athuganir á geislun frá
tölvuskjám af mörgum aðilum. Þetta
eru bandarískar stofnanir sem hafa
eftirlit með fæðu, lyfjum og atvinnu-
öryggi og eru þekktar fyrir varfærni í
fullyrðingum (FDA, OSHA, NI-
OSH) svo og Alþjóða heilbrigðis-
stofnunin (WHO) (3,4).
Athuganir beindust aðallega að
tvenns konar geislum, röntgengeisl-
um (jónandi geislum) og lágtíðni-
útvarpsgeislun, sem kennt hefur ver-
ið um sjúkdóma. Einnig voru mældir
geislar af öðrum tegundum. Niður-
stöður þessara athugana eru að
geislun nái ekki nema 5 sm frá skján-
um og sé svo lítil, jafnvel alveg við
skjáinn, að sú geislun geti ekki verið
skaðleg heilsu manna. Geislamagnið
er reyndar hið sama og verður frá
venjulegu sjónvarpstæki. Víðast í
heiminum eru í gildi reglur um leyfi-
lega hámarksgeislun frá skjám og
taka þessar reglugerðir mið af því að
fólk vinni við tölvuskjái 40 tíma í
viku hverri áratugum saman.
Geislun frá algengustu tölvuskjám
er þó ekki nema einn þúsundasti
þess sem reglugerðir leyfa. Inni í
tækjunum eru einnig öryggi svo
geislun aukist ekki þótt tækin bili.
Fósturlát og vansköpun
Meðal þeirra kvenna sem vinna
við tölvuskjái hefur stundum komið
fram óeðlilega há tíðni fósturláta.
Hér er um lítinn hóp kvenna að ræða
og er erfitt að tengja fósturlátin
tölvuskjánum, þar sem geislun er
ekki mælanleg svo neinu nemi eins
og að ofan er getið (5,6). Erfitt er að
gera rannsókn á sambandi tölvu-
vinnu og fósturláta því gera þarf
rannsókn á hundruðum kvenná og
bera saman við annan hóp kvenna
sem vinna önnur störf. Þar sem um-
ræðan um þetta mál er komin á til-
finningastig verður enn erfiðara að
fá sambærilega hópa kvenna til að
taka þátt í þeirri athugun. Menn eru
þó að ráðast í slíkar rannsóknir,
bæði í Bandaríkjunum, Noregi og
víðar. Sum fyrirtæki leyfa þunguð-
um konum tilfærslu í starfi til að
forðast tölvuskjái meðan á þungun
stendur og sum ríki Bandaríkjanna
eru að setja lög um vinnu þungaðra
kvenna við tölvuskjái. Þessar laga-
setningar byggjast þó greinilega á
vafasömum forsendum.
Ein rannsóknin hófst í kjölfar þess
að á eins árs tímabili fæddu fjórar
konur af sjö, sem unnu við tölvu-
skjái við dagblaðið Toronto Star í
Kanada, vansköpuð börn. Á sama
tímabili fæddu þrjár konur, sem ekki
unnu við tölvur hjá sama blaði,
heilbrigð börn. Niðurstöður rann-
sóknar Ontario Ministry of Labour
(birtar í ágúst 1980) voru þær að
ekki væru mælanlegir röntgengeisl-
ar, örbylgjur né efnasambönd frá
tölvuskjánum, sem valdið gætu fóst-
ursköðum. Þeir töldu að ekki væri
um sameiginlega orsök fyrir van-
sköpun barnanna að ræða, en gall-
arnir í þessum fjórum tilfellum voru
mismunandi (1).
Starblinda
Árið 1976 kom í ljós að tveir
starfsmenn New York Times, 29 og
35 ára gamlir, voru með starblindu
(cataract). Þessir menn höfðu báðir
unnið við tölvur. Vel er þekkt að
þeir sem fá mikla geislun á augu við
tíðar röntgenmyndatökur af höfði,
en þó einkum eftir geislun æxla í
höfði, geta fengið starblindu. Þessi
tilfelli urðu til þess að enn voru gerð-
ar athuganir á geislun frá tölvu-
skjám, (bæði af NIOSH og IBM), og
voru niðurstöður enn á þann veg að
ekki væri hægt að kenna geislun frá
tölvuskjám um starblindu. Einnig
var bent á að fjögur prósent manna á
aldrinum 35-45 ára hafa starblindu.
Það er því ekki óeðlilegt að stöku
tilfelli komi fram hjá starfsfólki við
tölvur.
Aðrir augnsjúkdómar
Margir sem rýna lengi á tölvuskjái
finna fyrir óþægindum og þreytu í
augum. Menn eiga jafnvel í erfið-
leikum með að eygja hluti í fjarlægð
eftir að hafa horft lengi á tölvuskjá-
inn. Athuganir sýna þó að lestur á
tölvuskjái er álíka þreytandi fyrir
12 HEILBRIGÐISMAL 4/1984