Heilbrigðismál - 01.06.1986, Blaðsíða 31

LANDSPlTALINN
krabbameini samfara mikilli vín-
neyslu.
Borðaðu saltan, reyktan og
saltpétursblandaðan mat í hófi.
Reyktur matur eins og hangikjöt,
bjúgu og reyktur fiskur, hefur aö
geyma tjöruefni ýmiss konar sem
myndast við ófullkominn bruna. í
þessum tjöruefnum eru margvísleg
krabbameinsvaldandi efni sem
hafa svipaða efnasamsetningu og
krabbameinsvaldandi tjöruefni
tóbaksreyks. Komið hefur í ljós að
tíðni magakrabbameins er hærri í
þeim löndum þar sem mikið er not-
að af saltpétri og öðrum nítrítsam-
böndum í mat eins og til dæmis
hefur tíðkast á íslandi og í Japan.
Vitað er að nítrat- og nítrítsambönd
geta aukið myndun nítrósamína
bæði í matvælum og í fæðu í melt-
ingarvegi manna, en mörg nítrós-
amín eru einmitt kröftugir krabba-
meinsvaldar í dýrum og sennilega í
mönnum. Nítrít munu samt halda
áfram að vera mikilvæg rotvarnar-
efni í kjöti því þau vinna vel gegn
ákveðinni tegund af hættulegri
matareitrun (botulismus) og bæta
auk þess lit og bragð kjötsins. Nú
orðið eru nítrít notuð sjaldnar og í
minna magni en áður var, enda
I kveða reglugerðir nú á um hámark
þeirra í matvælum.
Lokaorð. Eins og að ofan greinir er
| margt á huldu um samband matar-
I æðis og krabbameina. En ljóst er að
aukin natni í fæðuvali eykur vellíð-
an fólks og leiðir þar með til bættrar
heilsu. Verði bætt mataræði til þess
að fækka krabbameinum, er mikil-
vægu marki náð. Miðað við þær
rannsóknir sem fyrir liggja eru
nægileg rök fyrir hendi til þess að
ráðleggja fólki að huga vandlega að
því hvað það leggur sér til munns.
! ítarefni:
Nutrition and cancer. Cause and pre-
vention. An American Cancer Society
Special Report. Ca-A Cancer Journal for
Clinicians, 1984;34:121-126.
Walter C. Willett, Brian MacMahon: Diet
and cancer. An overwiev. N. Engl. J.
Med., 1984;310(10):633-638. 1984;310(11)
697-703.
Hrafn Tulinius: Magakrabbameinið er á
undanhaldi. Heilbrigðismál, 1983;31(4):11-
14.
Sigurður Arnason er sérfræðingur í
krabbameinslækningum og starfar á
Landspítalanum.
Bættur aðbúnaður
nýfæddra barna
Grein eftir Gunnar Biering
Lífshorfur nýfæddra barna hafa
' aukist mikið síðasta áratug. Pað má
fyrst og fremst þakka góðu sam-
[ starfi barnalækna og fæðingar-
| lækna um málefni þungaðra
kvenna og nýfæddra barna, stór-
sh'gum framförum í mæðravernd
) almennt, meðferð á sjúkdómum í
meðgöngu og bættri tækni í fæð-
ingarhjálp. Einn mælikvarði á ár-
angur í nýburameðferð er svo-
( nefndur burðarmálsdauði. Með
burðarmálsdauða er átt við fjölda
andvana fæddra barna og lifandi
fæddra sem látast á fyrstu viku eftir
fæðingu, reiknað sem hlutfall af öll-
um fæddum börnum. Ef litið er á
breytingar á burðarmálsdauða á ís-
landi einstök ár sést að frá 1966 til
1976 lækkaði hann um helming (úr
2,06% í 1,01%) og aftur um nær
helming frá 1976 til 1985 (í 0,55%),
og er þar með sá lægsti í heimi. Á
þessu ári eru Iiðin tíu ár síðan
vökudeild Barnaspítala Hringsins
tók til starfa. Hún á stóran þátt í
þessum árangri og því ástæða til að
Iíta nánar á hlutverk hennar.
Fæðingardeild Landspítalans,
sem nú nefnist Kvennadeild, tók til
starfa árið 1949. ÖII nýburameðferð
í á deildinni var í höndum fæðingar-
lækna og ljósmæðra þar til barna-
deild Landspítalans tók til starfa
árið 1957, en þá hófust afskipti
bamalækna af þessum aldurshópi.
Árið 1961 var ráðinn sérstakur
bamalæknir að fæðingardeildinni.
Hann annaðist alla nýburameðferð
þar til vökudeild tók til starfa í
febrúar 1976. Jafnframt varð sú
breyting á að öll nýburaþjónusta
við Landspítalann fluttist frá
Kvennadeild til Barnaspítala
Hringsins.
Vökudeildin þjónar nýburum
sem þurfa á sérmeðferð að halda.
Flest barnanna eru fyrirburar, þ.e.
börn sem fæðast fyrir tímann, eða
léttburar, þ.e. börn sem eru of létt
miðað við meðalþyngd samkvæmt
lengd meðgöngunnar. Auk þess
eru lögð þar inn fullburða börn sem
þurfa læknismeðferð vegna sýk-
inga og meðfæddra galla. Einnig
eru lagðir inn þeir nýburar sem
þurfa að ganga undir skurðaðgerð.
Vökudeild er á þriðju hæð Kvenna-
deildar, en þar eru einnig fæðingar-
stofur og skurðstofur þeirrar
deildar. Vökudeildin er ætluð 14
börnum, en fjöldi þeirra sem þar
dvelja hverju sinni er breytilegur
og getur orðið allt að 20.
Allur þorri kvenna á íslandi sem
þarf á sérmeðferð að halda vegna
sjúkdóma eða afbrigða í meðgöngu
og fæðingu er lagður inn á Kvenna-
deild Landspítalans. Petta hefur í
för með sér að ríflega 90% allra
nýbura sem gista vökudeild hafa
fæðst á Kvennadeildinni. Fyrstu
árin sem vökudeild starfaði var
nokkuð algengt að veikir nýburar
væru fluttir þangað utan af landi.
Þessum sjúklingum hefur stöðugt
fækkað af þeim ástæðum sem um
getur hér að framan. Árið 1985
gistu 504 börn vökudeildina eða
13% þeirra barna sem fæddust í
landinu. Dvalartími barnanna get-
30 HEILBRIGÐISMÁL 2/1986
ur verið allt frá nokkrum klukku-
í stundum upp í þrjá mánuði, eftir j
atvikum og ástæðum. Vökudeild [
Landspítalans er eina deild sinnar |
j tegundar hér á landi. Fjórðungs- |
| sjúkrahúsið á Akureyri hefur tæki '
| og aðstæður til að annast nýbura j
sem þurfa á sérmeðferð að halda,
þó ekki sé um sérstaka deild að
ræða þar.
Allt frá upphafi hefur vöku- |
deildin verið vel búin tækjum, mið-
að við kröfur tímans hverju sinni.
Kvenfélagið Hringurinn hefur alla
tíð reynst deildinni ómetanleg
hjálparhella í þeim efnum. Pannig
má segja að ef undanskilin eru
veggföst tæki og hitakassar hafi
kvenfélagið fært vökudeild að gjöf
við ýmis tækifæri allt að 70% þess
tækjabúnaðar sem deildin býr að í
dag.
Við vökudeildina eru þrettán
stöður hjúkrunarfræðinga og fimm
stöður sjúkraliða. Fjórir barnalækn-
ar starfa við deildina, en þeir starfa
einnig við skurðstofur og fæðingar-
I stofur Kvennadeildar, þegar á þarf
að halda, barnastofur á sængur-
I kvennagöngum deildarinnar og
Burðarmálsdauði
Andvana fædd börn og dáin á
fyrstu viku, sem hlutfall af öll-
um fæddum
1961-65 2,40%
1966-70 2,04%
1971-75 1,72%
1976-80 1,06%
1981-85 0,70%
annast jafnframt alla nýburaþjón-
ustu við Fæðingarheimili Reykja-
víkur. Viðamikil göngudeildar-
þjónusta er rekin á vegum vöku-
deildar og í sumum tilfellum er
börnunum fylgt eftir allt til tveggja
ára aldurs.
Húsnæðisþrengsli hafa háð
starfssemi á deildinni verulega allt
frá upphafi. Það var ljóst þegar
deildin var stofnuð að henni var
ætlað of lítið rými. Stærra rými var
hins vegar ekki tiltækt á þeim tíma
er hús Kvennadeildar var hannað
og húsnæði á þriðju hæð bygging-
arinnar var skipt á milli fæðingar-
deildar, skurðdeildar og vöku-
deildar. Tækjabúnaður sem þarf til
að veita sjúkum nýburum fyllstu
nútímameðferð hefur jafnframt
aukist og margfaldast frá því
deildin tók til starfa og hefur það
aukið þrengsli. Það hefur meðal
annars bitnað á aðstöðu til að veita
foreldrum og ættingjum viðunandi
þjónustu.
Breytt starfsskipulag á sængur-
kvennagöngum Kvennadeildar
hefur nú skapað möguleika á
stækkun vökudeildar. Vonir
standa til að þessi stækkun verði að
j veruleika síðar á þessu ári. Mun þá
j öll aðstaða deildarinnar batna svo
um munar.
Gunnar Biering barnalæknir er yfir-
\ læknir á vökudeild Barnaspítala
Hringsins, Landspítalanum.
Innlent
Hindranir gegn hröðum
akstri. Að minnsta kosti 20 upp-
hækkanir (eða rimar eins og Um-
ferðamefnd Reykjavíkur vill nefna
það) bætast á þessu sumri við þær
63 upphækkanir sem gerðar hafa
verið á götum Reykjavíkur síðustu
árin. Sh'kar hraðahindranir eru yfir-
leitt settar á íbúðagötur og gefa
aukna öryggiskennd fyrir þá sem
þurfa að ganga yfir götur. Auk þess
sýna erlendar rannsóknir að með '
einföldum aðgerðum af þessu tagi
megi fækka slysum á þessum stöð-
um um 60%. Nú er 31 umferð-
arljós á gatnamótum í höfuð-
borginni og 7 bætast við í sumar.
Þá em gangbrautaljós á 20 stöðum.
Að sögn Guttorms Þormar, yfir-
verkfræðings umferðardeildar
Reykjavíkurborgar, kostar hver
rimi um 70 þúsund krónur þegar
allt er talið, gangbrautarljós um 700
þúsund krónur, en umferðarljós á
gatnamótum um 1 milljón króna.
Kransæðastífla fyrir fertugt.
Á lyflæknaþingi, sem haldið var á
Akureyri í byrjun júní, var meðal
annars sagt frá könnun sem gerð
hefur verið á þeim sem fengu bráða
kransæðatíflu hér á landi á ámnum
1980 til 1984 og vom fertugir eða
yngri. Könnun þessa gerðu lækn-
arnir Axel Finnur Sigurðsson, Gest-
ur Þorgeirsson og Guðmundur
Þorgeirsson. Könnunin náði til 36
karla og 2 kvenna. Alls létust 9. Af
þeim 29 sjúklingum sem lögðust
inn á sjúkrahús reyktu allir nema
einn. Áxel sagði, í samtali við
Heilbrigðismál, að kransæðastífla
væri geysilegt áfall fyrir unga
menn, og þeir virtust ekki átta sig á
því hve reykingar væm ríkur
áhættuþáttur hjartasjúkdóma.
Neftóbak úr tísku. Fyrir 40
árum nam neftóbakssalan 410
grömmum á hvem fullorðinn íbúa, j
fyrir 30 ámm var hún um 330
grömm, fyrir 20 árum 260 grömm
og fyrir einum áratug 115 grömm.
Síðan hefur enn dregið úr sölunni
og í fyrra var hún 70 grömm á
hvem fullorðinn íbúa, eða aðeins
17% þess sem var árið 1945.
-jr.
HEILBRIGÐISMÁL 2/1986 31