Heilbrigðismál - 01.06.1986, Blaðsíða 18

HEILBRIGÐISMAL / Jóhannes Long
Mun fleiri eru smitaðir af alnæmi
en þegar hafa fundist
Rætt við Sigurð Guðmundsson smitsjúkdómalækni
Enginn sjúkdómur hefur fengið
meiri umfjöllun síðustu mánuði en
AIDS, sem á íslensku er ýmist
nefndur alnæmi, ónæmistæring,
áunnin ónæmisbæklun eða eyðni.
Smám saman hefur þekking á sjúk-
dómnum verið að aukast og jafn-
harðan er reynt að fræða fólk um
hvemig hægt sé að hindra út-
breiðslu hans.
En hver er staða mála í lok
júnímánaðar 1986, rúmu ári eftir að
fyrsta alnæmissmitið hér á landi
var greint? Sigurður Guðmunds-
son er í nefnd lækna Borgarspítala
og Landspítala er samræmir að-
gerðir gegn alnæmi. Hann svarar
hér nokkrum spurningum Heil-
brigðismála.
Að hvaða leyti er þessi sjúkdómur
frábrugðinn öðrum smitsjúkdómum
sem læknavísindin hafa getað sigrast á?
Allar farsóttir eru ógnvekjandi
uns unnt er að hefta för þeirra með
bóluefni, sóttvömum eða lyfjum og
er alnæmi að því leyti ekki frá-
brugðið landfarsóttum fyrri alda.
Alnæmi hefur hins vegar breiðst út
mun hraðar en flestir aðrir faraldr-
ar, enda þótt sjúkdómurinn sé í
reynd síður en svo bráðsmitandi.
Tækniframfarir nútímans, einkum
bættar samgöngur, gera alnæmi
svona hraðfara. Til samanburðar
má benda á að svartidauði þurfti
um þrjár aldir til að breiðast um
norðurálfu og ganga yfir, enda þótt
sá sjúkdómur sé bráðsmitandi. Ef
alnæmi hefði komið fram fyrr á
öldum hefði útbreiðslan tekið mjög
langan tíma, líklega aldir. Ólíklegt
er að alnæmi hefði runnið sitt skeið
á enda fyrr á tímum, eins og sumir
aðrir smitsjúkdómar hafa gert. Al-
næmi er kynsjúkdómur og eðli
kynsjúkdóma er ekki þannig að
þeir deyi út. Einnig hefur það áhrif
að tíminn frá því að smit verður þar
til einkenni koma fram er mjög
langur, jafnvel mörg ár, og allan
þann tíma geta hinir sýktu smitað.
Bregst ónæmiskerfi líkamans á ann-
an hátt við alnæmi en öðrum veirusjúk-
dómum?
Já, á tvennan hátt.
í fyrsta lagi breyta mótefni þau
sem ónæmiskerfið myndar gegn
alnæmisveiru litlu eða engu um
gang sjúkdómsins. Sértæk mótefni
myndast gegn hverjum sýkli fyrir
sig, t.d. mislingamótefni gegn misl-
ingum, og þau eiga þátt í að vinna
bug á sýkingu og koma oft í veg
fyrir að einstaklingurinn sýkist af
sama sýklinum aftur. Pessu er ekki
þannig farið eftir sýkingu af al-
næmisveiru, vegna þess að yfir-
borð veirunnar er alltaf að breytast.
I öðru lagi brýtur alnæmisveiran
niður ónæmiskerfið þegar fram líða
stundir og veldur þannig hinum
alvarlegu fylgisýkingum og jafnvel
krabbameini, sem leiða sjúklinginn
loks til dauða. Aðrar veirur geta
einnig dregið úr starfsemi ónæm-
iskerfisins, en gera það einungis
tímabundið. Alnæmi er eini þekkti
veirusjúkdómurinn, sem veldur
óbætanlegu tjóni á varnarkerfi lík-
amans gegn sýkingum.
Er alnæmi alvarleg ógnun við
mannkynið, eins og sagt hefur verið?
Par sem ekki eru til ráð við al-
næmi er það mjög alvarlegur sjúk-
dómur. En meðan alnæmi breiðist
ekki út með öðrum hætti en við
þekkjum nú, verður það ekki stær-
sta heilbrigðisvandamál vestrænna
þjóða. Krabbamein og hjarta- og
æðasjúkdómar skipa enn um sinn
þann sess.
Hve margir hafafundist með alnæm-
issmit hér á landi?
í júnílok höfðu 25 íslendingar
greinst með smit af völdum alnæm-
isveiru. Tíu þeirra hafa haft ein-
kenni og af þeim hafa tveir greinst
með lokastig sjúkdómsins, það er
eiginlegt alnæmi. Af hinum átta
sem hafa forstigseinkenni eru flest-
ir með þau væg.
Sjúklingarnir eru allir úr þekkt-
um áhættuhópum sjúkdómsins.
Langflestir eru á þrítugsaldri, en
aðrir eldri.
Sigurður Guðmundsson læknir segir
að alnæmi eigi eftir að aukast á næstu
árum, en að með virkum varnaraðgerð-
um megi draga úr útbreiðslu þess.
Myndin var tekin á rannsóknastofu
Borgarspítalans. Hægra megin á
myndinni er Stefanía Geirsdóttir
meinatæknir.
1
18 HEILBRIGÐISMÁL 2/1986